BEŞİR FUAD’IN EDEBİYATA DAİR BAZI DİKKATLERİ VE ELEŞTİRİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 588 - 586, 15.06.2022

Ahmet Fikret Kılıç

Öz

Beşir Fuad, 1852 (?) tarihinde İstanbul’da dünyaya gelir. Fatih Rüştiyesi, Halep Cizvit Mektebi, Askeri İdâdî ve Mekteb-i Harbiye’de geçen çok seviyeli bir öğrenim hayatından sonra 1873’te Sultan Abdülaziz’in yaverliğine tayin edilir. 1881’de askerlikten istifa eder, kendisini tamamen yazı ve yayın hayatına verir. Oldukça kısa süren yazı hayatında çeşitli konularda 200’den fazla makale, telif-tercüme on altı kitap yayınlar.
Beşir Fuad, düşünce ve eleştiri tarihi bakımından Tanzimat’ın dikkate değer isimlerinden biridir. Ona göre edebiyatta asıl takdire şayan olan şey, gerçeğin çıplak ifadesidir. Beşir Fuad, ilmi edebiyata tercih eder, ama müspet ilimlere dayandırılarak meydana getirilecek bir edebî eserin de ilmî eser kadar topluma faydalı olacağı inancındadır. Edebiyat eserlerine gerçeğe uygun ve tabiî olmak şartıyla topluma yararlı olma noktasından yaklaşır, değerlendirmelerde bulunur.
Beşir Fuad, meydana getirdiği eserlerinde ve bilhassa eleştiri yazılarında kalemini mümkün olduğunca “nesnel eleştiri yöntemi” doğrultusunda kullanmaya çalışır. Eleştirmenlerin de bu yönteme uygun hareket etmelerini; yazılarını bu çerçevede ortaya koymaları gerektiğini önemle vurgular. Bu yoldaki yazıların sanat eseri, sanatkâr ve okuyucu bakımından iyi neticeler vereceğine, yararlı olacağına inanır. Bu tür yazıların, yalnız edebiyat hayatı için değil, kişisel ve toplumsal hayatın tanziminde ve güzelleşmesinde de etkili olduğunu kaydeder.

Anahtar Kelimeler

Beşir Fuad, edebiyat, eleştiri

Kaynakça

• Akyüz, K. (1995). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri (1860–1923). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Bilgegil, M. K. (1972). Harâbât karşısında Nâmık Kemâl. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Enginün, İ.-Kerman, Z. (2011). “Tercüman-ı Ahval Mukaddime”, Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 3 Nesir 1 (1860-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Erbay, E. (1997). Eskiler ve yeniler, Tanzimat ve Servet-i Fünûn neslinin Divan Edebiyatına bakışı. Erzurum: Akademik Araştırmalar.
• Ercilasun, B. (1994). Servet-i Fünun’da edebî tenkit. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İnci, H. (1999). “Beşir Fuad - şiir ve hakikat - yazılar tartışmalar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Okay, M. O. (2008). Beşir Fuad- ilk Türk pozitivist ve natüralisti-. (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1976). 19. Asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1998). “Bizde tenkit”, Edebiyat üzerine makaleler. (haz. Zeynep Kerman), (5.baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uçman, A. (1992). “Tanzimat Dönemi Türk edebiyatında tenkit anlayışı”, 150. yılında Tanzimat, (haz. Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ziya Paşa. (1978). “Şiir ve İnşa”, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II, (haz. M. Kaplan-İ. Enginün- B.Emil). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.