“BABAM ŞİMDİ ÇOK UZAKLARDA” ÇOCUK EDEBİYATINDA ÖLÜM VE YAS SÜRECİNE ANLATIBİLİMSEL BİR BAKIŞ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 618 - 631, 15.06.2022

Hüseyin Öztürk

Öz

Ölüm ve yas hayatın doğal bir parçasıdır ve bu sebeple edebiyatta önemli temalardan biridir. Çocuk kitapları söz konusu olduğunda ölüm teması yetişkinleri çoğu zaman kaygılandırır. Fakat çocukları bu konudan uzak tutmak doğru olmadığı gibi mümkün de değildir. Bu sebeple çocuk edebiyatı eserlerinde ölümün izlerini sürmek önemlidir. Çünkü ölüm temalı eserler çocuklara ölümü ve yası anlatmak için önemli fırsatlar sunabilir. Fakat hangi eserlerin bu konuda nitelikli olduğunu belirlemek için derinlemesine incelemeler yapmak gerekir. Anlatıbilimde edebî eserleri çeşitli açılardan tahlil etmeye imkân tanıyan pek çok kavram geliştirilmiştir.
Bu çalışmada Necati Tosuner’in çocuklar için yazmış olduğu “Babam Şimdi Çok Uzaklarda” adlı öykü, anlatıbilim kavramlarıyla incelenmiştir ve çocuk psikolojisi alanındaki araştırmalardan hareketle tartışılmıştır. Sonuçlar şöyle sıralanabilir: Anlatıcı aynı zamanda ana karakterdir, bir başka deyişle bu, otodiegetik bir anlatıdır. Ana karakter, babasını kaybetmiştir. Bu, ölümün okur üzerindeki olası etkilerini artırmaktadır. Anakronik bir anlatım vardır. Okur ölümü karakter ile eş zamanlı yaşamamış, ölümü öğrendiğinde olay çoktan geride kalmıştır. Bu durum, olayın okur üzerindeki olası etkisini azaltmaktadır. Yazar böylece bir denge kurmuştur. Eserde anlatılan yas süreci, travmatik yas özellikleri göstermektedir. Bu da eserin sonunda sağlıklı bir şekilde çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, yas, çocuk, edebiyat, anlatıbilim

Kaynakça

• Bacanlı, H. (1999). Kaygının kaynakları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 5(1), 79-89.
• Bezirci, A. (2003). 1950 sonrasında hikâyecilerimiz. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bildik, T. (2013). Ölüm, kayıp, yas ve patolojik yas. Ege Tıp Dergisi, 52(4), 223-229.
• Clement, L. D. & Jamali, L. (Eds.). (2015). Global perspectives on death in children's literature. Routledge.
• Cüceloğlu, D. (2015). İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi.
• Çıraklı, M. Z. (2015). Anlatıbilim: kuramsal okumalar. Hece Yayınları. Dean Webster, J. (2003). The reminiscence circumplex and autobiographical memory functions. Memory, 11(2), 203-215.
• Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilime giriş. Dergah Yayınları.
• Diler, R. S. ve Avcı, A. (1997). Çocuk ve yas: Bir gözden geçirme. 3 P Dergisi, 4(3), 283-91.
• Duman, N. S. (2014). Çocuklarda kanser, ölüm kavramı ve yas. Acta Oncologica Turcica, 47(2), 26-30.
• Er, N. ve Yaşın, F. (2016). Otobiyografik bellek işlevleri ölçeği’nin (OBİÖ) geliştirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 19(37), 60-72.
• Forster, E. M. (1982). Roman sanatı. (çev. Ünal Aytür). İstanbul: Adam Yayınları.
• Gibson, L. R. & Zaidman, L. M. (1991). Death in children's literature: Taboo or not taboo? Children's Literature Association Quarterly, 16(4), 232-234.
• Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Karagöz, B. (2015). Kendilik değerini koruma bağlamında çocuk edebiyatı eserlerinin kullanımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 486-493.
• Karagül, S. (2018). Çocuk edebiyatı ve bibliyoterapi. Çocuk ve Medeniyet, 3(6), 43-55.
• Karakuş, G., Öztürk, Z. ve Tamam, L. (2012). Ölüm ve ölüm kaygısı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21(1), 42-79.
• Kuloğlu, T. (2020). Yaş dönemlerine göre ölüm algısı ve yas tepkileri. Çocuk, Ölüm ve Yas içinde. Ankara: Nobel.
• Moore, T. E. & Mae, R. (1987). Who dies and who cries: Death and bereavement in children's literature. Journal of Communication, 37(4), 52-64.
• Öztürk, H. (2017). Çocuk edebiyatında ölüm teması (okur merkezli bir araştırma). Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, H. (2022). Sorun odaklı çocuk edebiyatı ve ölüm teması. TYB Akademi Dergisi, 1(34), 105-140.
• Paksoy, N. (2017). Necati Tosuner'in hikâyeleri üzerine tematik bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Poling, D. A. & Hupp, J. M. (2008). Death sentences: A content analysis of children's death literature. The Journal of Genetic Psychology, 169(2), 165-176.
• Sazyek, H. (2013). Roman terimleri sözlüğü. Hece Yayınları ve Dergileri.
• Seibert, D. & Drolet, J. C. (1993). Death themes in literature for children ages 3–8. Journal of School Health, 63(2), 86-90.
• Sevinç, G. (2019). Ölüm ve bibliyoterapi: Okul öncesi dönemde faydalanılabilecek çocuk kitaplarına yönelik bir içerik analizi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9(55).
• Sezer, S. ve Saya, P. (2009). Gelı̇şı̇msel açıdan ölüm kavramı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 151-165.
• Slaughter V. & Griffiths M. (2007). Death understanding and fear of death in young children. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12, 525-35.
• Turan, L. (2005). Arkadaş edinme güçlüğü çeken çocukların problemlerini çözmede çocuk edebiyatından yararlanma. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 124-135.
• Volkan, V. (1970). Typical findings in pathological grief. The Psychiatric Quarterly, 44(1), 231-250.
• Yılmaz, O. ve Yakar, Y. M. (2018). Türk çocuk edebiyatında sorun odaklı yaklaşım. Çocuk ve Medeniyet, 3(6), 29-42.
• Zara, A. (2011). Kayıplar, yas tepkileri ve yas süreci. http://gokdenizpsikoterapi.com/wp-content/uploads/Kay%C4%B1plar-Yas-Tepkileri-ve-Yas-S%C3%BCreci.pdf Erişim Tarihi: 24.04.2021.