YESEVİ ŞAİRİ ŞEMS-İ ÂṢÎ VE CÜHÛD-NÂME’Sİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1041 - 1062, 15.09.2022

Hüseyin Kaba

Öz

Bu makalede; Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te bulunan Ebu Reyhan El-Biruni Yazma Eserler Kütüphanesi, Hamid Süleyman Fondu 415-VIII, 1322 numaralarda kayıtlı Arap harfleriyle yazılmış mecmualarda yer alan Şems-i Âsî’ye ait Cühûd-nâme adlı iki metin ve mülkiyeti şahsımıza ait, sonu eksik olan bir Cühûd-nâme metni ele alınmıştır. Metin transkripsiyon alfabesiyle yazılıp edisyon kritiği yapılmıştır.
Çağatay Türkçesi özellikleri gösteren metnin ses bilgisi ve şekil bilgisi özellikleri kısaca ortaya konmaya çalışılmıştır. Sonuç bölümünde yapılan incelemeler sonucunda elde edilen veriler ortaya konulmuş ve yeni araştırmacılara çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Çalışmamız neticesinde Şemseddîn Özkendî ve Şems-i Âsî’nin aynı kişi olduğu netlik kazanmış olup bilinen beş eserine Mahşer-nâme ve Vefât-nâme-i Ḥażret-i Bibi Fâṭıma Ḫatun adlarıyla iki adet yeni eser eklenmiştir. Çalışmanın sonuna ise yazmanın tıpkıbasımı eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şems-i Âsî, Şemseddîn Özkendî, Kudeknâme, Yesevilik, Kul Süleyman, Çağatay Türkçesi

Kaynakça

• Ayan, H. (1997). Bir şiir mecmuasında Ahmet Yesevî. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 79-84.
• Bakırcı, F. (2016). Yesevi şairi Şems-i Asi ve Ḳıṣṣa-ı Kūdek-nāme’si. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, LIV, 2016-1, 14.
• Dmitrieva, L. V. (2002). Katalog Tyurkskih Rukopisey, İnstituta Vostokovedeniya Rossiyskoy Akademi Nauk. Moskova: İzdateliskay Firma Vostoçnay Literatura Ran.
• 156 A: Ḳıl ʿamelni uşbu kün kėlür ḫayrü’l mü’minūn
• İnnā ileyhi rāciʿūn Ḳur’ān içre kėldi ya / B: -
• Eker, Ü. (2018). Çağatay Türkçesiyle yazılmış bir Kısâs-I Enbiyâ nüshası (Dil incelemesi – çevriyazı – Türkiye Türkçesine aktarma). ZfWT 10(1), 220.
• Eraslan, K. (1996a). Alį Şįr Nevāyį, Nesāyimü’l-Mahabbe min Şemāyimi’l-Fütüvve. Ankara: TDK Yayınları.
• Eraslan, K. (1996b). Mevlânâ Safiyü’d-dîn Neseb-nâme tercümesi. İstanbul: Yesevî Yayıncılık.
• Eşmuhamedova M. (2021). Süleyman Bakırgani’nin eserleri kiritilgan kolyozmalar katalogi. Taşkent Devlet Şarkşinaslık Üniversitesi Neşriyatı.
• Hakkul, İ. ve Seyfeddin R. (1991). Süleyman Bakırganiy: Bakırgan kitabı. Taşkent: Yazuvçı Neşriyatı.
• Hofman, H. F. (1969). Turkish Literature a bio-bibliographical survey. Section III, part I: Utrecht: Authors.
• Kaya, Ö. (2000). Kul Süleyman’ın Ḳıṣṣa-yı Kūdek-nāme’si. KÖK Araştırmalar, Cilt II, Sayı 2 (Güz), 155-168.
• Mahmudova, S. (2000). Hazînî’nin Menbau’l-Ebhâr Fi Riyâzi’l- Ebrâr adlı eserinin tahkik, neşir ve değerlendirmesi. İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Okuyucu, C. (1995). Hazînî, Cevâhirü’l-ebrâr min emvâci’l-bihâr. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Safi, A. b. H. (1356/1977). Reşahāt ʿAynü’l-ḥayāt. Çev. Ali Asgar Muniniyan, Tahran.
• Semenov, A. A. ( 1954). Sobranie vostoçnıh rukopisey, Akademi Nauuk Uzbekskoy. SSSR, II, Taşkent.
• Sever, M. (2018). Bakırgan kitabı. Ahmet Yesevi Üniversitesi İnceleme Araştırma Dizisi, Yayın No: 55, 209.
• Şuşud, H. L. (1992). İslam Tasavvufunda Hâcegân Hanedanı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Taşağıl, A. (2007). Özkent. DİA, Cilt 34, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Tosun, N. (1997). Yeseviliğin ilk dönemine ait bir risale: Mir’atu’l-kulub. İLAM Dergisi, 2, 41-85.
• Tosun, N. (2013). Yeseviyye. DİA, Cilt 43, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.