MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ’DA FARSÇA KURALLARLA OLUŞTURULAN BİRLEŞİK SIFATLAR

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1084 - 1101, 15.09.2022

Ahmet Çal

Öz

Toplumlar birbirleriyle iletişim kurmaya başladığından beri kültür alışverişi artmış ve medeniyet seviyesi yükselmiştir. Bunun bir sonucu olarak diller yeni kelimelere ihtiyaç duymuştur. Eklemeli bir dil olması münasebetiyle yeni kelime türetme Türkçede daha çok ekler vasıtasıyla yapılır. Anlatılmak istenilenin tek bir kelimeyle ifade edilemediği durumlarda ise birden fazla kelimenin belirli kalıplar çerçevesinde bir araya gelmesiyle kavramlar ifade edilir. Kelime grubu biçimindeki bu yapılara birleşik kelime denir. Birleşik kelimeyi oluşturan sözcükler kendi anlamları dışında yeni anlamlar kazanır. Birleşik kelimelerden biri de birleşik sıfatlardır. Birleşik sıfatlar Türkiye Türkçesinde olduğu gibi Osmanlı Türkçesinde de sık kullanılmıştır. Osmanlı Türkçesinde dile Arapça ve Farsçadan çok sayıda kelime ve kuralın girmesiyle birlikte birleşik sıfatların çoğu bu dillerin kaidelerine göre yapılmıştır. Özellikle Farsça kaidelerle yapılan birleşik sıfatlar bu dönemde yaygın olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada 16. yüzyıla ait Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehriyâr-ı Şitâ adlı eserdeki Farsça kurallarla oluşturulmuş birleşik sıfatlar tasnif edilerek incelenmiş, hangi tür birleşik sıfatın eserde ne kadar geçtiği istatiksel olarak açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi, Farsça kurallar, birleşik sıfatlar, Lâmi’î Çelebi, Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehriyâr-ı Şitâ

Kaynakça

• Bangi, İ. (1972). Farsça dil bilgisi (grameri). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Deny, J. (1941). Türk dili grameri (Osmanlı lehçesi). (Çev. A. U. Elöve), İstanbul: Maarif Matbaası.
• Develi, H. (2018). Osmanlı Türkçesi grameri II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ediskun, H. (1998). Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eğri, S. (2001). Bir Bursa efsanesi Münâzara-i Sultân-ı Bahâr bâ-Şehriyâr-ı Şitâ. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Emre, A. C. (1945). Türk dilbilgisi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Ercilasun, A. B. (2004). Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, M. (1998). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gencan, T. N. (1954). Sıfat birlikleri. Türk Dili Araştırma Yıllığı Belleten, 2, 181-187.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Kanar, M. (2019). Farsça dilbilgisi. İstanbul: Say Yayınları.
• Karaağaç, G. (2017). Türkçenin söz dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
• Özkan, A., Toker M. ve Aşçı U. D. (2016). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Konya: Palet Yayınları.
• Özkan M. ve Sevinçli V. (2017). Türkiye Türkçesi söz dizimi. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Özkan, M. (1996). Yapılış, yazılış ve kullanılışları bakımından birleşik kelimeler. İlmi Araştırmalar, 2, 95-110.
• Öztürk, M. (2021). Farsça dilbilgisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Timurtaş, F. K. (1996). Osmanlı Türkçesine giriş. İstanbul: Alfa Yayınları.