GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKLERDE SPORTİF VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA ATLI OKÇULUK

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1346 - 1363, 15.09.2022

İsmail Polatcan

Öz

Bu araştırma, Türklerin yaşamında çok yönlü ve önemli etkileri olan atlı okçuluğu incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nitel veri analizi yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Eski Türklerde çocuk yaştan itibaren okçuluk eğitimi verilip atlı okçuluk denemeleri koyun sırtına binerek sincap, gelincik ile çeşitli kuşlara ok atarak gerçekleştirilmiştir. Eski Türklerin atı evcilleştirip atı beslenme, farklı yerlere göç etme ile at üzerinde oku hareket hâlinde çok yönlü kullandıkları bilinmektedir. Türkler atlı okçuluğu çoğunlukla savaşa hazırlık ve savaş amaçlı kullanmanın yanı sıra bayram, şölen ve eğlencelerde sportif atlı okçuluk faaliyetleri de düzenlemişlerdir. Eski Türkler, Selçuklular ve Osmanlılar ok ve yayı birer başarı öğesi, hükümdarlık, emir verme ve davet amaçlı olarak kullanmışlardır. Türklerde okçuluk ve atlı okçuluk 14 ve 15. yüzyıldan itibaren avlanma, eğlenme ve spor amaçlı kullanılmıştır. Okçuluk ve atlı okçuluk faaliyetleri günümüzde de sportif amaçlı olarak varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ok ve at, spor, Türk kültürü, tören

Kaynakça

• Acar, Ş. (2013). Osmanlı’da sportif atıcılık: nişan taşları. İstanbul: Yem Yayınları.
• Acar, Ş., Özver, M. (2017). Bir İstanbul okçuluk nizamnamesi. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XVIII(2), 24-58.
• Afyon, Y. A., Tunç, A. (1997). Beden eğitimi ve spor tarihi. Konya: Damla Matbaacılık.
• Aksarayî, K. M. (1999). Müsâmerüt ül-ahbâr. (Turan, O. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2015). İpek yolu kavşağının ölümsüzlük eserleri. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2016). “Gobu”stanın gizemi Kıpçaklara giden yol. Ankara: Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları.
• Arbak, P. (1965). Ok ve okçuluk hakkında bibliyoğrafya. Türk Kültürü, 22, 134-136.
• Aristakes, H. (1985). History (Trans. Robert Bedrosian). New York.
• Atabeyoğlu, C. (1998). Okçuluk tarihi. Ankara: Türk Spor Vakfı Yayınları.
• Atalay, Ö. G. A., & Akbulut, A. K. (2013). Türk spor kültürünün eşsiz örneği: Okçular tekkesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(18), 144-154.
• Atlı okçunun savaş becerisi içinde. Erişim adresi https://osmanliyay.tr.gg/Atl%26%23305%3B-Ok%E7unun-Sava%26%23351%3B-Becerisi.htm
• Baykara, T. (2001). Türk kültür tarihine bakışlar. Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayım: 252.
• Caferoğlu, A. (1953). Türk onomastiğinde at. Türkiyat Mecmuası. X, 201- 212.
• Durmuş, İ. (2005). Eski Türklerde askerî kültür. Silahlı Kuvvetler Dergisi, 385, 4- 25.
• Eberhard, W. (1947). Çin Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• el-Câhiz (1988). Hilâfet ordusunun menkıbeleri ve Türklerin faziletleri. (R. Şeşen. Çev.). 2. Baskı, Ankara.
• el-Hüseynî (1999),. Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye. (N. Lügal, Çev.). Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Evliya Çelebi, (1995). Evliya Çelebi seyahatnamesi. (cilt 1). (Çev. Z. Danışman). İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Gürsoy-Naskali E. (1995). Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Gazoz, M., Şimşek, Y. (2017). Okçuluk ders kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Groot, J.M. (1921). Die Hunnen der Vorchristlichen Zeit. Berlin: Walter de Gruyter.
• Güven, Ö. (1999). Türklerde spor kültürü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Güven, Ö. (2003). Geleneksel okçuluk ve güreş sporunda ahiliğin etkileri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 27, 1-31.
• Gürdal., İ. (2017). Atlı okçulukta at ve binici eğitimi, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu. 25-27 Mart 2017 Kocaeli.
• İmamoğlu, O., & Taşmektepligil, M. Y. (1997). Türk kültüründe spor. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 145-150.
• İmamoğlu, O., Türkmen, M., Akdenk, M. & Çebi, M. (1999). Osmanlı Devleti’nin spor politikasını etkileyen unsurlar, Osmanlı’da Spor Sempozyumu, Konya, s. 61-71.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk milli kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devleti’nde spor (birinci). Ankara: Kültür Bakanlığı Başvuru Eserleri.
• Karcıoğlu, U. (2017). Türk kültüründe atın önemi ve ata sporlarımızdan atlı cirit oyunu. Anasay, 2, 167-198.
• Khoniates, N. (1995). Historia. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kılıç, R. (2000). Osmanlı devletinde spor (Okçuluk). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı. In Türkler Ansiklopedisi: Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Kurt, T., Kılıç, M. & Kılıç, MN. (2016). Türk spor tarihi 11. sınıf. Ankara: MEB Yayınları.
• Kuzucu, K. (2015). İstanbul’un tarihi mekanları https://istanbultarihi.ist/139-istanbulun-spor-tarihi-ve-mekanlari.
• Metin, T. (2014). Selçuklularda okçuluğa genel bir bakış. Tarih Okulu Dergisi, 7/XVII, 131-153.
• Minhâc-ı Sirâc el-Cûzcânî. (2016). Tabakât-ı Nâsırî (Moğol istilasına dair kayıtlar), çeviri ve notlar: Mustafa Uyar, İstanbul.
• Orkun, H. N. (1987). Eski Türk yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (2016). Türklerde devlet anlayışı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Öngel, H. B. (2001). Türk kültür tarihinde spor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Roux, J. P. (2010). Türklerin tarihi: pasifikten akdenize 2000 yıl. Çev. Kazancıgil, A., & Arslan-Özcan, L. İstanbul: Kabalcı.
• Sar, İ. (2017). Türklerde spor. Antalya: Net Medya Yayıncılık.
• Smbat, C. (2005). Robert bedrosian. New Jersey: Long Branch.
• Taşağıl, A. (2008). “İslamiyet öncesi devirde Türk ordusu”, eskiçağdan modernçağ’a ordu: oluşum, teşkilat ve işlev. Ed. Feridun M. Emecen. İstanbul: Kitapevi yayınları.
• Tayga, Y. (1990). Türk spor tarihine genel bakış. Ankara: Gençlik Spor Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Türkmen, M. (1996). Türklerde geleneksel atlı sporların yapılışı, kaynağı ve bilinmeyen yeni boyutları. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Türk atlı okçusu. (2022, Mart 22). İçinde Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_ok%C3%A7ulu%C4%9Fu#/media/Dosya:OttomanHorseArcher.jpg
• Türk yayı (kurulmamış), sadağı, yatağan. (2015, Eylül). İçinde Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/Yay_(silah)
• Thevenot, J. (1687). Travels in to the Levant. London, Printed by H. Clark.
• Turan, O. (1969). Türk cihan hâkimiyeti mefkûresi tarihi. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis.
• Yeni Türk Ansiklopedisi (1985). Cilt 7, Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Yıldıran, İ. (2012). Osmanlılarda atlı hedef okçuluğu: kabak oyunu. Anadolu uygarlıklarında spor içinde (pp.170-185), Ankara: Spor Yayınevi ve Kitabevi.
• Yılmaz, S. (2020). Osmanlı Türkçesiyle yazılmış okçuluk ve atçılık mecmuası (Hüsrev Paşa 816) metin ve gramer incelemesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi. Yönal, G., &Türkmen, M. (2017). Türk kültür yaşamında okçuluk. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(55), 523-533.
• Yücel, Ü. (1999). Türk okçuluğu. Ed. Dursun Ayan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.