HACI BEKTAŞ TEKKESİ POSTNİŞİNLERİNDEN YANBOLULU HACI ALİ TÜRÂBÎ BABA

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1335 - 1345, 15.09.2022

Yusuf Ziya Karaaslan

Öz

“Türâbî” ifadesi “toprak ile ilgili, topraktan yapılmış olan” anlamına gelmekte olup Türk edebiyatında sıkça kullanılan mahlaslardan biridir. Bu ifadeyi mahlas olarak kullanan pek çok şair bulunmakla birlikte söz konusu şairlerin bir kısmı tekke edebiyatına, bir kısmı âşık edebiyatına, diğer bir kısmı ise divan edebiyatına mensuptur. “Türâbî” mahlaslı şairlerin en meşhuru olan Yanbolulu Hacı Ali Türâbî Baba gerek eğitimi gerek Dîvân’ı, gerekse Hacıbektaş Tekkesi postnişinliği vazifesi dolayısıyla Alevi-Bektaşi kültüründe mühim bir mevkide bulunmaktadır.
Bu çalışmada ilk olarak “Türâbî” lafzının mahiyeti ile bu ifadeyi mahlas olarak seçen şairlere değinilerek bu mahlasın muhtelif şairler tarafından alınma gerekçesi üzerinde durulmaktadır. Bunun yanı sıra Türâbî Baba’nın şahsi ve edebî yaşantısı, Divân’ı ve Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı postnişinliği vazifesi tetkik edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yanbolulu Hacı Ali Türâbî Baba, Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı, Bektaşilik

Kaynakça

• Aksu, H. (1998). Hurûfîlik. DİA., 18, 408-412.
• Akün Ö. F. (1994). Divan edebiyatı. DİA., 9, 389-427.
• Altınok, B. Y. (2006). Turâbî Dîvânı Yanbolulu Ali Turâbî Baba. İstanbul: Horasan Yayınları.
• Aydemir, C. ve Savran, H. (2010). Türabi Divanı dil özellikleri sözlük. İstanbul: Roza Yayınevi.
• Azar, B. (2005). Türabî Divanı (inceleme-metin). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Azar, B. (2015). Türâbî Dedebaba Divanı’nda iktibaslar. Litera Turca, 2, 1-10.
• Bilgin, A. A. (2011). Tekke edebiyatı. DİA., 40, 381-384.
• Birge, J. K. (1965). The Bektashi order of dervishes. London: Hartford.
• Çanaklı, L. A. (2002). Türabi Divanı metin inceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çift, S. (2003). 1826 sonrasında Bektaşîlik ve bu alanla ilgili yayın faaliyetleri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 249-267.
• Dîvân-ı Turâbî. (1294/1878). İstanbul: Tophane-i Âmire Matbaası (Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu), https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/988/197307867.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 15.02.2022).
• Ergun, S. N. (1956). On dokuzuncu asırdan beri Bektaşi-Kızılbaş Alevi şairleri ve nefesleri. İstanbul: İstanbul Maarif Kütüphanesi Yayınları.
• Faroqhi, S. (2017). Anadolu’da Bektaşilik. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Fığlalı, E. R. (1989). Ali. DİA., 2, 371-374.
• Gölpınarlı, A. (1992). Alevi Bektaşi nefesleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Gündoğdu, C. (2012). Hacı Bektaş Veli Dergâhı postnişîni Hacı Ali Türâbî Baba ve icazetnâmesi. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 64, 147-168.
• Hasluck, F. W. (2012). Bektaşilik incelemeleri. (çev. R. H. Özden, yay. haz. M. Kanar). Ankara: Say Yayıncılık.
• Kanar, M. (2003). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları.
• Kandemir, M. Y. (1994). Ebû Türâb, DİA., 10, 243.
• Karahan, A. (1991). Âşık edebiyatı. DİA., 3, 550-552.
• Kiel, M. (2013). Yanbolu, DİA., 43, 312-315.
• Kocatürk, V. M. (1955). Tekke şiiri antolojisi. Ankara: Buluş Kitabevi.
• Kurtoğlu, O. (2017). Koniçe Dergâhı postnişîni Amasyalı Türâbî Baba ve şiirleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 84, 229-261.
• Maden, F. (2013). Bektaşî tekkelerinin kapatılması (1826) ve Bektaşîliğin yasaklı yılları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mélikoff, I. (1994). Uyur idik uyardılar. (çev. T. Alptekin). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Mélikoff, I. (1998). Hacı Bektaş efsaneden gerçeğe. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Mikov, L. (2008). Bulgaristan’da Alevi-Bektaşi kültürü. (çev. O. Sabev). İstanbul: Kitap Yayınları.
• Noyan, B. (1995). Bektaşîlik Alevîlik nedir?. İstanbul: Ant/Can Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1992). Bektaşîlik. DİA., 5, 373-379.
• Ocak, A. Y. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî. DİA., 14, 455-458.
• Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi. I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. I-III. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Savran, H. (2010a) Türabî Divanı ve dil özellikleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 325-340.
• Savran, H. (2010b) Türabî Divânı’ndan hareketle klâsik Türk Edebiyatında inançla ilgili ibarelerin anlam bilgisi bakımından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15, 203-220.
• Soyyer, A. Y. (2012). 19. yüzyılda Bektaşilik. İstanbul: Frida Yayınları.
• Tanman, M. B. (1996). Hacı Bektâş-ı Veli külliyesi. DİA., 14, 459-471.
• Uçman, A. (2003). Mehmed Ali Hilmi Dedebaba. DİA., 28, 440.
• Yörükân, Y. Z. (2011). Alevî Bektaşî Tahtacı nefesleri. (yay. haz. T. Yörükân). İstanbul: Ötüken Yayınları.