OKUMA EĞİTİMİ ALANINDA YAPILAN ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMALARININ İNCELENMESİ: BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1193 - 1209, 15.09.2022

Zeynep Cin Şeker Derya Yücel Çetin

Öz

Bu araştırmada Türkiye’de okuma eğitimi alanında yapılmış veya Türkçeye uyarlanmış ölçek geliştirme çalışmalarının bütüncül bir bakış açısıyla sentezlemek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Google Akademik, YÖK Akademik ve TR Dizin veri tabanları araştırmaya dâhil edilme ve araştırmadan hariç tutulma ölçütleri esas alınarak taranmış ve 32 çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmalar, nitel araştırma yaklaşımı benimsenerek meta-sentez yöntemiyle incelenmiştir. Meta-senteze dâhil edilen çalışmalar konu alanı, çalışmanın amacı, çalışma grubu, veri toplama aracı türü ve veri analiz yöntemi bağlamında ele alınarak tablolarda gösterilmiş ve yorumlanmıştır. Bulgular; okuma eğitimine yönelik ölçeklerin 16 farklı konu alanına ilişkin olduğunu, ölçekler araştırma amacına göre incelendiğinde en fazla tutum ölçeklerinin geliştirildiğini, çalışma grubuna göre incelendiğinde en çok ortaokul öğrencilerinin çalışma grubu olarak kullanıldığını, veri toplama aracı türüne göre incelendiğinde bütün ölçeklerin likert tipi olduğunu, veri analizi tekniklerine göre incelendiğinde ise en fazla AFA, DFA ve güvenirlik analizinin yapıldığını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Eğitimi, okuma eğitimi, ölçek geliştirme, meta-sentez

Kaynakça

• Alexander, E. J. ve Filler, R. (1976). Attitudes and reading. Reading Aids Series. Newark, Delaware 19711: International. http://files.eric.ed.gov7fulltext/ED126491.pdf adresinden alındı.
• Arıkan, R. (2013). Araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aydın, B. (2020). Türkiye'de eleştirel okuma konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 76-87.
• Biçer, N. ve Alan , Y. (2019). Türk soylulara Türkçe öğretimi ile ilgili çalışmalara genel bir bakış. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 143-157.
• Biliş, Ş. ve Memiş, M. (2021). Gazi Tömer "yabancılar için Türkçe" öğretim seti özelinde kültür aktarımı ile ilgili yapılan araştırmalar üzerine bir meta-sentez çalışması. Tarih Okulu Dergisi(LIV), 3438-3459.
• Ceran, D., Aydın, M. ve Onarıcıoğlu, A. (2018). Okuma eğitimi üzerine yapılan tezlerde eğilimler: bir içerik analizi çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 2377-2392.
• Çakıroğlu, O. ve Palancı , M. (2015). Okuma tutum ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Human Sciences, 12(1), 1143-1156.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
• Çetin, H. (2021). Resimli çocuk kitaplarında resim-metin ilişkileri ve bazı sınıflandırmaların değerlendirilmesi: bir meta-sentez çalışması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 533-545.
• Demir, T. T. ve Çalışkan, G. (2021). Türkçe eğitimi alanında nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yapılan doktora tezlerinde eğilimler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1412-1429.
• Er, O. (2018). Okuma kültürü. S. Alyılmaz ve B. Ürün Karahan (Editör), Okuma eğitimi (s. 55-73) içinde, Ankara: Anı.
• Ertekin, E. ve Bozkurt, B. (2020). Türkçe dersi öğretim programlarını değerlendirmeye yönelik araştırma bulgularının incelenmesi: bir meta-sentez çalışması. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 613-634.
• Gül, Ş. ve Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 85-102.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2011). Anlama teknikleri 1 uygulama okuma eğitimi el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Güneş, F. (2016). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• İspir, B. ve Yıldız , A. (2021). Türkiye'de öğrenme amaçlı yazma hakkında yapıla araştırmaların analizi: bir meta-sentez çalışması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(41), 3396-3447.
• Johnson, A. P. (2017). Okuma ve yazma öğretimi. Ankara : Pegem Akademi.
• Kardaş, M. N., Çetinkaya, V. ve Kaya, M. (2018). 2005-2017 yılları arasında dinleme eğitimi üzerine yapılmış akademik çalışmaların eğilimleri üzerine bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 21-32.
• Kemiksiz, Ö. (2017). Dinleme becerisi üzerine yazılan makalelerin değerlendirilmesi. International Journal of Languages' Educational And Teaching, 5(1), 511-531.
• Kesici, S. (2021). Konuşma becerisini geliştirmek için kullanılan öğretim yöntem ve teknikleri ile ilgili çalışmalar üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lau, K. L. (2009). Reading motivation, perceptions of reading instruction and reading amount: a comparison of junior and senior secondary students in Hong Kong. Journal of Research in Reading, 32(4), 366-382.
• Maden, A. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe söz varlığını zenginleştirme ile ilgili makalelerin analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 583-596.
• Maden, S. (2021). Türkçe ders kitapları ile ilgili lisansüstü tezlerin eğilimleri: bir içerik analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 30-45.
• Maden, S. ve Önal, A. (2021). Yabancıdil olarak Türkçe öğretimi ile ilgili lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(1), 42-56.
• Özbaşı, S. ve Kalenderoğlu, İ. (2020). Türkçe eğitimi ve çocuk edebiyatında "toplumsal cinsiyet" üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(Özel Sayı), 84-94.
• Özbay, M. ve Uyar, Y. (2009). İlköğretim ikinci kademe öğrencileri için okumaya yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. E-Journal of New World Sciences Academy, 4(2), 633-651.
• Özçelebi, O. S. ve Cebecioğlu, N. (1990). Okuma alışkanlığı ve Türkiye. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Özdemir, S. (2018). Okumaya ilişkin lisansüstü araştırmaların eğilimleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1161-1178.
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel araştırmalar Dergisi, 4(2), 52-64.
• Polatcan, F., Er, O. ve Çoban, İ. (2021). An analysis of relevant studies on language learning strategies in teaching Turkish as a foreign language. Shanlax International Journal of Education, 9(S2), 68-76.
• Potur, Ö. ve Yıldız, Ö. (2016). Konuşma becerisi alanında yapılan akademik çalışmaların eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi(18), 27-40.
• Sayır, M. F. (2018). Okuma eğitimiyle ilgili temel kavramlar. O. Sevim, & Y. Söylemez içinde, Okuma Eğitimi (s. 1-10). Ankara : Nobel Yayınları.
• Sertoğlu, G. (2020). Yazma eğitiminde yöntem ve teknikler: bir meta-sentez çalışması. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 410-427.
• Sevim, O. (2020). Çocuk edebiyatıyla ilgili lisansüstü çalışmalardaki eğilimler: bir içerik analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 124-144.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Tekin, M. T. ve Bolat, Y. (2018). Türkiye'de yazma eğitimi üzerine yapılan ölçek geliştirme çalışmalarının analizi: bir meta-sentez çalışması. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 26-40.
• Temizkan, M. (2009). Metin türlerine göre okuma eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tok, M. ve Potur, Ö. (2015). Yazma eğitimi alanında yapılan akademik çalışmaların eğilimleri (2010-2014 yılları). Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(4), 1-25.
• Turan, İ., Şimşek, Ü. ve Aslan, H. (2015). Eğitim araştırmalarında likert ölçeği ve likert tipi soruların kullanımı ve analizi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(30), 186-203.
• Uysal, P. K., Köse, S. ve Pehlivan, D. (2020). Türkiye'de "eleştirel okuma eğitimi"ne ilişkin araştırmalar: betimsel içerik analizi. İ. Kalenderoğlu, & P. Kanık Uysal içinde, Türkçe Eğitimine Adanan Bir Ömür: Dr. Asiye Duman'a Armağan (s. 697-728). Pegem Akademi.
• Ülper, H., Yaylı , D. ve Karakaya, İ. (2013). Okur özyeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 85-100.
• Yıldız, M. ve Aktaş, N. (2015). Okuma motivasyonu ve okumaya adanmışlık ölçeği: Türkçeye uyarlama çalışması. International Journal of Human Sciences, 12(2), 1349-1365.