TÜRKÇE DERS KİTABINDAKİ HİKÂYE EDİCİ METİNLERİN BETİMLEYİCİ UNSURLAR AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1176 - 1192, 15.09.2022

Aydın Önal Cem Şems Tümer

Öz

Türkçe 8.sınıf ders kitabındaki hikâye edici metinlerdeki betimleme unsurlarını belirlemeye yönelik çalışma, doküman analizi deseniyle kurgulanmıştır. Araştırmanın verisini oluşturan hikâye edici metinlerde betimleme unsurlarının nasıl ele alındığını belirlemek için betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Bu çerçevede belirlenen betimleme unsurları; betimleme türlerine, betimlenen unsurlara, betimleme sürecinde kullanılan duyulara, söz sanatlarına ve dilsel yapıla göre kodlanıp sınıflandırılmıştır. Çalışma sonucunda, hikâye edici metinlerde bir veya birden fazla betimleme türünün olduğuna ulaşılmıştır. Bu betimleme türleri içerisinde açıklayıcı ve sanatsal betimlemelerin ön plana çıktığı anlaşılmıştır. Ruhsal betimlerin ise daha az olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra açıklayıcı betimlemelerde en fazla kişilerin tasvirinin yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Benzer şekilde ruhsal betimlemelerde de kişiler dışında başka bir unsurun tasvirinin yapılmadığına ulaşılmıştır. Sanatsal betimlemelerde ise daha çok varlıkların tasvir edildiği, diğer unsurların daha az betimlendiği tespit edilmiştir. Bu haliyle de betimleyici anlatımın oluşmasında önemli olan unsurların betimleme türleri içerisinde dengeli dağılmadığı varılan sonuçlar arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ders kitabı, anlatım biçimleri, ortaokul, betimleyici anlatım, hikâye edici metinler

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2017). Anlatma esasına bağlı edebî metinlerin tahlili. Kurgan Yayıncılık
• Akyol, H. (2008). Türkçe öğretimi. Kök Yayınları.
• Anılan, H. ve Kaynaş, E. (2014). Beşinci sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121-147.
• Arı, G. (2010). Altıncı ve yedinci sınıf öğrencilerinin yazdığı hikâye edici metinlerin değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 43-75.
• Avcı, Y. Y. (2014). Cahit Külebi'nin şiirlerinde betimlemeler. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(12), 100-111.
• Aytan, T. ve Güneş, G. (2017). 2017 Türkçe öğretim programına göre hazırlanan 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin temaları ve türleri üzerine bir değerlendirme. Kesit Akademi Dergisi, 3(11), 256-275.
• Aytan, T., Çalıcı, M. A. & Erdem, A. (2016). Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metin kahramanlarının rol model olma durumları üzerine bir araştırma. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 634-652.
• Aytaş, G. (2006). Edebî türlerden yararlanma. Milli Eğitim Dergisi, 34(169), 261- 276.
• Başaran, M. & Akyol, H. (2009). İlköğretim beşinci sınıfa devam eden öğrencilerin hikâye unsurlarına ilişkin beklentileri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 226-251.
• Başaran, M. (2008). Hikâye edici metinlerin öğretiminde başarılı zekâ öğretim modelinin uygulanması (Üçlü Zekâ Teorisine uygun hikâye öğretimi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 121-137.
• Başkan, A. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 453-467.
• Baran, E. (2021). Peyami Safa’nın romanlarında bir anlatım biçimi olarak betimlemenin rolü. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 4(2), 32-50.
• Baxter, P. & Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers. The qualitative report. 13(4), 544-559.
• Biçer, N. ve Çoban, İ. (2015). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerin tutarlılık düzeylerinin değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 228-237.
• Boruneur R. & Quellet R. (1989), Roman dünyası ve incelemesi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bowen, A. G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Can, E. ve Topçuoğlu Ünal, F. (2019). Öyküleyici metin türünde yazma becerisini geliştirmeye yönelik bir uygulama: Kurgu Merdiveni. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 190-204.
• Celepoğlu, A., Beyreli, L. ve Çetindağ, Z. (2008). Yazılı ve sözlü anlatım. Pegem Akademi Yayınları.
• Cemiloğlu, M. (2009). Dil bilimi açısından Türkçe yazılı anlatım ve anlatım teknikleri öğretimi. Alfa Aktüel.
• Çetişli, D. (2004). Metin tahlilerine giriş II. Akçağ Yayınları. Coşkun, E. (2005). İlköğretim öğrencilerinin öyküleyici anlatımlarında bağdaşıklık, tutarlılık ve metin elementleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Çılgın, A. S.(2007). Çocuk edebiyatı. Morpa Kültür Yayınları.
• Demirel, Ö. (2002). Türkçe öğretimi. Pegem A Yayıncılık.
• Duran, E. & Bitir, T. (2020). İlkokul öğrencilerinin serbest hikâye yazma uygulamalarında hikâye unsurlarını kullanma durumlarının belirlenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(227), 195-216.
• Eroğlu, A. (2019). Hikâye yazmaya yönelik tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(6), 3111-3124.
• Göçer, A. (2015). Türkçe dersi metin işleme sürecinde bağlam temelli sözcük öğretimi ve etkin sözcük dağarcığı oluşturmadaki işlevi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 48-63.
• Günay, D. (2007). Metin bilgisi. Multilingual Yayınları.
• Günday, R. (2020). Alaın Robbe-Grıllet’nin Labirentte romanında nesne ve kişi betimlemelerinin işlevi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 229-238.
• Güneş, F. (2016). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi Yayınları.
• Harris, K. R. & Graham, S. (1996). Making the writing process work: Strategies for composition and self-regulation. Brookline Books.
• Temizkan, M. (2012). Yaratıcı yazmaya kaynaklık etmesi bakımından Halid Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu adlı romanında mekân kullanımı. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2152-2166.
• Türkben, T. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2152-2166.
• Karadağ, Ö. (2013). Kelime öğretimi. Kriter Yayınevi.
• Karagöz, M. (2014). Karakter çözümlemelerinin kurgudaki yeri: “Bintepe’nin Hayaleti” örneği. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 189- 203.
• Karataş, E. (2014). Çocuk edebiyatında “karakter” kavramı. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 60-79.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Keskinoğlu, G. ve Ökten, C. E. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında söz sanatlarının metaforlarla öğretilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(1), 206-221.
• Keklik, S. & Yılmaz, Ö. (2013). 11. sınıf öğrencilerine ait öyküleyici metinlerin bağdaşıklık ve tutarlılık açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 139-157.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. The SAGE handbook of applied social research methods, 2, 214-253.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Meydan, E. (2021). Ortaokul (5, 6, 7, 8) Türkçe ders kitaplarının metin türleri ve tema bakımından değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4(4), 23-36.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 8. Sınıf Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Oğuzkan, F. (2001). Çocuk edebiyatı. Anı Yayıncılık.
• Öksüz, H. İ. & Eken, N. T. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Önal, A. ve Maden, S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin hikâye edici metinlerinde temel yapı unsurları. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 44-55.
• Özbay, M. ve Akdağ, E. (2013). Deyimlerin öğretiminde aktif öğrenmenin etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(2), 46-54.
• Özbay, M. ve Çeçen, M. A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 67-76.
• Özkara, Y. (2013). Hikâye haritalarının hikâye edici metinlerde öğrencilerin ana fikir bulma becerileri üzerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 33, 175-187.
• Çat, A. Ö. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki kurmaca metinler üzerine inceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi.
• Sallabaş, E. (2015). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin öyküleyici yazılı anlatımlarında metin ögelerine yer verme düzeyleri. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(2), 193-205.
• Sulak, S. E., Kansızoğlu, H. B. & Kemiksiz, Ö. (2016). Hikâye edici metin yapısı öğretiminin 6. sınıf öğrencilerinin yazma kaygılarına etkisi. Electronic Turkish Studies, 11(9),741-756.
• Sur, E. (2021). Türkçe ders kitaplarında yer alan öyküleyici metinlerin eleştirel düşünme becerisi kazandırma bağlamında incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 403-422.
• Şahin, İ. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin hikâye edici metinlerde özetleme ve ana fikir bulma becerileri üzerinde hikâye haritalarının etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi.
• Uzdu, F. (2008). Betimleyici metinlerin dilsel özellikleri ve bu tür metinler yoluyla sözcük öğretimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Yasul, A. F. (2014). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin değerlendirilmesi (Muş ili merkez ilçesi örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi.
• Yaylacık, A. (2014). Üstün yetenekli beşinci sınıf öğrencilerinin hikâye edici metin yazma becerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Yazıcı, K. (2006). Hikâye edici metinlerin çözümlenmesinde hikâyenin yüzü stratejisinin kullanımı. Türklük Bilimi Araştırmaları, 20, 229-241.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. K. (2008). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief% 2013%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4.
• http://www.ege-edebiyat.org/modules.php?name=News&file=print&sid=239 tarihinde ulaşılmıştır.
• https://turkyaybir.org.tr/2020-yili-toplam-kitap-uretim-verileri/
• https://sozluk.gov.tr/