ZİYÂ PAŞA’NIN SÜRGÜN SÜRECİ VE AVRUPA SÜRGÜNÜNDEKİ ÇELİŞKİLER

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 1102 - 1111, 15.09.2022

Olcay Köybaşı

Öz

Sürgün, bireylerin ya da toplumların bulundukları yerden başka bir yere cezalı bir şekilde gönderilmeleridir. Toplumun her kesiminden suçlulara uygulanan bu ceza, yazar ve şairlere de uygulanmıştır. Ziyâ Paşa da bunlardan biridir. Sultan Abdülaziz’e yazdığı Cülûsiyye ve yazdığı şiirlerle onun yakınında bulunanlardan olur. Fakat bu, onun için sıkıntılı sürgünlerin başlangıcıdır. Padişahın sadrazam seçimindeki kararını etkileyen şair, Âlî Paşa’nın sadrazam olmasına engel olur ve onunla yaşadığı sıkıntılar sonucunda hem zorunlu hem gönüllü olarak sürgünü yaşar. Bunun yanı sıra Ziyâ Paşa’nın sürgününü yurt içi ve yurt dışı olarak ikiye ayırmak mümkündür. Yurt içinde zorunlu sürgün cezası alan Ziyâ Paşa, Avrupa’ya gönüllü sürgün olarak gitmiştir. Şair, Avrupa sürgününde yazdığı Arz-ı Hâl ve Paris’te iken Sultan Abdülaziz’e yazdığı kasîdede gönüllü sürgünün sebeplerinden bahsetmektedir. Fakat bu iki eserde belirtilen Avrupa’ya sürgün sebepleri arasında bir çelişki tespit edilmiştir. Bu çalışmamızda ilk olarak Ziyâ Paşa’nın sürgün süreci ve Avrupa sürgününe gidiş sebeplerine değinilmiştir. Daha sonrasında ise şairin bu sürgününün sebepleri arasındaki çelişkiler ve sürgünün asıl sebebi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ziyâ Paşa, sürgün, çelişkiler, Âlî Paşa, Bâb-ı Âli, Kıbrıs

Kaynakça

• ________(1984). Sürgün. Yeni Türk Ansiklopedisi. C.10. 3786. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Akyüz, K. (1964). Ziya Paşa’nın Amasya mutasarrıflığı sırasındaki olaylar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Bilgegil, M. K. (1970). Ziyâ Paşa üzerine bir araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Ceyhan Akça, N. (2019). Sürgün Poetikası. Çankırı: Kurgan Edebiyat.
• Çetin, N. (2006). Tanzimat edebiyatı, Akçağ Yayınları, (Der.) İsmail Parlatır, 127-199.
• Çetin, N. (2016). Tanzimat dönemi Türk edebiyatı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Ercilasun, B. (2007). Ziya Paşa: edebiyatımızın zirvesindekiler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Göçgün, Ö. (1987). Ziya Paşa’nın hayatı, eserleri, edebi şahsiyeti ve bütün şiirleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Göçgün, Ö. (1987). Ziyâ Paşa. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İnal, İ. M. K. (1970). Son asır Türk şairleri. C.10, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19.asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Taştan, Z. & Korkmaz, F. (2019). Ziya Paşa’nın Arz-ı Hâl’i. İstanbul: Hiperyayın.
• Uçman, A. (2013). Ziyâ Paşa, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.44, 475-479.