SEZAİ KARAKOÇ’UN ŞİİRLERİNDE AYNA İMGESİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1452 - 1475, 15.12.2022

M. Fatih Kanter

Öz

İmge, sözcüklerin sıradanlaşmış kullanımlarının dışına çıkarak zihinsel anlamda yeni ufuklara, yeni çağrışımlara, yeni sözcük evrenlerine ulaşmayı sağlayan bir üst dil kurar. Bu sayede günlük iletişim dilinden farklı olarak sözcükler, yalın hâllerinden sıyırılarak hem yazanın hem de okuyanın zihinsel dünyasında giderek genişleyen kimi zaman çakışan kimi zaman da ayrılan anlamlar dünyası oluşturur. Edebî türler içerisinde dil yapısı bakımından diğerlerinden ayrılan şiir dili, imge kullanımına daha elverişli bir yapıya sahiptir. Daha az sözcükle daha derin ve çokkatmanlı bir anlam dünyası aralayan şiir, hem yazanın hem de okuyanın zihinsel anlamda yeni dünyalara açılmasını sağlayan bir yapı arz eder.
Sanatçılar içinde yaşadıkları toplumla birlikte bireyselden evrensele uzanan çizgide tüm insanlığın ortak sesidir. Yaşadığı toplumun, coğrafyanın, geleneğin kısacası kimliğini kuran değerlerin farkında olan sanatçı, bu değerleri özümseyen ve gelecek nesillere aktaran kişidir. Bu bağlamda çağdaş Türk şiirinde yaşadığı toplumun değerlerine yaslanarak kendine yabancılaşmadan yazan Sezai Karakoç, edebiyat tarihinde haklı bir yer edinmiştir. Şiirlerinde, benliğinin farkında olan ve buradan hareketle kimlik inşasına yönelen Karakoç, şiir evrenini kurarken kendini var eden değerler düzleminden dünyaya açılır. Kendi yaşadıklarıyla tarihsel düzlemde yaşananları odak noktasına alan şair, bunları âdeta “zamanın aynasında” kaynaştırmayı bilir. Kendi tarihiyle toplumunun ve insanlığın tarihini bir araya getiren bu şiir dili içinde “ayna imgesi” de kendine özgü bir yere sahiptir. Karakoç’un şiirlerinde yer alan “ayna” imgesi ile hangi anlamlara, değerlere gönderme yapıldığını belirlemek bu çalışmanın temel amacıdır.

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, imge, şiir, ayna, zaman, kimlik

Kaynakça

• Baş, M. K. (2008). Diriliş taşları: Sezai Karakoç’un düşünce ve sanatında temel kavramlar. Ankara: Lotus Yayınevi.
• Güler, Z. (2004). Şeyh Galib Divanında ayna sembolü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 103-121.
• Haksal, A. H. (2007). Sezai Karakoç: Eleğimsağmalarda Gökanıtı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hüküm, M. (2015). Modern ve postmodern tavır karşısında bir direniş olarak Sezai Karakoç. Medeniyetin Burçları Sezai Karakoç Kitabı (Ed. A. Dursun). Kayseri: Medeniyetin Burçları Yayınları.
• Kaçar, M. (2019). Övgü ve yerginin zirvesindeki şair: Nef’î. Ankara: Edebiyat Ortamı Yayınları.
• Kanter, B. (2013). Şiirsel kimlikten mekânsal sınırlara. İstanbul: Okurakademi Yayınları.
• Kaplan, M. (2009). Şiir tahlilleri 2 cumhuriyet devri Türk şiiri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, R. (2018). Çağdaş Bir Leylâ ve Mecnun hikâyesi: Sezai Karakoç’un Leylâ ile Mecnun’u. Hece, Sezai Karakoç Bir Uygarlık Tasarımı Olarak Diriliş, 73, 162- 185.
• Karakoç, S. (2011). İnsanlığın dirilişi. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2013). Gün doğmadan. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç S., (2007-I). Edebiyat yazıları-I. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç S. (2007-II). Edebiyat yazıları-II. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karataş, T. (2021). Doğu’nun yedinci oğlu Sezai Karakoç. İstanbul: İz Yayınları.
• Korkmaz, R. (2002). İkaros’un yeni yüzü Cahit Sıtkı Tarancı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sağlık, Ş. (2018). Tanrı’nın gözüyle bakış penceresi yahut Sezai Karakoç’un ayinleri. Hece, Sezai Karakoç Bir Uygarlık Tasarımı Olarak Diriliş, 73, 137- 161. Sinemoğlu, N. (1991). Ayna. TDV İslam ansiklopedisi, 4: 259-260, Ankara: TDV Yayınları.
• Tunç, G. (2020). Şiir ve bellek. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Wellek, R. and Warren, A. (2013). Edebiyat teorisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.