ÇOCUK KÜTÜPHANECİLERİNİN RESİMLİ KİTAP SEÇME KRİTERLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1547 - 1572, 15.12.2022

Sakine Hakkoymaz Ebru Hasibe Tanju Aslışen

Öz

Bu araştırmanın amacı, çocuk kütüphanecilerinin resimli çocuk kitaplarının tasarım, içerik ve eğitsel özelliklerine ilişkin yeterliklerini incelemek ve bilgi düzeylerini ortaya çıkartmaktır. Ölçüt örneklem tekniği tercih edilen çalışmada nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. Gaziantep’teki dört çocuk kütüphanesinde çalışan toplam 22 kütüphane personeli, çalışma grubunu oluşturmuş; veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. İçerik analizine tabi tutulan veriler, şekiller hâlinde sunulmuş, çocuk kütüphanecilerinin görüşlerinden alıntılar yapılmıştır. Çalışmada çocuk kütüphanesi personelinin nitelikli çocuk kitaplarında olması gereken ve çocuk kitabı önerirken dikkat ettikleri özelliklere ait görüşleri çocuğa görelik, içyapı unsurları ve dış yapı unsurları olmak üzere üç kategoride toplanmıştır. Araştırmaya katılan personelin bu kategorilerin her biri hakkında bilgi sahibi olduğu belirlenmiştir. Çocuk kütüphanecilerinin çocuk edebiyatı ürünlerinde çocuğa görelik ve çocuk gerçekliği ilkesine önem verdikleri, kütüphanedeki etkinliklerde çocuk kitaplarını en çok masal anlatımı ve drama uygulamalarında kullandıkları, önerdikleri türler arasında öykü ve masal türünün öne çıktığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk kütüphaneciliği, çocuk edebiyatı, resimli çocuk kitapları, kitap seçimi

Kaynakça

• Abeyrathna, P. ve Zainab, A. N. (2004). The status of reading habit and interests among secondary school children in Sri Lanka. Malaysian Journal of Library & Information Science, 9(2).
• American Library Association. (2018). Selection criteria. Retrieved from www.ala.org/tools/challengesupport/selectionpolicytoolkit/criteria Albers, P. (2008). Theorizing visual representation in children’s literature. Journal of Literacy Research, 40(2), 163-200.
• Alamdar, S. G. (2017). Samed Behrengi’nin Küçük Kara Balık adlı kitabının özerk benlikli çocuk ve genç yetiştirme sürecindeki önemi. International Journal of Language Academy, 5(4), 189-204. Altun, D., Tantekin Erden, F. ve Snow, C. E. (2018). A multilevel analysis of home and classroom literacy environments in relation to preschoolers’ early literacy development. Psychology in the Schools, 55(9), 1098-1120. Akkaya, M. A. ve Odabaş, H. (2019). Kütüphane deneyiminin beşiği olarak çocuk kütüphaneleri. Bilgi Merkezleri: Kütüphaneler–Arşivler–Müzeler (pp. 82-125). Hiperyayın. Akçay, S. ve Baş, B. (2015). Samet Behrengi’nin hikâyelerindeki eğitsel iletiler üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 77-90.
• Aktaş, E., Stebler, M. Z. ve Uzuner Yurt, S. (2016). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının çocuk ve gençlik edebiyatı ile ilgili farkındalık düzeyleri, http://www.cocukvegenc.net/turk-dili-ve-edebiyati-ogretmen-adaylarinincocuk-ve-genclik-edebiyati-ile-ilgili-farkindalik-duzeyleri
• Aktürk, A. (2021). Türkiye’deki çocuk kütüphaneleri ile ilgili bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt: Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anderson, N. A. (2013). Elementary children’s literature, infancy through age 13. Pearson Education. Arslan, G. ve Kargın, T. (2022). Öğretmenlerin kitap önerisinde kullandıkları ölçütlerin çocuk edebiyatının temel ilkelerine göre incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 35(4), 19-20.
• Aytekin, H. (2016). Çocuk ve gençlik edebiyatı. Anı Yayıncılık.
• Baker, L., Dreher, M. J., ve Guthrie, J. T. (Eds.). (2000). Engaging young readers: Promoting achievement and motivation. Guilford Press.
• Bayraktar, V. ve Demiriz, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerin çocuk kitabı seçiminde kullandıkları ölçütlerin kıdem durumuna göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 791-811.
• Belet Boyacı, Ş. D., Güner, M. ve Babadağ, G. (2017). Dünyada başka şekilde yaşamak da mümkün mü? Değer eğitiminde Küçük Kara Balık örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 172-194. Bilgen, D. Y. ve Nurlu, M. (2017). Çocuk edebiyatı alanındaki eserlerin temel söz varlığına ilişkin karşılaştırmalı bir inceleme. Electronic Turkish Studies, 12(4). Calp, Ş. ve Calp, M. (2019). Küçük Kara Balık ve Küçük Prens kitaplarının sosyal bilgiler öğretim programındaki temel beceriler, değerler ve 4. sınıf kazanımları açısından incelenmesi. International Symposium on Innovative Approaches in Scientific Studies (ISAS) (pp. 61-69).
• Cengiz, G. (2006). Çocuk ve gençlik edebiyatının eğitimdeki yeri ve işlevi. Varlık Dergisi, 1189, 17-22.
• Cerny, R., Markey, P. ve Williams, A. (2006). Qutstanding library service to children: putting the core competencies to work. American Library Association.
• Cevher, N. (2015). Ankara’daki halk kütüphanesi çocuk bölümlerinin çocukların okuma alışkanlığındaki rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Connor, J.G. (1990). Children’s library services handbook. Oryx Press. Creswell, J. W. (2002). Research design: Qualitative, quantitative. and mixed methods approaches. Second edition. SAGE Publications, International Educational and Professional Publisher. Çengelci Köse, T. ve Eryılmaz, Ö. (2018). Sosyal bilgilerde edebi ürünler ve değerler eğitimi: Küçük Prens örneği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 65-79. Çer, E. (2014). Edebiyatta çocuk gerçekliği ve çocuğa görelik ilkelerinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Çolaker, Ö. (2009). Samed Behrengi’nin “Küçük Kara Balık”, Rıchard Bach’ın “Martı Jonathan Lıvıngston” ve Cahit Zarifoğlu’nun “Motorlu Kuş” adlı öykülerindeki ana karakterlerin kişilik gelişimi, bireyselleşme ve toplumsallaşma açısından karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi. Çolaklar, H. (2019). Bartın il halk kütüphanesindeki okul öncesi dönem çocuk kitaplarının dış yapı ölçütleri: yazım, dil, biçim ve içerik özelliklerine göre değerlendirilmesi. Bilgi Yönetimi, 2(2), 145-168.
• Dedeoğlu, H. ve Erbasan, Ö. (2021). Siyah ambalajlı çocuk ve gençlik kitapları: Türkiye’de çocuk edebiyatı ve sansür. Edebi Eleştiri Dergisi. 5(1), 1-17.
• Dilidüzgün, S. (2000). Çocuk kitaplarında yazınsal nitelikler. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ekici, S. (2012). Ankara’da bulunan Halk Kütüphanesi Çocuk Bölümlerinin Değerlendirilmesi. B. Yılmaz (Ed.), II. Halk Kütüphanesi Sempozyumu: Değişen Dünyada Halk Kütüphaneleri içinde (23-248. ss.). Kültür Yayınevi.
• Epspinosa, L.M. ve Burns, M. S. (2003). Teaching 4-to 8-Years Olds. I. C. Howes (Ed.), Early Literacy For Young Children And English Language Learners.(Ss. 47-59). Paul H.Brookes.
• Ertan, G. G. (2011). Samed-i Behrengî’nin hikâyeciliği ve İran çocuk edebiyatındaki yeri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 164-171.
• Gönen, M. (1993). Anaokulu öğretmenlerinin beş ve altı yaş çocukları için kullandıkları masal ve hikâye kitaplarının niteliklerinin incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği 7(2), 83-88.
• Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. ve Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
• Gözütok, T. K. (2008). Güney Azerbaycanlı yazar Samed Behrengi’nin hikâye ve masal dünyası. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(2), 31-51. Gummerman, E. M. (1989). Yarının kütüphane kullanıcıları çocuklar: Regens burg Şehir Kütüphanesinin çocuklara yönelik etkinlikleri. Türkiye ve Al manya Federal Cumhuriyeti’nde gençlere yönelik kütüphane hizmetleri, 92-102. Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, A. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma: teorik çerçeve-pratik öneriler-7 farklı nitel araştırma yaklaşımı-kalite ve etik hususlar. Seçkin Yayınevi. Güleryüz, H. (2006). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Pegema Yayıncılık. Güller, E. D. ve Bilbay, P. (2016). Kütüphane yapılarında okul öncesi çocuklara yönelik interaktif mekânların irdelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 30(3), 398-414.
• Güneş, S. (2021). Çocuk kütüphanelerinde okul öncesi dönem için hizmet modeli. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Hardman, M. ve Jones, L. (1999). Sharing books with babies: evaluation of an early literacy intervation. Educational Review, 51(3), 221-229.
• James, J. Y. ve Kormanski, L. M. (1999). Positive intergenerational picture books for young children. Young Children, 54(3), 32-38.
• Federation of Library Associations and Institutions [IFLA]. (2018). IFLA 0-18 yaş grubundaki çocuklar için kütüphane hizmetleri rehberi (C. Polat, E. B. Eroğlu, S. Çuhadar, A. Kavak ve B. Tan, Çev.). https://www.ifla.org/files/assets/libraries-for-children-andya/publications/ifla-guidelines-for-library-services-to-children_aged-0-18-tr.pdf Kakırman Yıldız, A. (2015). Türkiye’de okuma alışkanlığı kültürü için okul öncesi eğitim kurumlarında anaokulu kütüphanelerinin gerekliliği. Milli Eğitim Dergisi, 208, 90-105. Karatay H. (2011). Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Bulunması Gereken Özellikler. Ed. Tacettin Şimşek. Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı içinde (s. 77-123), Grafiker Yayınları. Kınalı, F. (1955). Çocuk kütüphaneleri ile okul ve sınıf kütüphaneleri. Maarif Basımevi.
• Kipfer, K. (2019). Starting early: A revised early literacy strategy. ALSC: Association for Library Service to Children, 17(1), 3-4. https://dx.doi.org/10.5860/cal.17.1.3
• Koca, E. (2015). Okul öncesi dönemde kitap ve çocuk kitapları. (5. baskı). İstanbul: Çamlıca Çocuk Yayınları.
• Kolaç, E., Demir, T. ve Karadağ, R. (2012). Öğretmen adaylarının dil eğitiminde çocuk edebiyatı metinlerinin kullanımına yönelik görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161(161), 1-18.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, “Halk Kütüphaneleri Yönetmeliği”. T.C. Resmî Gazete, (28170, 11 Ocak 2012).
• Machado, J. M. (2003). Early childhood experiences in language arts: emerging literacy: Delmar Cengage Learning; 7th Edition.
• MacNaughton, G. ve Williams, G. (2004). Teaching young children, choices in theory and practice. Milton Keynes, United Kingdom: Open University Press. McNair, J. C. ve Hoover, H. J. (2021). Design elements in picture books. YC Young Children, 76(3), 14-22.
• Nalinci, G. Z. (2018). Okul öncesinde çocuk kitaplarıyla görsel okuryazarlık. E. Çer (Ed.), Çocuk ve kitap içinde (s. 37-68). Eğiten Kitap.
• Nas, R. (2004). Örneklerle çocuk edebiyatı. Ezgi Kitaevi Yayınları.
• Ozanne, L. K. ve Ozanne, J. L. (2011). A child’s right to play: The social construction of civic virtues in toy libraries. Journal of Public Policy & Marketing, 30(2), 264-278.
• Öztürk Samur, A. (2012). Okulöncesi öğretmen adaylarının nitelikli çocuk edebiyatı eserlerini seçebilme yetkinlikleri. 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (05- 07 Ekim 2011), Bildiriler ve Atölye Çalışmaları. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, 4, 219-228.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bürün ve S.B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.John Wiley & Sons, Ltd.
• Peng, Y. P. (2019). A competency model of children’s librarians in public libraries. The Library Quarterly, 89(2), 99-115.
• Prendergast, T. (2016). Seeking early literacy for all: An investigation of children’s librarians and parents of young children with disabilities’ experiences at the public library. library trends, 65(1), 65-91. Salisbury, M. (2018). Illustrating children’s books: Creating pictures for publication. Bloomsbury Publishing. Sanders-ten Holte, M. (1998). Creating an optimum reading culture in the low countries: The role of stichting lezen. Retrieved form http://archive. ifla. org/IV/ifla64/098-80e. htm.
• Sawyer, W. E. (2012). Growing up with literature. Wadsworth Cengage Learning.
• Sénéchal, M., Pagan, S., Lever, R. ve Ouellette, G. P. (2008). Relations among the frequency of shared reading and 4-year-old children’s vocabulary, morphological and syntax comprehension, and narrative skills. Early Education and Development, 19(1), 27-44.
• Sever, S. (1995). Çocuk kitaplarında bulunması gereken yapısal ve eğitsel özellikler. Abece Eğitim ve Sanat Dergisi, 107, 14-15. Erişim adresi: https://www.academia.edu/19830966/Cocuk_kitaplarinda_bulunmasi_gereken_yapisal_ve_egitsel_ozellikler
• Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. (4. Baskı). Tudem.
• Sever, S. (2018). Sanatsal uyaranlarla dil öğretimi. Tudem.
• Sharts-Hopko, N. C. (2002). Assessing rigor in qualitative research. Journal of the Association of Nurses In Aids Care, 13(4), 84-86.
• Taşkesenlioğlu, L. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9).
• Xu, J., Wang, P., Sturm, B.W. ve Wu, Y. (2018). How preschool children think about libraries: evidence from six children’s libraries in China. Journal of Librarianship & Information Science, 52(2), 428–440. https://doi.org/10.1177/0961000618818887.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2003). Çocuk edebiyatı. Akçağ Yayınları.
• Yalvaç, M. (2004). 21. Yüzyılda halk kütüphaneleri: yaratıcı kütüphane hizmetleri. Retrieved March, 21, 2014.
• Yavuzer, H. (2016). Çocuk psikolojisi (44. Baskı). Remzi Kitapevi.
• Yazıcı Okuyan, H. (2009). Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin okuma saatlerinde kullanılan çocuk edebiyatı ürünlerini seçme ölçütleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 135-159.
• Yılar, Ö. ve Turan, L. (2011). Eğitim Fakülteleri İçin Çocuk Edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.135-159.
• Yıldırım, Z. (2019). Çocuk kütüphanelerinde görev yapan personel. A. Kakırman Yıldız (Ed.), Dünyanın İyiliği İçin Çocuk Kütüphaneleri içinde (213-229. ss.), İstanbul: Hiperyayın
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Onbirinci Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, B. (1990). Okuma alışkanlığı ve Yenimahalle İlçe Halk kütüphanesi. Yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Yılmaz, B. (2019). Çocuk kütüphanesi hizmetleri kılavuzu. Hiperlink
• Yılmaz, G. A. (2021). Eskişehir il halk kütüphanesi resimli çocuk kitaplarının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Yin, R. K. (2017). Durum çalışması araştırması uygulamaları (İ. Günbayı, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Zengin, A.Y. ve Zengin, N. (2007). Çocuk Edebiyatı. Truva Yayınları.
• Walter, V.A. (2000). Children & Libraries: Getting it Right. Chicago: American Library Association. Erişim adresi: https://ebookcentral.proquest.com
• Wilson, P. T., Anderson, R. C. ve Fielding, L. G. (1986). Children’s book-reading habits a new criterion for literacy. Book Research Quarterly, 2(3), 72-84.