YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE YAPILAN METİN UYARLAMA ÇALIŞMALARININ BETİMSEL ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1613 - 1631, 15.12.2022

Serpil Özdemir Ebubekir Eroğlu

Öz

Yabancı dil öğretiminde pedagojik ihtiyaçlar nedeniyle uyarlanmış metinlerden yararlanılmaktadır. Özgün metinler, yabancı dil öğrenicileri için yazılmamıştır, bu nedenle doğrudan öğretim ortamında kullanılmaları her zaman mümkün değildir. Özgün metinler hedef kitlenin dil seviyesine uygun hâle getirilerek uyarlanmaktadır. Uyarlanmış metinlerde sözcükler daha yaygın kullanılanlarla, dil bilgisi unsurları daha basit olanla değiştirilmektedir. Metin uyarlama sezgisel, yapısal ve metindilbilimsel yaklaşımlarla yapılabilmektedir. Uyarlanmış metinler, ders dışı okuma ihtiyacını karşılamak açısından önemlidir. Bu araştırmanın amacı yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yapılan metin uyarlama çalışmalarını betimlemektir. Araştırmada doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Konuyla ilgili 46 çalışma belirlenmiştir. Verilere betimsel analiz uygulanmıştır. Araştırma sonucunda metin uyarlama çalışmalarının 2010 yılında başladığı, çalışmaların %76.1’inin son 4 yılda yapıldığı, %65.2’sinin yüksek lisans tezi olduğu, %56.8’inin A2 ve B1 düzeylerine yönelik olduğu, %76.4’ünün Modern Türk Edebiyatı metinlerini uyarlandığı belirlenmiştir. Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Metni en sık başvurulan referanstır. Çalışmaların hiçbir aşamasında uzman görüşü almama eğiliminin yaygın olduğu görülmüştür. Uyarlanmış metinlerin okuduğunu anlamaya olumlu etkisi olduğu görülmüştür. Araştırmaların %54.8’inde yapısalcı bir yaklaşımla metinler uyarlanmıştır. Bu sonuçlara göre araştırmaların farklı türde metinlerle zenginleştirilmesi, bilgilendirici metinlere araştırmalarda daha çok yer verilmesi, hedef kitlenin tek düzey olarak belirlenmesi, çalışmaların geçerli ve güvenilir nitelik kazanmasına yönelik tedbirler alınması, uyarlanan metinlerin öğretimsel etkisinin araştırılması, yöntemsel olarak deneysel ve eylem araştırmalarına yönelim, metindilbilimsel yaklaşımla uyarlama yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, metin uyarlama, metin uyarlama araştırmaları, araştırmaların yönelimleri

Kaynakça

• Ahmet, S. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in “Pembe İncili Kaftan” hikâyesinin b1 seviyesine uyarlama çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Ak Başoğlu, D. ve Aksu, C. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dil düzeylerine göre metin değiştirim sürecinde okutman yeterlikleri. S. Dilidüzgün (Ed.), Kuram ve uygulama bağlamında Türkçe öğretimi içinde (s.427-441). Ankara: Anı.
• Akıncılar, A. (2018). Türkçe öğrenen yabancılar için Dede Korkut Hikâyelerinin B1 düzeyinde sadeleştirilmesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Akkaya, A. ve Doyumğaç, İ. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin türleri ve metin türlerine yönelik etkinlik örnekleri. A. A. Ahmed ve A. Fişekcioğlu (Ed.), Dil kullanıcısı bağlamında kuramdan uygulamaya Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi içinde (s.371-412). Ankara: Nobel.
• Aksan, Y., Aksan, M., Mersinli, Ü. & Demirhan, U. U. (2017). A Frequency dictionary of Turkish core vocabulary for learners. London/New York: Routledge.
• Aziz, A., Fook, C. Y. & Alsree, Z. (2010). Scientific structural changes within texts of adapted reading materials. English Language Teaching, 3(4), 216-223.
• Bakan Aktaş, H. ve Ay, S. (2021). Yabancı dil öğretiminde geleneksel metin uyarlama yaklaşımına karşı metindilbilimsel uyarlama önerisi: bağlaşıklık ve bağdaşıklık kavramları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 94-102.
• Bakan, H. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde bir uyarlama denemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem.
• Bilgiç, B. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirim teknikleri çerçevesinde Tarık Buğra’nın “Hayat Böyledir İşte’ adlı hikâyesinin a2 düzeyine uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Blau, E. K. (1982). The effect of syntax on readability for EFL students in Puerto Rico. TESOL Quarterly, 16 (4), 517-528.
• Boztoprak, F. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılmak amacıyla Dede Korkut Kitabı’nın Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası 13. Boy’un b1 düzeyinde sadeleştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi. Bölükbaş, F. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde okuma metinlerinin dil düzeylerine göre sadeleştirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 1(UDES 2015), 924-935. http://dx.doi.org/10.18298/ijlet.268
• Candido, A., Maziero, E., Gasperin, C., Pardo, T. A. S., Specia, L. & Aluisio, S. M. (2009). Supporting the adaptation of texts for poor literacy readers: A text adaptation editor for Brazilian Portuguese. Proceedings of the Naacl Hlt Workshop on Innovative Use of Nlp for Building Educational Applications, Boulder, Colorado, USA. (s. 34-42).
• Council of Europe. (2001). Common European framework of reference for languages: learning, teaching, assessment. Cambridge University Press. https://rm.coe.int/1680459f97
• Council of Europe. (2020). Reference for Languages: Learning, teaching, assessment – Companion volume, Council of Europe Publishing, Strasbourg, available at www.coe.int/lang-cefr Dilek, İ. (1995). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde özgün metinlerle çalışma yolları Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi. Anı. Durmuş, M. (2013a). İkinci/yabancı dil öğretiminde uyarlanmış metin sorunları üzerine. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (65), 135-150. Durmuş, M. (2013b). Metin değiştirimin dilbilimsel süreçleri üzerine. International Journal of Social Science, 6(4), 391-408.
• Durmuş, M. (2013c). İkinci/yabancı dil öğretiminde özgün ve değiştirilmiş dilsel girdi üzerine. Turkish Studies. International Journal for International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 1291-1306. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423933188.pdf
• Ellis, R. & He, X. (1999). The roles of modified input and output in the incidental acquisition of word meanings. Studies in Second Language Acquisition, 21(2), 285-301. https://doi.org/10.1017/S0272263199002077
• Eroğlu, S. (2015). Metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde Ömer Seyfettin'in "Üç Nasihat" hikâyesinin yabancılara Türkçe öğretimi için uyarlama denemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi,
• Güdek, G. (2021). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde metin değiştirimi: Mustafa Kutlu’nun “Hayat Güzeldir” hikâyesi örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Gürler, H. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerinin a1- a2 seviyesine uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Gürler, S. (2017). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinin yabancılara Türkçe öğretiminde a1-a2 seviyesine uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kaymaz, Z. (2018). Yabancılara Türkçe öğretiminde Sabahattin Ali'nin Apartman ve Köpek isimli hikâyelerinin a1-a2 seviyesine uygun sadeleştirme çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Keshavarz, M. H. & Atai, M. R. (2007). Content schemata, linguistic adaptation, and EFL readers comprehension and recall. Reading in a Foreign Language, 19(1), 19-33.
• Kınay, D. E. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin uyarlama. F. Yıldırım, B. Tüfekçioğlu (Ed). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kuramlar yöntemler beceriler uygulamalar içinde (s.289-313). Ankara: Pegem.
• Korkmaz, C. B. (2021). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde metin uyarlama. E. Boylu, L. İltar (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi içinde (s123-145). Ankara: Pegem.
• Kökcü, Ş. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirimine Ömer Seyfettin’in “Rüşvet” hikâyesi örneği. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 22, 213-246.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde Ömer Seyfettin’in Kaşağı ve Perili Köşk adlı hikâyelerinin a1-a2 seviyesine uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Kutlu, A. (2021). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde Peyami Safa’nın öykülerinin a2 seviyesine uyarlanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Maden, S. ve Önal, A. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ile ilgili lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(1), 42- 56. https://doi.org/10.47714/uebt.878270
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2019). Nitel veri analizi. (3. Baskı). (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Çev. Ed.). Ankara: Pegem.
• Özdemir, S. (2010). Yabancı dil olarak Türkçenin Öğretiminde halk hikâyelerinden yararlanma Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Özkan, B. (2020). Türkçenin söz varlığını belirlemede derlem dilbilim uygulamaları. Turkish Studies Language, 15(1), http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.41460
• Özmen, C. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin değiştirim teknikleriyle öykülerin yeniden oluşturulması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Sharpe, M. (ty.). Modification and EFL reading materials development. https://www.researchgate.net/publication/314180762_Modification_and_EFL_reading_materials_development Siddharthan,
• A. (2004). Syntactic adaptation and text cohasion. University of Cambridge Computer Laboratory Technical Report. https://www.cl.cam.ac.uk/techreports/UCAM-CL-TR-597.pdf adresinden 20.12.2021
• Süner, R. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazınsal metinlerin b1 düzeyine uyarlanması: Eskici örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Tuğrul, F. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde Refik Halit Karay’ın “Şeftali Bahçeleri” adlı hikâyesinin a1-a2 düzeyine göre sadeleştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
• Türkben, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında yapılan lisansüstü çalışmaların değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2464-2479. http://dx.doi.org/10.7884/teke.4254
• Yano, Y., Long, M. H. & Ross, S. (1994). The effects of adapted and elaborated texts on foreign language reading comprehension. Language Learning, 44, 189-219.
• Yazok, Z. (2020). Yabancılara Türkçe öğretimi kapsamında Kemalettin Çalık’ın Piri Reis adlı eserinin b1 seviyesinde sadeleştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimsek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, Y. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi kapsamında Ömer Seyfettin’in bazı hikâyelerinin b1 seviyesine uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.