1940’LI YILLARDA TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK İŞİTSEL-DİLSEL YÖNTEMLE ÖĞRETİLMESİ: SPOKEN TURKISH KİTABI

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 287 - 304, 15.03.2023

Nurettin Kartallıoğlu Ersoy Topuzkanamış

https://doi.org/10.7884/teke.5669

Öz

Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminin tarihi her ne kadar yüzyıllar
öncesine dayansa da öğretimde hangi yıllarda hangi yaklaşım ve yöntemin
kullanıldığı konusunda yeterli bilgi yoktur. Bu problemden hareketle yapılan
bu çalışmanın amacı, 1944-45 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri’nde
yayımlanmış olan Spoken Turkish adlı kitabı yöntem ve içerik olarak
incelemektir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesinin
kullanıldığı çalışma kapsamında, ölçüt olarak içeriğin yanında yöntemin temel
yaklaşımı, önerilen teknikler ve ölçme-değerlendirme özellikleri
kullanılmıştır.
Kitap toplam 30 üniteye bölünmüş ve her ünitede bir tema belirlenmiştir.
Bu temalara uygun diyalogların yer aldığı ünitelerde yoğun bir dil bilgisi
öğretimi de göze çarpmaktadır. Ünitelerin temaları çoğunlukla günlük
iletişimle sınırlı olmakla birlikte Türkiye hakkında bilgi veren diyaloglar da
vardır. Araştırma çerçevesinde ünite temaları ile dil bilgisi konuları tespit
edilmiş, ayrıca yöntemin gerektirdiği özellikler ve teknikler de belirlenmeye
çalışılmıştır. Nitekim diyalogları ezberleme, diyalogdaki kelimelerden cümle
oluşturma, öğretmenin ardından tekrar etme, zincirleme (seçilen bir diyaloğun
zincirleme şekilde bütün sınıfta ilerlemesi), tek / birden fazla boşluğu
doldurma, dönüştürme (dil bilgisel bakımdan cümleyi değiştirme), soru-cevap,
benzer ikililer (sesletimi benzeyen kelimeler arasındaki farkı telaffuz ettirerek
belirtme), diyalog tamamlama… gibi tekniklere bilinçli olarak kitapta yer
verildiği dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçenin Yabancı dil olarak öğretimi, dil öğretim yöntemleri, işitsel, dilsel yöntem, Spoken Turkish

Kaynakça

• Akman Yeşilel, D. B. (2015). İşitsel-dilsel yöntem (auido-lingual method). N. Bekleyen (Ed.), Dil Öğretimi içinde (s. 59-80). Ankara: Pegem Akademi.
• Akturan, U. (2008). Doküman incelemesi. T. Baş ve U. Akturan (Ed.), Nitel Araştırma Yöntemleri NVivo 7.0 ile Nitel Veri Analizi içinde (s. 117-126). Ankara: Seçkin.
• Argunşah, M. ve Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları
• Arslan, M. (2012). Tarihi süreçte Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi-öğrenimi çalışmaları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 167-188.
• Atalay, B. (1992). Divanü Lügati’t-Türk tercümesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Bican, G. (2019). Kitabü’l-İdrak Li Lisânü’l-Etrak’ın yabancılara Türkçe öğretimi açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(44), 359- 376. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/49680/573809
• Biçer, N. (2012) Hunlardan günümüze yabancılara Türkçe öğretimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 1(3), 107-133.
• Biçer, N. (2017). Türkçe öğretimi tarihi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Brown, H. D. (2000). Principles of language learning and teaching (Vol. 4). New York: Longman.
• Cansız Aktaş, M. (2014). Nitel veri toplama araçları, M. Metin (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 363-66). Ankara: Pegem Akademi.
• Castagnaro, P. J. (2006). Audiolingual method and behaviorism: from misunderstanding to myth. Applied Linguistics, 27(3), 519-526.
• Coşar, A. M. ve Güneş, B. (2011). Açıklamalı bir kaynakça denemesi-I: Divânü Lugâti’t-Türk ve Kâşgarlı Mahmud üzerine yazılan makaleler. Türkiyat Mecmuası. 21(1), 167–231.
• Coşar, A. M. ve Güneş, B. (2011). Açıklamalı bir kaynakça denemesi-II: Divânü Lugâti’t-Türk ve Kâşgarlı Mahmud üzerine hazırlanan bildiriler. Türkiyat Mecmuası. 21(2), 19–86
• Demircan, Ö. (2013). Yabancı dil öğretim yöntemleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Develi, H. (2002). Kitâbü'l-İdrâk. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 26, s. 108). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/kitabul-idrak
• Dilaçar, A. (1974). Türk fiilinde “kılınış”la “görünüş” ve dilbilgisi kitaplarımız. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 21(1973-1974), 159-171.
• Doğan, C. (2012). Sistematik yabancı dil öğretim yaklaşım ve yöntemleri. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Doğan, G. (2014). Ötekinin dili anlamak Venedik Şark Dil Okulu, Toplumsal Tarih, 247, 58-63.
• Doğan, S. (2011). XIX. yüzyılda Batı’da yabancılara Türkçe öğretimi çalışmaları- W. B. Barker örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Er, O. (2021). Sorularla ikinci / yabancı dil olarak Türkçe eğitimi. Ö. T. Kara (Editör), Sorularla Türkçe eğitimi (s. 471-492) içinde, Elazığ: Asos.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk giriş-metinçeviri-notlar-dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Erkan, M. (1999). İbn Mühennâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 20, s. 218-19). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-muhenna.
• Ersoylu, H. (1981). Türk dili üzerine yazılmış İngilizce gramerler. Türk Dünyası Araştırmaları, 10, 114-142.
• Gezer, Ö. (2014). Kayserin emrinde tercümanlar, diplomatlar ve şarkiyatçılar Viyana Şark Dilleri Akademisi. Toplumsal Tarih, 247, 64-72.
• https://books.google.com.tr/books/about/Spoken_Turkish.html?id=jW4LAQAAMAAJ&redir_e sc=y
• https://play.google.com/books/reader?id=1RZOAAAAMAAJ&pg=GBS.PA6&hl=tr
• https://play.google.com/books/reader?id=8SaIFtp3MN4C&pg=GBS.PP1&hl=tr&printsec=front cover
• https://search.library.wisc.edu/catalog/9910027185602121
• https://www.amazon.com/Spoken-Turkish-Book-Norman-McQuown/dp/B0018VBK2C
• https://www.lib.uchicago.edu/e/scrc/findingaids/view.php?eadid=ICU.SPCL.MCQUOWNN
• https://www.nytimes.com/1986/02/18/obituaries/sadi-koylan-a-poet-is-dead-broadcast-news-inturkish.html
• Kaçalin, M. S. (1994). Dîvânü Lugâti’t-Türk. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 9, s. 446-449). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/divanu-lugatit-turk Kapıcı, Ö. (2014a). 18. yüzyıldan 19. yüzyıla Rus hariciyesinde Turkologiya, Osmanistika & Oryantalistika. Toplumsal Tarih, 247, 74-85.
• Kapıcı, Ö. (2014b) Ottomanica & Turcica Osmanlı’ya komşu dünyada dil okulları ve oryantalizmin doğuşu. Toplumsal Tarih, 247, 56.
• Kaya, R. (2021). İtalyanların Türkçe öğretimi: harfler ve ses karşılıkları. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, 6, 51-75.
• Kaymaz, Z. (2014). Türkçenin öğretimi açısından İbni Mühennâ Lügati’nin yeri. VII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (16-18 Eylül 2014), 241–48. Elâzığ. https://www.academia.edu/16882374/Türkçenin_Öğretimi_Açısından_İbni_Mühenna_Lügatinin_Yeri.
• Memiş, M. R. ve Erdem, M. D. (2013). Yabancı dil öğretiminde kullanılan yöntemler, kullanım özellikleri ve eleştiriler. Turkish Studies, 8(9), 297-319.
• Özbal, B. (2020). Özel amaçlı Türkçe öğrenimine örnek tarihî bir ders kitabının incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 20, 1-11.
• Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2001). Approaches and methods in language teaching. Cambridge University Pres.
• Sülükçü, Y. (2016) Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî” adlı esere yabancılara Türkçe öğretimi açısından bir bakış. International Journal of Language Academy, 4(3), 67–76.
• Timur Ağıldere, S. (2010). XVIII. yüzyıl Avrupa’sında yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin önemi: Osmanlı İmparatorluğu’nda İstanbul Fransız Dil Oğlanları Okulu (1669-1873). Turkish Studies, 5(3), 693-704.
• Topuzkanamış, E. (2011). Bulgatü’l-Müştak Fî Lugati’t-Türk ve’l-Kıfçak’ta Türkçe öğretimi. I. Uluslararası Türkçe Eğitimi Sempozyumu. 15-17 Aralık 2011, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü, Ankara. https://www.academia.edu/33845187/Bulgatü_l_Müştak_fî_Lugati_t_Türk_ve_l_Kıfça k_ta_Türkçe_Öğretimi.
• Topuzkanamış, E. (2019a). Teaching Turkish to Germans in 1910s in Istanbul and Berlin: Bolland's Book Türkisches lesebuch für Deutsche. History of Education & Children's Literature, 14(2), 585-602.
• Topuzkanamış, E. (2019b) Teaching Turkish grammar and speaking to Germans in Germany around 1890s: Türkische konversations-grammatik coursebook. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 6(15), 287-295.
• United States Armed Forces Institute. (1944). Spoken Turkish Basic Course – Units 1-12. War Department Educational Manual EM 515, Madison, Wisconsin.
• United States Armed Forces Institute. (1945). Spoken Turkish Basic Course – Units 13-30. War Department Educational Manual EM 516, Madison, Wisconsin.
• Ünal, O. (2010). Kodeks Kumanikus 1A-55A (giriş-metin-dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Yavuzarslan, P. (2012). et-Tuhfetü’z-Zekiyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 41, s. 359-360). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/et-tuhfetuzzekiyye.
• Yeşilyurt, E. (2015). Osmanlı döneminde İngilizlere Türkçe öğretimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yüce, N. (1993). Cemâleddin Et-Türkî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 7, s. 314). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/cemaleddin-et-turki