TURKISMS USED IN NORTHERN MACEDONIAN SHTIP DIALECT

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 578 - 591, 15.06.2023

Raşit Koç Süleyman Baki Dragan Çitkuşev

https://doi.org/10.7884/teke.1312763

Öz

KUZEY MAKEDONYA İŞTİP AĞZINDA KULLANILAN TÜRKİZMALAR

Öz

Tarih içerisinde Asya’dan Avrupa’ya doğru yapılan seferler, göçler Türklere yeni coğrafyaların kapısını açarken Türkçeyi de bir dünya dili haline getirmiştir. Uzun yıllar savaşlarla, fetihlerle Avrupa içlerine kadar giden atalarımız gittikleri yerlerde yeni bir medeniyet kurmuşlardır. Bu medeniyet sahalarından biri de Balkanlar’dır. Osmanlı Devleti’nin bölgeyi fethedip hâkimiyeti altına almadan önce de Avarlar, Uzlar, Peçenekler, Kuman Türkleri bölgeye gelmiştir. Bu nedenle bölgenin Türklerle ve Türkçeyle tanışması daha erken olmuştur. Osmanlı Devleti’nin bölgede beş asra varan hâkimiyeti Balkanlar’da Türkçeyi kültür dili haline getirmiştir. Bugün Balkanlar’da Türk kültürü ve Türk dili hala canlılığını korumaktadır. Türkçeden Balkan dillerine çok sayıda kelime geçmiştir. Türkçenin en fazla kelime verdiği dillerin başında yaklaşık 7500-8000 kelimeyle Sırpça gelmektedir. Günümüzde Makedoncada da çok sayıda Türkçe kelime yer almaktadır. Bu çalışmada Eski Yugoslavya Cumhuriyeti yönetimindeki devletlerden bugünkü Kuzey Makedonya sınırları içerisinde yer alan İştip (Štip) şehrinde konuşma dilinde kullanılan Türkizmalar kullanım alanlarına göre tasnif edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkizmalar, Balkanlar, Kuzey Makedonya, İştip azğı

Kaynakça

• Ago, A. (2014). 20.yüzyıl Makedon dramatik eserlerinde Türk dili unsurları. Üsküp: Logos-A.
• Ahmed, O. (1999). Makedonca sözlükteki Türk etkileri. (yayınlanmamış seminer ödevi) Üsküp / Makedonya: Kiril ve Metodi Üniversitesi Türkoloji Kütüphanesi.
• Ahmed, O. (2018). Makedonya Türk ağızları: geçmişi ve bugünkü durumu. Ulakbilge, 6(29), 1473-1482 DOI: 10.7816/ulakbilge-06-29-09
• Arizankovska, L. ve Hoca F. (2014). Makedonca-Türkçe arasındaki kültür etkileşmede dil unsurunun önemi, Hikmet Uluslararası Hakemli İlmi Araştırma Dergisi, 24- Kasım, 28-43.
• Derjaj, A. (2010). Arnavutça Türkçe dil ilişkileri, Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 991-996.
• Eyice, S. (1998). Hüsâmeddin Paşa Camii, TDV İslam Ansiklopedisi, 18, 514-515.
• Gedizli, M. (2019). Türkçe ve Makedoncada kullanılan ortak kelimelerin yapı ve anlam özellikleri, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 17, 127-143. DOI:http://dx.doi.org/10.12992/TURUK732
• Kançeski, Y. (2015). Reçnik, Üsküp/Makedonya.
• Karaağaç, G. (2014) Türkçenin alıntılar sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kiel, M. (2001). İştip, TDV İslam Ansiklopedisi 23. Cilt, 440-442.
• Koneski, B. (2001). Makedon dilinin tarihsel fonolojisi. Üsküp: Kultura.
• Latifi, L. XH. (2020). Balkan dillerinde ve özellikle Arnavutçada Türkçenin etkisi, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi Kültür Evi Konuşmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 66-83.
• Nasteva, J., O. (1987). Makedon dilinde Türkçe sözcük ögeleri. Üsküp: MANU.
• Ülker, Ç. (2005). Makedonya’daki Türkçe üzerine bazı değinmeler, Türk Dünyası Dil ve Edebiyatı Dergisi 19. Sayı103-109.
• Xhafçe, Z. (2019). Arnavutça konuşma dilinde Türkizmalar: Kosova sözlü tarihi örneği, folklor/edebiyat, 25(100), 883-898.
• Yelten, M. ve Karasu, A. (2012) Makedon dilindeki Türkçe kelimeler, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 36(36), 201-247.
• Yücel, D. (2021). Makedoncadaki Türkizmler üzerine yapılan çalışmalara bir çerçeve, değerlendirme ve kaynakça denemesi. Kesit Akademi Dergisi, 7(26), 182-213.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr, 28.12.2022 22:10
• https://macedonia-timeless.com/img/Otomanski-spomenici-MK.pdf 12.08.2022 14:10
• https://www.strumski.com/books/stamatoski_recnik_na_preziminjata_02.pdf 19.08.2022 21:01
• https://www.aa.com.tr/mk/балкан/-тука-и-да-нема-ниту-еден-турчин-турската-култура-пакќе-живее-/1344988 21.09.2022 10:54