TRAVEL TO BURSA THROUGH THE AUTHORS’ EYES (1889-1925)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 623 - 645, 15.06.2023

Zuhal Eroğlu Koşan , Alev Sınar Uğurlu

https://doi.org/10.7884/teke.1312771

Öz

YAZARLARIN GÖZÜYLE BURSA’YA SEYAHAT (1889-1925)

Öz

Seyahatnameler, kişinin ziyaret ettiği bir bölgeyi coğrafyası, tarihi, mimarisi, gelenek-görenekleri, ulaşım imkânları gibi çeşitli açılardan gözlemleri doğrultusunda okurlara tanıttığı yazılardır. Türk edebiyatında seyahatnamelerde Bursa’nın özel bir yeri vardır. Resmî görev, sürgün olma durumu, savaş şartlarının bir sonucu olarak göç zorunluluğu vb. insanları Bursa’ya getirmiştir. Şehrin, İstanbul’a yakınlığı da turistik amaçlı seyahatlerde Bursa’ya ilgiyi arttırmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olan Bursa, tarihî değerinin yanı sıra coğrafî güzellikleri ve mimarisiyle de ziyaretçilerini büyüler. Çalışmada incelenen on sekiz gezi yazısında kronolojiden bağımsız olarak birtakım ortaklıklar göze çarpar. Yeşil Türbe başta olmak üzere türbeler, camiler, hamamlar, kaplıcalar, ova ve Uludağ gezi yazılarında öne çıkar. Metinler kronolojiye göre incelendiğinde şehirde zamanla gerçekleşen değişiklikler fark edilir. Yazarların şehre bakışları hayat tecrübelerine, ziyaret nedenlerine bağlı olduğu kadar bulundukları zamanın şartlarına göre de belirlenir. Kişisel tarihle toplumsal tarihi birleştiren gezi yazıları toplumsal hafızayı canlı tutmaları nedeniyle kıymetlidir.

Anahtar Kelimeler

Bursa, seyehatname, şehir, gezi yazısı

Kaynakça

• Adıvar, A. A. (1952, 17 Ekim). Üç Bursa. Cumhuriyet.
• Ali Rıza (1925, 7 Haziran). İstanbullular dün Bursa’yı gezdiler. Son Saat, 1(80), 2.
• Asiltürk, B. (2000). Türk edebiyatında gezi kitapları bibliyografyası. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2, 209-240.
• Asiltürk, B. (2009). Edebiyatın kaynağı olarak seyahatnameler. Turkish Studies, 4(1-I Kış), 911- 995.
• Bereketzade İsmail Hakkı (1327, 27 Temmuz / 1911, 9 Ağustos). Bursa hatırası. Sırat-ı Müstakîm, 153(6), 354-355.
• Dinç Kurt, Y. (2008). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında gezi türünün gelişimi (1920-1980), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dinç Kurt, Y. (2018). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında yurt içi gezi kitapları (1920-1980). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Doğan, İ. (2016). Kadınların seyahat kültürü ve Fatma Fahrünnisa Hanım’ın Bursa seyâhati. İsmail Doğan (yay. haz.), Fatma Fahrünnisa Hanım Hüdavendigâr vilâyetinde kısmen bir cevelân: Bir İstanbul hanımefendisinin Bursa seyahati içinde (s. 1-36). Ankara: Pegem Akademi.
• Fatma Fahrünnisa Hanım (2016). Hüdavendigâr vilâyetinde kısmen bir cevelân: Bir İstanbul hanımefendisinin Bursa seyahati. (yay. haz. İsmail Doğan), Ankara: Pegem Akademi.
• Gökyay, O. Ş. (1973, 1 Mart). Türkçede gezi kitapları. Türk Dili (Gezi Özel Sayısı), 258, 457- 467.
• Güntekin R. N. (1965). Bizde ilk resimli röportaj. Anadolu notları içinde (s. 97-102). İstanbul: İnklilâp ve Aka Kitabevleri.
• Halide Nusret [Zorlutuna] (1339, 1 Kanunuevvel / 1923, 1 Aralık). Bursa hatıraları: Yeşil Türbesi ve Camii. Millî Mecmua, 3(1), 42-43.
• Hayat Rıza (1328, 26 Temmuz / 1912, 8 Ağustos). Hanım Yazıları: Nilüfer Kenarında. Rübab, 29, 335.
• Hikmet Arif (1339 / 1923). Bursa seyahati. İstanbul: Ahmet İhsan ve Şürekası.
• Huyugüzel, Ö. F. (2003). Necip Türkçü’nün hatıraları ve dil yazıları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• İbnü’l-Celal Sezai (1308 / 1892-1893). Bursa’ya seyahat. Kostantiniyye: Âlem Matbaası-Ahmet İhsan ve Şürekası.
• İbnü’l-Cemal Ahmed Tevfik (1316 / 1898). Velosiped ile bir cevelân / Hüdavendigar vilayeti dâhilinde. Dersaadet: Yuvanaki Panayotidis Matbaası.
• Konyalı Ayn. Âtıf (1326, 23 Ağustos / 1910, 5 Eylül). Seyahat: Bursa’ya kadar. Beyânü’l-Hak, 76(2), 1476-1478.
• M.C. (1896, 23 Nisan). Bursa’dan Musavver Mektup – Lettre de Brousse. Servet-i Fünûn, 267(2), 100-101.
• Mehmed Ziya (2008). Bursa’dan Konya’ya seyahat. (haz. Mehmet Fatih Birgül ve Levent Ali Çanaklı), Bursa İl Özel İdaresi, Yeşil Şehir Kitaplığı 5, Ankara. [Mehmed Ziya (1328 / 1912-1913) Bursa’dan Konya’ya Seyahat, İstanbul: Tan Matbaası.]
• Mehmet Şemsettin [Günaltay] (1329, 6 Haziran / 1913, 19 Haziran). Bursa yolunda (Anadolu Mektupları köşesi). Sebîlürreşâd, 249(15), 247-248.
• Ömer Fuad (1329, 25 Temmuz / 1913, 7 Ağustos). Bursa-Karacabey (Anadolu Mektupları köşesi). Sebîlürreşâd, 256(15), 362-363.
• Ömer Fuad (1329, 13 Haziran / 1913, 26 Haziran). Anadolu seyyar muhabir-i mahsusamızdan: Dâr’ül-Hilâfe’den Bursa’ya. Sebîlürreşâd, 250(15), 366.
• Özcan, H. (2018). İstanbul öğretmenlerinin Bursa seyahati ve Mustafa Kemal Paşa’nın başöğretmenliğe geçiş konuşması. DTCF Dergisi, 58(2), 1585-1608.
• Sınar, A. (2001). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e edebiyatımızda Bursa. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 4, 184-203.
• Sınar, A. (2007). Bir şehrin edebiyata yansıyan acı hikâyesi: Milli Mücadelede Bursa, U. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 337-361.
• Sınar Uğurlu, A. (2015). Türk romanında Bursa. Cafer Çiftçi ve Hasan Basri Öcalan (ed.), Uludağ Üniversitesi 40. Yıl Kitabı içinde (s. 231-247). Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Sınar Uğurlu, A. (2019). Edebiyatın penceresinden Yunan işgali altındaki Bursa. Türk Yurdu, 381(39), 44-56.
• Sınar Uğurlu, A. (2021). Yeni Türk edebiyatına yansıyan Bursa. Metin Eriş (ed.), 81 ilde kültür ve şehir: Bursa içinde (s. 323-342), Bursa: Bursa Valiliği.
• Siretî (1326, 10 Haziran / 1910, 23 Ağustos). Bursa seyahati. Sırat-ı Müstakim 94(4), 278-281.
• Soydaş, H. (2016). Gautier’in İstanbul ve Haşim’in Frankfurt Seyahatnamesi adlı eserleri üzerine bir edebî tür incelemesi: Gezi yazısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2), 705-719.
• Süleyman Nazif (1340 / 1924, 28 Haziran-1340 / 1924, 9 Ağustos). Bursa’da bir hafta, 7 yazı dizisi. Resimli Gazete, 43-49(1).
• Süyüm Bike [Müfide Ferit Tek] (1913, 16 Ekim). Edirne’den Bursa’ya 1. Türk Yurdu, 2(3), 889-894.
• Süyüm Bike [Müfide Ferit Tek] (1913, 28 Kasım). Edirne’den Bursa’ya 2. Türk Yurdu, 5(3), 981-988.
• Tevfik Necati (1925, 21 Haziran). Bursa tenezzühü nasıl geçti? Son Saat, 94(1), 2.
• Yaran, R. (1992). Bid’at. İslâm Ansiklopedisi (Cilt: 6) içinde (s. 129-131), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• y.y. (1319 / 1903). Musavver rehber-i seyyahin, Bursa ve civarı, Dersaadet’ten Bursa’ya. İstanbul: Matbaa-i Ahmet İhsan ve Şürekası.
• y.y. (t.y.). Nazif Paşa (Mehmet). BGC (Bursa Gazeteciler Cemiyeti), http://bgc.org.tr/ansiklopedi/nazif-pasa-mehmet-.html