Öz
Kazak Türkleri zengin bir destan geleneğine sahiptir. Köroğlu Kazak anlatmaları da bu destan geleneği içerisinde Kazak halkının kültürel zenginliklerini yansıtmaktadır. Sözlü kültür ürünleri içerisinde yer alan demonik varlıklar, anlatıyı canlı tutar. Bu demonik varlıklardan biri olan cadı, tasvir edilen fiziksel özellikleri ile farklı kültürler içerisinde benzerlik göstermektedir. Kötülüğün karşılığı olarak düşünülen, her daim korkunç bulunan cadı, destanda başı sıkışınca yardım istenilen bir varlık olarak karşımıza çıkar. Destanda cadı, rüya yorumlatılıp ayrıca kürek kemikleriyle fal baktırılmasıyla ilk başvurulan varlık olmuştur. Bu çalışmada, Köroğlu Destanı’nın Kazak versiyonunda cadının fiziksel özelliklerinden biri olan normalden farklı tasvir edilmiş kulağı ve bu özelliğin cadının karşı taraftan üstünlüğünün göstergesi olduğu üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abanoz, K. (2011). Doğu Karadeniz yöresi doğum sonrası inanış ve uygulamalarında cadı/obur, Karadeniz, 12, 123-136.
- Aça, M. (2002). Kazak Türklerinin destanları ve destancılık geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
- Akın, H. (2022). Ortaçağ Avrupa’sında cadılar ve cadı avı. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Arıkan, M. (2007). Kazak destanları 1 Köroğlu’nun Kazak anlatmaları. Ankara: TDK.
- Bilgili, N. (2022). İnanna’dan umay’a, Lilith’den al karısı’na Türk mitolojisinde tanrıçalar ve cadılar. Ankara: Hermes Yayınları.
- Çetinkaya, G. (2015). Dede Korkut Hikayeleri’nde semboller. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Dânişmend, İ. H. (1983). Türklük meseleleri. İstanbul: İstanbul Kitabevi Yayınları.
- Demir, B. (2017). Batı sanatında ötekinin temsili olarak cadı imgesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ekici, M. (2004). Türk dünyasında Köroğlu. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ergin, M. (1997). Dede Korkut kitabı. Ankara TDK Yayınları.
- Gümüş, Ş. (2021). Türk kültüründe sihir/büyü ve fal: Türk destanlarından örneklerle. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 50.1-20.
- Kaya, D. (2007). Ansiklopedik Türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ.
- Koçak, A. ve Gündoğdu, S. K. (2018). Kahramanın yolculuğunda dişil varlıklar: Karaçay-Malkar Nart destanları örneği. Littera Turca, 4, 101-125.
- Ozan, M. (2015). Dünden bugüne Türk halk kültüründe “Kara İyeler”. Kültür Evreni, 23, 41-51.
- Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Ölçer Özünel, E. (2006). Masal mekânında kadın olmak masallarda toplumsal cinsiyet ve mekân ilişkisi, Ankara: Geleneksel Yayınları.
- Sarpkaya, S. (2014). Türkiye sahası masal ve efsanelerinde demonolojik varlıklar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şişman. B. (2000). Köroğlu Destanı’nın Kazak varyantındaki tarihi, sosyo-kültürel unsurlar. Milli Folklor, 45, 52-59.
- Yaltırık, M. B. (2013). Türk kültüründe hortlak-cadı inanışları. Tarih Okulu Dergisi, 16, 187-232.
- Yıldız, N. (2010). Türk destanlarında kötü huylu devler. Millî Folklor, 87, 41-51.
- Zıngsem, V. (2005). Lilith. İzmir: İlya Yayınevi.
Öz
Kazakh Turks have a rich epic tradition. Kazakh versions of Köroğlu narratives also reflect the cultural richness of Kazakh people in this epic tradition. Demonic creatures in oral culture keep the narrative alive. The witch, one of these demonic creatures, has similarities in the cultures with the physical features depicted. The witch, who is thought to be the equivalent of evil and is always scary, appears as a being who is asked for help when anybody is in trouble in the epic. In the epic, the witch interpreting dreams and telling fortunes is a being to be referred to. In this study, the ear of the witch in Köroğlu Epic in the Kazakh Version, which is one of her physical features and described as different from the normal ear and it is emphasized that this situation is an indicator of the witch's superiority over the others.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abanoz, K. (2011). Doğu Karadeniz yöresi doğum sonrası inanış ve uygulamalarında cadı/obur, Karadeniz, 12, 123-136.
- Aça, M. (2002). Kazak Türklerinin destanları ve destancılık geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
- Akın, H. (2022). Ortaçağ Avrupa’sında cadılar ve cadı avı. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Arıkan, M. (2007). Kazak destanları 1 Köroğlu’nun Kazak anlatmaları. Ankara: TDK.
- Bilgili, N. (2022). İnanna’dan umay’a, Lilith’den al karısı’na Türk mitolojisinde tanrıçalar ve cadılar. Ankara: Hermes Yayınları.
- Çetinkaya, G. (2015). Dede Korkut Hikayeleri’nde semboller. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Dânişmend, İ. H. (1983). Türklük meseleleri. İstanbul: İstanbul Kitabevi Yayınları.
- Demir, B. (2017). Batı sanatında ötekinin temsili olarak cadı imgesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ekici, M. (2004). Türk dünyasında Köroğlu. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ergin, M. (1997). Dede Korkut kitabı. Ankara TDK Yayınları.
- Gümüş, Ş. (2021). Türk kültüründe sihir/büyü ve fal: Türk destanlarından örneklerle. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 50.1-20.
- Kaya, D. (2007). Ansiklopedik Türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ.
- Koçak, A. ve Gündoğdu, S. K. (2018). Kahramanın yolculuğunda dişil varlıklar: Karaçay-Malkar Nart destanları örneği. Littera Turca, 4, 101-125.
- Ozan, M. (2015). Dünden bugüne Türk halk kültüründe “Kara İyeler”. Kültür Evreni, 23, 41-51.
- Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Ölçer Özünel, E. (2006). Masal mekânında kadın olmak masallarda toplumsal cinsiyet ve mekân ilişkisi, Ankara: Geleneksel Yayınları.
- Sarpkaya, S. (2014). Türkiye sahası masal ve efsanelerinde demonolojik varlıklar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şişman. B. (2000). Köroğlu Destanı’nın Kazak varyantındaki tarihi, sosyo-kültürel unsurlar. Milli Folklor, 45, 52-59.
- Yaltırık, M. B. (2013). Türk kültüründe hortlak-cadı inanışları. Tarih Okulu Dergisi, 16, 187-232.
- Yıldız, N. (2010). Türk destanlarında kötü huylu devler. Millî Folklor, 87, 41-51.
- Zıngsem, V. (2005). Lilith. İzmir: İlya Yayınevi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Nisan 2023 |
| Kabul Tarihi | 7 Temmuz 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 12 Sayı: 3 |
