SINIF ÖĞRETMENLERİNİN KAPSAYICI EĞİTİME YÖNELİK TUTUMLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 3, 1129 - 1145, 15.09.2024

Ali Karataş , G. Candan Hamurcu

https://doi.org/10.7884/teke.1508881

Öz

Kapsayıcı eğitim insanların birbirlerinden farklı özelliklere sahip olduğu bilinciyle hareket ederek tüm çocukların akranlarıyla birlikte ve onlarla aynı standartlarda eğitim alabilmesi olarak tanımlanabilir. Bu çalışmada sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumları farklı değişkenler açısından incelenmiştir. Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden olan tarama modeli kullanılmıştır. Veriler Erçiçek vd. (2023) tarafından geliştirilen Kapsayıcı Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği ile toplanmıştır. Ölçek Kayseri ilindeki ilkokullarda görevli 384 öğretmene uygulanmış ve elde edilen veriler SPSS 23.0 programı ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının aritmetik ortalamasının (x̄ = 4.01) olduğu ve bu ortalamanın yüksek olduğu görülmüştür (Erçicek vd., 2023). Buna göre sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının olumlu olduğu belirtilebilir. Bunun dışında sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının cinsiyet, yaş, kıdem yılı ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermediği görülmüştür. Ayrıca kapsayıcı eğitim ile ilgili eğitim alan sınıf öğretmenlerinin eğitim almayan sınıf öğretmenlerine göre; dezavantajlı bir tanıdığı ve yakını olan sınıf öğretmenlerinin, dezavantajlı bir tanıdığı ve yakını olmayan sınıf öğretmenlerine göre ve sınıfında dezavantajlı birey olan sınıf öğretmenlerinin, sınıfında dezavantajlı birey olmayan sınıf öğretmenlerine göre kapsayıcı eğitime yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kapsayıcı eğitim, tutum, ilkokul, sınıf öğretmenleri

INVESTIGATION OF CLASSROOM TEACHERS' ATTITUDES TOWARDS INCLUSIVE EDUCATION

Öz

Inclusive education can be defined as acting with the awareness that people have different characteristics from each other and ensuring that all children can receive education together with their peers and at the same standards. In this context, classroom teachers' attitudes towards inclusive education were examined in terms of different variables. The survey model was used in the study. Data were collected using the Attitude Scale towards Inclusive Education developed by Erçiçek et al. (2023). The scale was administered to 384 teachers working in primary schools, and the obtained data were analyzed using the SPSS 23.0 program. Acccording to the analysis results, classroom teachers’ attitudes towards inclusive education are positive. Apart from this, it has been concluded that the attitudes of classroom teachers towards inclusive education do not differ significantly according to the variables of gender, age, years of seniority, educational status, however they show significant differences according to the variables of receiving training on inclusive education, having a disadvantaged acquaintance or relative, and having a disadvantaged individual in the class.

Anahtar Kelimeler

Inclusive education, primary school, classroom teachers

Kaynakça

• Ainscow, M. (2005). Developing inclusive education systems: what are the levers for change? Journal of Educational Change, 6(2), 109-124. https://doi.org/10.1007/s10833- 005-1298-4.
• Ainscow, M. (2016). Diversity adn equity: A global education challange. New Zelland Journal of Educational Studies, 51(2), 143- 145. https://dx.doi.org/10.1007/s40841-016-0056-x.
• Ahmmed, M., Sharma, U., and Deppeler, J. (2012). Variables affecting teachers' attitudes towards inclusive education in Bangladesh. Journal of Research in Special Educational Needs. 12(3),132-140. https://doi.org/10.1111/j.1471-3802.2011.01226.x
• Akbulut, F. ve Yavuz, E. A. (2021). Öğretmen adayları kapsayıcı eğitim hakkında ne düşünüyor?. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 6(1), 33-52. https://doi.org/10.37754/756554.2021.613
• Akman, Ş., Özdemir, E. ve Koca, Ş. (2021). Kayseri milli eğitim istatistikleri. Access of date: 21.01.2023.https://kayseri.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_08/19082514_KAYSERY_MYLLY_EYYTYM_YSTATYSTYKLERY-2020-2021_2.pdf
• Aksungur, S. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı eğitime ilişkin tutumları, yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Aktekin, S. (Ed.). (2017). Sınıfında yabancı uyruklu öğrenci bulunan öğretmenler için el kitabı (1. Baskı). Ankara: MEB.
• Anılan, H. ve Kayacan, G. (2015). Sınıf öğretmenlerinin gözüyle kaynaştırma eğitimi gerçeği. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel Sayı), 74-90. https://doi.org/10.14686/BUEFAD.2015USOSOzelsayi13199
• Avramidis, E. and Kalyva, E. (2007). The influence of teaching experience and professional development on Greek teachers’ attitudes towards inclusion. European Journal of Special Needs Education. 22(4): 367–389. https://doi.org/10.1080/08856250701649989
• Ayvacı, H. Ş. ve Yamaçlı, S. (2021). Kapsayıcı eğitim konulu hizmet içi eğitim almış fen bilimleri öğretmenlerinin ders tasarımlarına bakış açısı. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1): 203-220. https://doi.org/10.24315/tred.885951
• Bayır, Ö. G. (2019). Dezavantajlı gruptaki çocuklarla eğitim süreci: Sınıf öğretmeni adaylarının görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 451-464. https://doi.org/10.17494/ogusbd.548528.
• Bayram, B. ve Öztürk, M. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik düşünce ve uygulamaları. Eğitim ve Bilim, 46(206), 355-377. https://doi.org/10.15390/EB.2020.9179
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. Baskı). Pegem Akademi.
• Chiner, E., and Cardona, M. C. (2012). Inclusive education in Spain: How do skills, resources, and supports affect regular education teachers’ perceptions of inclusion? International Journal of Inclusive Education. 17(5), 526-541. https://doi.org/10.1080/13603116.2012.689864
• Çelik, R. (2017). Adalet, Kapsayıcılık ve eğitimde hakkaniyetli fırsat eşitliği. Fe Dergi, 9(2), 16-29. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000185.
• Çetin, E. (2023). Geçici koruma altındaki öğrencilerin öğrenim gördükleri okullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Çitil, M. (2013). Yasalar ve özel eğitim (2. Baskı). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Çulhaoğlu, Ö., Örnek, M. M. ve Dilcen, H. Y. (2023). Öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim uygulamasına yönelik tutumlar ölçeği: Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (57); 1763-1779. https://doi.org/10.53444/deubefd.1284510
• Dede, Ş. (1996). Özel eğitim hakkında salamanca bildirisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(02). https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000035
• Desombre, C., Lamotte, M. & Jury, M. (2019). French teachers’ general attitude toward inclusion: The indirect effect of teacher efficacy. Educational Psychology, 39(1), 38-50. https://doi.org/10.1080/01443410.2018.1472219.
• Doğan T. ve Çoban, A. E. (2009). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34(153), 157-168.
• Erçiçek, B., Günal, Y. ve Ebru, Ü. (2023). Kapsayıcı eğitime yönelik tutum ölçeği geliştirme: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(38), 332-350. https://doi.org/10.35675/befdergi.1209761
• Erdoğan, A., Hoplamaz, F., Atmaca, G. ve Kesik, A. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı eğitime ilişkin görüşleri, yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri: Nitel bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 231-246. https://doi.org/10.56677/mkuefder.1206638
• Everington, C., B. Stevens, and V.R. Winters. (1999). Teachers’ attitudes, felt competence, and need of support for implementation of inclusive educational programs. Psychological Reports. 85(1), 331–338. https://doi.org/10.2466/pr0.1999.85.1.331
• Forlin, C., Earle, C., Loreman, T. and Sharma, U. (2011). The sentiments, attitudes, and concerns about inclusive education revised (SACIE-R) scale for measuring pre-service teachers’ perceptions about inclusion. Exceptionality Education International, 21(3), 50-65. https://doi.org/10.5206/eei.v21i3.7682
• Galoviç, D., Brojcin, B., and Glumbic, N. (2014). The attitudes of teachers towards inclusive education in Vojvodina. International Journal of Inclusive Education. 18(12), 1262-1282. https://doi.org/10.1080/13603116.2014.886307
• HBÖ (Hayat Boyu Öğrenme) (2020). Geçici koruma altındaki öğrencilerin eğitim hizmetleri. Erişimadresi:https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_11/18114946_3_KASIM_2020_YNTERNET_BULTENY_Sunu.pdf.
• Kazu, H. ve Deniz, E. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında öğretmenlerin mülteci öğrencilere ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 9(14), 1336-1368. https://doi.org/10.26466/opus.612341
• Korkmaz, İ. (2011). Elementary teachers’ perceptions about implementation of inclusive education. US-China Education Review, 8(2), 177-183.
• Kurniawati, F., Minnaert, A., Mangunsong, F., and Ahmed, W. (2012). Empirical study on primary school teachers’ attitudes towards ınclusive education in Jakarta, Indonesia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 69, 1430-1436. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.12.082
• Kuşça, N. (2023). Sınıf öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumları ve özyeterlikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Main, S., Chambers, D. J. and Sarah, P. (2016). Supporting the transition to ınclusive education: Teachers' attitudes to ınclusion in the seychelles. International Journal of Inclusive Education, 20(12), 1-16. https://doi.org/10.1080/13603116.2016.1168873.
• MEB (2019). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim. Erişim adresi: https://sgb.meb.gov.tr/www/mill-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2019-2020/icerik/396.
• Monsen, J. J., Ewing, D. L. and Boyle, J. (2015). Psychometric properties of the revised teachers’ attitude toward inclusion scale. International Journal of School & Educational Psychology, 3(1), 64-71. https://doi.org/10.1080/21683603.2014.938383.
• Mouchritsa, M., Romero, A., Garay, U. and Kazanopoulos, S. (2022). Teachers’ attitudes towards inclusive education at Greek secondary education schools. Education Science, 12(404), 1-18. https://doi.org/10.3390/ educsci12060404
• Oğlakçı, M. ve Amaç, Z. (2024). Öğretmenlerin gözünden kapsayıcı eğitim: Öğretmen, sınıf ve materyaller. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38), 625-647. https://doi.org/10.29000/rumelide.1439710
• Öner, G. (2022). Kapsayıcı eğitim yaklaşımıyla sosyal bilgiler öğretimi: Bir eylem araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özbek, Ö. Y. ve Taneri, P. O. (2023). Okul yöneticilerinin kapsayıcı eğitime ilişkin farkındalıkları üzerine sanat-temelli bir çalışma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11(1), 75-96. https://doi.org/10.57115/karefad.1276345
• Sağlam, H. İ. ve Kanbur, N. İ. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 310-323. https://doi,org/10.19126/suje.335877.
• Saloviita, T. (2020). Attitudes of teachers towards inclusive education in Finland. Scandinavian Journal of Educational Research, 64 (2). 270-282. https://doi.org/10.1080/00313831.2018.1541819
• Scanlon, G., Radeva, S., Pitsia, V., Maguire, C. ve Nikolaeva, S. (2022). Attitudes of teachers in Bulgarian kindergartens towards inclusive education. Teaching and Teacher Education, 112(3), 1-13. https://doi.org/10.1016/j.tate.2022.103650
• Slee, R. ve Allan, J. (2001). Excluding the included: A reconsideration of inclusive education. International Studies in Sociology of Education, 11(2), 173-192, https://doi.org/10.1080/09620210100200073
• Subban P. and Sharma U. (2006). Primary school teachers’ perceptions of inclusive education in Victoria, Australia. International Journal of Special Education, 21(1), 42-52.
• Şenay, T. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik öğretmen tutumlarının ve öz yeterlilik düzeylerinin incelenmesi. Çağdaş Uygulamalı Bilimler Dergisi, 2(1), 1-15.
• Şimşek, Ü. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterlikleri ile sınıf içi uygulamalara ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şimşek, Ü. ve Kılcan, B. (2023). Investigation of social studies teachers' attitudes and selfefficacy towards inclusive education and their perceptions of classroom practices. International Innovative Education Researcher, 3(2), 192-213. https://doi.org/10.29228/iedres.68562
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (1996). Using multivarite statistics (3. Baskı). Harper Collins College Publishers.
• Taylor, S. C. ve Sidhu, R. K. (2012). Supporting refugee students in schools: What constitutes inclusive education? International Journal of Inclusive Education, 16(1), 39-56. https://doi.org/10.1080/13603110903560085
• TEDMEM. (2018). Okullar dezavantajlı öğrenciler için fark yaratabilir mi? Erişim Adresi: https://tedmem.org/mem-notlari/degerlendirme/okullar-dezavantajli-ogrenciler-icinfarkyaratabilir-mi.
• Todorovic, J., Stojiljkovic, S., Ristanic, S. and Djigic, G. (2011). Attitudes towards Inclusive Education and Dimensions of Teacher's Personality. Procedia- Social and Behavioral Sciences, (29), 426-432. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.11.259
• UNESCO (1990). World declaration on education for all. Erişim Adresi: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000086289_eng. Erişim Tarihi:1 Kasım 2023.
• UNESCO (1994). The salamanca statement and framework for action on special needs education. Erişim Adresi: http://www.unesco.org/education/pdf/SALAMA_E.PDF, Erişim Tarihi:1 Kasım 2023.
• UNESCO (2016). Incheon Declaration and Framework for Action for the implementation of Sustainable Development Goal 4 http://uis.unesco.org/en/ files/education-2030-incheonframework-action-implementation-sdg4-2016-enpdf-United Nations General Assembly [UNGA]. (1948). Universal declaration of human rights (Vol. 3381). Depertmant of State, United States of America.
• Ünay, E., Erçiçek, B. ve Günal, Y. (2021). Okul öncesi eğitim kurumları yöneticilerinin kapsayıcı eğitime yönelik görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (59), 179-213. https://doi.org/10.21764/maeuefd.928268
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). Spss uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri (4. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yılmaz, Y., Uysal, Ç. ve Koç, H. (2019). Kapsayıcı eğitimde öğretmen, aile ve yöneticilerin rolleri. Gürgür H. ve Rakap S. (Eds.), Kapsayıcı eğitim: Özel eğitimde bütünleştirme içinde (s. 111-132). (2. Baskı). Pegem Akademi.