ELMİRA TÖLÖKOVA’NIN DİZELERİNDE AYTMATOV’UN KAHRAMANLARI KONUŞUYOR

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 1358 - 1385, 15.12.2024

Döne Arslan , Mustafa Said Arslan , Orhan Söylemez

https://doi.org/10.7884/teke.1542241

Öz

Türk dünyası dil, kültür ve edebiyat açısından son derece zengindir. Çevirileri yapılan eserler de her ne kadar hazinelerin aslını tutmasa da okuyanın zihninde tesir bırakır. Belki edebî eserin insanı sarıp sarmalayan samimî havasını vermese de mensubu olduğu halkın veya memleketin/milletin insanlarından, tabiatından, gelenek-göreneklerinden, hatta bitki ve hayvanlarından numuneler sunar.
Diğer lehçelerden Türkiye Türkçesine kazandırılmış pek çok eserden bahsetmek artık mümkündür. Pek çok yazar, şair ve sanatçının eserlerinden çeviriler yapılmıştır. Ancak Aytmatov bütün eserleri Türkiye Türkçesine çevrilmiş belki de yegâne yazardır. Bazı eserleri farklı mütercimler tarafından farklı dillerden tercüme edilmiş ve hatta farklı isimlerle yayınlanmıştır.
Dünya edebiyatında önemli bir yere sahip olan Cengiz Aytmatov’un eserleri ve düşüncelerinden pek çok yazar ve şair etkilenmiştir. İnsanın iç dünyasını, milli kimlik ve kültürel değerlerini eserlerinde yansıtması onun geniş kitlelere ulaşmasına sebep olmuştur. Aytmatov’un evrensel bir yazar ve düşünür olması pek çok yazar ve şairin eserlerinde yaşamaya devam edeceğini göstermektedir.
Bu çalışmada Kırgız şairi Elmira Tölökova’nın dünyaca ünlü yazar Cengiz Aytmatov’un eserlerinden ve eserlerindeki karakterlerinden esinlenerek kaleme aldığı şiirleri Türkiye Türkçesine aktarılarak incelenmiştir. Şairin dizelerinde Aytmatov’un kahramanlarına yer verilerek kahramanların yer aldıkları eserler hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Çözümlemelerde şiirlerin yapısından ziyade muhtevaya önem verilmiş; imge ve simgelerden ve metaforlardan hareketle çözümlemeler yapılmıştır.
Elmira Tölökova kaleme aldığı bu şiirleriyle Aytmatov’un değerini göstermesinin yansıra milletine, topraklarına, kültürel değerlerine de sahip çıktığını kanıtlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, Elmira Tölökova, kahraman, şiir

AYTMATOV’S HEROES SPEAK IN ELMIRA TÖLÖKOVA’S VERSES

Öz

The Turkish world is extremely rich in terms of language, culture and literature. Each Turkish dialect learned opens the door to new treasures. Even though the translated works do not correspond to the original treasures, they leave an impact on the mind of the reader. Even though it may not give the sincere and enveloping atmosphere of a literary work, it offers examples from the people, nature, traditions and customs, and even plants and animals of the people or country/nation to which it belongs.
It is now possible to talk about many works that have been translated into Turkey Turkish. Translations have been made from the works of many writers, poets and artists. Aytmatov is perhaps the only writer whose entire works have been translated into Turkish. Some of his works have been translated from different languages by different translators and even published under different names.
Many writers and poets were influenced by the works and thoughts of Cengiz Aytmatov, who has an important place in world literature. Man's inner world, national identity and cultural values have caused him to reach large masses. The fact that Aytmatov is a universal writer and thinker shows that he will continue to live on in the works of many writers and poets.
In this study, the poems written by Kyrgyz poet Elmira Tölökova, inspired by the works of the world-famous writer Cengiz Aytmatov and the characters in his works, were analyzed by translating them into Turkish. Aytmatov's heroes are heard in the poet's verses. In addition, brief information is given about the works in which the characters’s appear. In the analyses, importance was given to the content rather than the structure of the poems; Analyzes were made based on images, symbols and metaphors.
With these poems she wrote, Elmira Tölökova not only showed Aytmatov's value, but also proved that she protected her nation, land and cultural values.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, Elmira Tölökova, character, poem

Kaynakça

• Akça, N. U. (2016). Cengiz Aytmatov’un romanlarında tipler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akmataliyev, A. (1998). Cengiz Aytmatov’un dünyası. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Arbatlı, M. S. (2013). Yerelden evrensele iki yol arkadaşı: Cengiz Aytmatov ve Kaysın Kuliyev. Turkish Studies, 8(4), 179-192.
• Arslan, F. (2015). Simge ve değer yüklemesinin kıyısında şiirsel bir söylem: Cengiz Aytmatov’un sembolik dili ve ‘deniz kıyısında koşan ala köpek’. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (5), 53-65.
• Arslan, F. (2018). Deniz kıyısında koşan ala köpekte özne bilinçlenmesi: Anneden kopuş ve büyüme niyetleri/imge basamakları. Suların Sırrını Ödünçleyen Adam Cengiz Aytmatov’a Armağan, (Ed.: H. Bahar – S. Kayhan). Konya: Konya Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, s. 207-216.
• Aytmatov, C. (2013). Cemile. (akt. Semnal Gökmen). Ankara: Elips Yayınları.
• Azap, S. (2023). Türk dünyası ve edebiyat kavramlar- kişiler- eserler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Cobutoğlu Arslan, S. (2022). Cengiz Aytmatov’un Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek romanında mekânın ruhu ve ‘kendileme’ kavramı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15(39), 883-907.
• Duman, G. B. (2015). Cengiz Aytmatov ve “Toprak Ana” eseri üzerine. Türk Yurdu, 53-56.
• Durmuş, M. (2014). Cengiz Aytmatov’un Yüzyüze ve Oğulla Buluşma öykülerinde dramatik / trajik unsurların izleksel görünümleri. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 6(12), 117-124.
• Fidan, M. (2018). Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi isimli romanının değerler çatışması yönünden incelenmesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(3), 243-252.
• Gariper, C. (2007). Cengiz Aytmatov'un Cemile adlı hikâyesinde insanın kendisi olması problemi ve aşk. İlmi Araştırmalar, (23), 59-72.
• Güzel, B. (2014). Oluşumsal yapısalcı bir yaklaşım: Cemile & Cengiz Aytmatov. Dil ve Edebiyat Araştırmaları TDED, (10), 55-72.
• Kara, H. (2011). Sömürgeciyi tahayyül etmek: Cengiz Aytmatov’un kurmacasında Rusların edebi temsili, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 45(45),113-138.
• https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 05.07.2024
• https://www.aa.com.tr/tr/kultur/kirgizlari-eserleriyle-dunyaya-tanitan-isim-cengiz-aytmatov/2610356# Erişim Tarihi: 05.05.2024
• İbraimov, O. (2018). Devrinin büyük yazarı Cengiz Aytmatov hayatı ve edebi kişiliği. Ankara: Bengü Yayınları.
• Jabbari, R. (2020). Cengiz Aytmatov’un Cemile adlı hikâyesinin üzerine bir inceleme. International Social Sciencis Journal, 6(74), 5376-5391.
• Kaplan, R. (2009). Elveda Gülsarı romanında insanların dünyası. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, R. (1999). Kurgulama tekniği bakımından Cemile hikâyesi. Doğumunun 70 Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni (8- 10 Aralık 1998). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Karabulut, M. ve Bulut, E. (2020). Roman tekniği bakımından Cengiz Aytmatov’un “Elveda Gülsarı” Romanı. Edebi Eleştiri Dergisi, 4(1), 97-118.
• Kolcu, A. İ. (1997). Milli romantizm açısından Cengiz Aytmatov. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kolcu, A. İ. (2002). Bozkırdaki bilge Cengiz Aytmatov. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kolcu, A. İ. (2015). Bozkırdaki bilge. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Korkmaz, R. (2004). Aytmatov anlatılarında ötekileşme sorunu ve dönüş izlekleri. Ankara: Türksoy Yayınları.
• Korkmaz, R. (2008). Aytmatov anlatılarında ritmin gücü; türküler. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (26), 41-48.
• Korkmaz, R. (2009). Cengiz Aytmatov. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kaplan, M. (1999). Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Okuyucu, C. https://www.gulumsedergisi.com/2021/06/23/mankirt/ Erişim tarihi: 07.08.2024.
• Saltık, E. (2013). Aşkın ezgisi: Cemile. Doğumunun 85. Yılında Uluslararası Cengiz Aytmatov Bilgi Şöleni. Eskişehir.
• Sarıgül, A. (2017). Sosyal değişimler kuşağında değişmeyenler gerçeği ve Aytmatov estetiği-1 (türküler). Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 9(17), 164-184.
• Soucek, S. (1981). National Color and Bilingualism in the Work of Chingiz Aitmatov. Journal of Turkish Studies, (5), 70-98.
• Soucek, S. (1996). Cengiz Aytmatov'un eserlerinde milli renk ve iki dillilik. İng.den terc. Orhan Söylemez, Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, (10), 7-40.
• Söylemez, O. (2002). Cengiz Aytmatov: hayatı ve eserleri üzerine incelemeler. Ankara: Karam Yayınları.
• Söylemez, O. (2010a). Aytmatov’da İnanç Meselesi. Cengiz Aytmatov: tematik incelemeler, Ed. Orhan Söylemez, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s. 15-24.
• Söylemez, O. (2010b). Cengiz Aytmatov’un ardından: Ata-Beyit’ten Ana Beyit’e. Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler, Ed. Orhan Söylemez, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s. 7-15.
• Tölökova, E. (2015). Kaarmandar Süylöyt. Kırgız Respublikasının Prezidentine Karaştuu Mamlekettik Til Boyunça Uluttuk Komissiya.
• Ükübayeva, L. (2023). Cengiz Aytmatov kahramanlarının edebi dünyası. Çev.: Halit Aşlar. Ankara: Bengü Yayınları.
• Ülker, Ç. (2008). Cengiz Aytmatov'un Cemilesi ve Türk romanında bir yansıması. Varlık, 76(1210), 38-40.