NEW INFORMATION ABOUT THE LIFE OF AS’AD OF BAGHDAT

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 1296 - 1312, 15.12.2024

Zafer Topak , Hussain Haki Ismail Aljbori

https://doi.org/10.7884/teke.1586143

Öz

What is known about the life of Bağdatlı Es’ad, one of the poets of the 18th century classical Turkish literature who is said to have written poems in the vein of Nedim, is based primarily on the rather limited information in the collections of biographies and biography books called Silâhdâr-zâde Tezkiresi, Şefkat Tezkiresi, Tezkire-i Şu’arâ-yı Bağdad, Sicill-i Osmânî and Tuhfe-i Nâ’ilî, which generally repeat each other, and on inferences reached from the expressions in some verses in the poet’s Divan. In this article, Arabic sources providing information on the life of Baghdadli Es’ad have been examined, and information that we believe will provide new contributions to the poet’s biography has been discussed. This information, which fills some gaps in the biographies of Es’ad in existing Turkish sources, confirms some information, and corrects some errors, will enrich the poet’s biography. In addition, this study has an indirect purpose of indicating that while trying to reach data on the life of a poet like Baghdadli Es’ad who lived in a distant geography, examining sources in different languages written in the region where the poet lived, as well as basic Turkish sources, can yield important results.

Anahtar Kelimeler

As’ad of Baghdad, history of old Turkish literatüre, biography, 18th century, Baghdad

BAĞDATLI ES’AD’IN HAYATINA DAİR YENİ BİLGİLER

Öz

18. yüzyıl klasik Türk edebiyatının, Nedîm çizgisinde şiirler yazdığı ifade edilen şairlerinden Bağdatlı Es’ad’ın hayatına dair bilinenler, temelde Silâhdâr-zâde Tezkiresi, Şefkat Tezkiresi, Tezkire-i Şu’arâ-yı Bağdad, Sicill-i Osmânî ve Tuhfe-i Nâ’ilî adlı tezkire ve biyografi kitaplarında yer alan ve genelde birbirini tekrar eden oldukça sınırlı bilgilerle şairin Divan’ındaki bazı manzumelerinde yer alan ifadelerden hareketle ulaşılan çıkarımlara dayanmaktadır. Bu makalede, Bağdatlı Es’ad’ın hayatından söz eden özellikle Arapça kaynaklar incelenmiş, şairin biyografisine dair yeni katkılar sunacağını düşündüğümüz bilgiler ele alınmıştır. Es’ad’ın mevcut Türkçe kaynaklardaki biyografilerinde yer alan kimi boşlukları dolduran, kimi bilgileri doğrulayan ve kimi yanlışlıkları da tashih eden bu bilgilerin, şairin biyografisine zenginlik kazandıracağı düşünülmektedir. Ayrıca bu çalışmanın, Bağdatlı Es’ad gibi uzak coğrafyada yaşayan bir şairin hayatına dair verilere ulaşılmaya çalışılırken Türkçe temel kaynaklar kadar şairin yaşadığı bölgede yazılmış farklı dillerdeki kaynakların incelenmesinin de önemli sonuçlar ortaya koyabileceğine işaret etmek gibi dolaylı bir amacı da vardır.

Anahtar Kelimeler

Bağdatlı Es’ad, eski Türk edebiyatı tarihi, biyografi, 18. yüzyıl, Bağdat

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum yoktur.

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, A. ve Sarı, M. (1998). Nevâdirü’l-âsâr fî mütâla’ati’l-eş’âr. Ankara.
• Akbayar, N. (1996). Sicill-i Osmânî. C.2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Akkuş, M. (2008). Tezkire-i şu'arâ-yı Bağdâd. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Aksoyak, İ. H. (2014). Es’ad, Fahrî-zâde Es’ad Efendi. İçinde Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-fahrizade-esad-efendi. [E.T:10.03.2024].
• Aljbori, H. H. İ. (2022). Bağdatlı Fahrîzâde Es’ad divanında tip ve şahsiyetler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük: Karabük Üniversitesi.
• Arbatlı, M. S. (2002). Bağdatlı Es’ad, hayatı, sanatı ve divanının tenkitli metni. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi SBE.
• Benlioğlu, S. (2017). Osmanlı sarayında musikinin himâyesi (III. Selim ve II. Mahmud dönemi). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
• Çeltik, H. (1998). 18. yüzyıl tezkirelerinde dîvân şairleri. Journal of Turkish Studies Dergisi, 22, 49-85.
• Çınarcı, M. N. (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet beyin Tezkiretü’ş-şu‘arâsı ve transkripsiyonlu metni. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi SBE.
• Demir, M. (2022). Millet kütüphanesi Ali Emiri manzum 717 numarada kayıtlı mecmû’a-yı eş’âr (25b-50a) (inceleme-metin-çeviri). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
• El-Aşârî, H. A. H. F. (1977). Dîvanu’l-aşârî. (Muh: İ. A. Rauf, V. A. El-A‘damî). Bağdat.
• El-Azzavî, A. (1962). Târîhu’l-edebu’l-Arabî fi’l-Irak. C.2. Bağdat: Metba’atu’l-Mecme’ü’l-İlmi El-Irâkî.
• El-Bedrânî, S. Ş. (2012). Usertü âl-i Fahrî ve devrühümü’s-sekâfî fi’l-Mûsul. Musul: Aladdin Matbaa ve Tasarım Ofisi.
• El-Çelebî, B. İ. (2004). Mevsû‘etü a‘lâmü'l-Mûsul. Musul/Irak: Irak Yüksek Öğretim Bakanlığı, Hadba Üniversitesi.
• El-Çelebî, D. (1927). Mahtûtâtu’l-Mûsul. Bağdat.
• El-Gulâmî, M. M. (1977). Şemâmetü’l-anbar ve’l-zehru el-muanbar. (Muh: Selim El-Nuaymi). Bağdat.
• El-Nakîb, V. K. (2013). Nukabâʾul-Mûsul (C. 4). (Muh: Abdu's-salam). Matbaatu'l-Hayal.
• El-Sâ‘ığ, S. (1923). Târîhu’l-Mûsul. C.1. El-Kahire.
• El-Umerî, İ. D. (1974). Er-Ravdu’n-nadr fî tercemeti üdebâu’l-asr. (Muh: S. El-Nüʿeymî) Irak: Metba’atu’l-Mecme’ü’l-İlmi El-Irâkî.
• El-Umerî, Y. H. (1968). Gayetü’l-merâm fî târîhu mehasini Bağdâd Dâru’s-selâm. Bağdad.
• Ergun, S. N. (1946). Es’ad (Musullu). Türk şairleri (C.3, s. 1325-1327). Bozkurt Matbaası.
• Ergun, S. N. (1946). Esad (Bağdatlı). Türk şairleri (C.3, s. 1314-1316). Bozkurt Matbaası.
• Gündüz, H. (2009), Mehmet Nâil Tuman ve tuhfe-i Nâilî’si (inceleme-metin-indeks Sayfa 1-100). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi SBE.
• Horata, O. (2009). Has bahçede hazan vakti. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İpekten, H., vd. (1987). XVIII. Yüzyıl Dîvân Nazmı. İçinde Büyük Türk klasikleri. C.6. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kadıoğlu, İ. (1997). Es‘ad-ı Bağdâdî dîvânı inceleme-metin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi SBE.
• Kadıoğlu, İ. (2022). Es‘ad-ı Bağdâdî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük- Tıpkıbasım). Ankara: İKSAD Yayınevi.
• Kazancı, M. Ö. (2019). Irak-Bağdat el yazmaları millî merkezinde Arap harfli Türkçe divanlar kataloğu. Türk Dili Araştırmaları, 68 (Aralık), 157-180.
• Kesik, B. ve Kaplan, Y. (2014). Es’ad, Seyyid Mehmed Es’ad Efendi. İçinde Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-seyyid-mehmed-esad-efendi. [E.T: 15.04.2024].
• Kılıç, F. (2017). Şefkat-i Bağdâdî, Tezkîre-i şu’arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55753,sefkat-tezkiresi-pdf.pdf?0. [E.T: 5.01.2024].
• Koç, F. (2003). Sultan III. Selim Hân’ın mûsikî eserlerinin müzikal analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
• Köse, A. ve Yılmaz, Y. (2011). Öğretmen adaylarının okuma tutumlarının farklı değişkenlere göre değerlendirilmesi. 1. Uluslararası Türkçe Eğitimi Öğrenci Kongresi Bildirileri. Gazi Üniversitesi, 29-30 Eylül 2011, Ankara, s. 186-195.
• Macit, M. (2017). Nedîm dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0. [E.T: 11.06.2024].
• Okçu, N. (t.y.). Şeyh Gâlib dîvânı-metin. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10653,girispdf.pdf?0. [E.T: 16.08.2024].
• Öztürk, F. (2018). Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn, Tezkire-i Silâhdâr-zâde. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58902,tezkire-i-silahdar-zadepdf.pdf?0. [E.T:7.02.2024].
• Ses, H. (2007). Seyyid Mehmed Es’ad’ın hayatı, edebi kişiliği ve divanı’nın bilimsel yayını. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi SBE.
• Tay, H. (2011). Musullu Es‘ad Seyyîd Mehmed hayatı, edebî kişiliği ve dîvânı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE.
• Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi devirler/isimler/eserler/terimler. (1979). Esad (Bağdatlı). (Yay. Haz: Erverdi, E. ve diğ.). s. 83-84. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi devirler/isimler/eserler/terimler. (1979). Es’ad (Musullu). (Yay. Haz: Erverdi, E. ve diğ.). s. 87. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ünver, N. (2002). Behcet. İçinde Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi (C.2, s. 200). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Ünver, N. (2003). Es’ad. İçinde Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi (C.3, s. 422-423). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.