THOUGHTS OF TURKISH WRITERS FROM MACEDONIA AND KOSOVO ABOUT ATATÜRK

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 408 - 419, 15.06.2025

Murat Yusuf Önem , Tahsin Yaprak

https://doi.org/10.7884/teke.1613766

Öz

Atatürk's reforms and innovative ideas had great repercussions not only in Turkey, but also in the Turkish communities in the Balkans. The principle of "peace at home, peace in the world" both shapes the domestic and foreign policy of the Republic of Turkey and deeply affects the Turkish communities in the Balkan geography. Since Atatürk's ideological foundations were based on practical and applicable scientific methods, these principles were also adopted in regions such as Macedonia and Kosovo, which were within a socialist state structure. Turkish intellectuals in Macedonia and Kosovo made a great effort to spread Atatürk's ideals and reforms. Writers in the region keep Atatürk's legacy alive by emphasizing his ideas and reforms in their works. These intellectuals adopted Atatürk's understanding of the modern and secular state and contributed to the modernization of the Turkish communities in the region. Atatürk's reforms in the field of education and culture increased the educational level and cultural awareness of the Turks of Macedonia and Kosovo. After five hundred years of Ottoman rule, the Turks, as the main element of the empire, lost their self-confidence to a great extent with the separation of the region from the homeland after the Balkan Wars. With the disintegration of the Ottoman Empire, it became difficult to remain a Turk in the Balkans. Atatürk, who established the new Turkish state by starting the War of Independence, became a new hope for the Turks in the region. What Atatürk did for the struggle for independence and the modernization of the Turks is even more meaningful for the Turks of Kosovo and Macedonia. It is possible to talk about his direct and indirect impact on the continuation of Turkish identity and culture in the region. In this study, the perspective of Turkish intellectuals, especially in Macedonia and Kosovo, on Atatürk and his ideals is discussed. The study, which is based on the content analysis of Sesler, the most important culture and art magazine of the region, and other sources, written by almost all Turkish intellectuals, will mainly focus on the prose written about Atatürk. However, some verses that are strong in terms of meaning and pronunciation will also be included.

Anahtar Kelimeler

Atatürk , Balkans , Macedonia , Kosovo.

MAKEDONYALI VE KOSOVALI TÜRK YAZARLARIN ATATÜRK’E DAİR DÜŞÜNCELERİ

Öz

Atatürk'ün gerçekleştirdiği reformlar ve ortaya koyduğu yenilikçi fikirler, sadece Türkiye'de değil, aynı zamanda Balkanlar'daki Türk topluluklarında da büyük yankı uyandırmıştır. "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin iç ve dış politikasını şekillendirirken Balkan coğrafyasındaki Türk topluluklarını derinden etkilemiştir. Atatürk'ün ideolojik temelleri, pratik ve uygulanabilir bilimsel yöntemlere dayandığı için, bu ilkelerin sosyalist bir devlet yapısı içinde bulunan Makedonya ve Kosova gibi bölgelerde de benimsenmesi kolaylaşmıştır. Makedonya ve Kosova'daki Türk aydınları, Atatürk'ün ideallerini ve reformlarını yayma konusunda büyük bir çaba göstermiştir. Eserlerinde Atatürk'ün fikirlerini ve inkılaplarını vurgulayıp onun mirasını canlı tutarak bölgedeki Türk topluluklarının çağdaşlaşmasına katkıda bulunmuşlardır. Atatürk'ün eğitim ve kültür alanındaki reformları, Makedonya ve Kosova Türklerinin eğitim seviyelerini ve kültürel bilinçlerini artırmıştır. Beş yüz yıllık Osmanlı hâkimiyetinin ardından imparatorluğun asli unsuru olarak Türkler, Balkan Savaşları’ndan sonra bölgenin anavatandan kopuşuyla öz güvenlerini büyük oranda yitirmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla birlikte Balkanlar’da Türk olarak kalmak zorlaşmıştır. Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak yeni Türk devletini kuran Atatürk, bölgedeki Türkler için yeni bir umut olmuştur. Böylece Atatürk’ün bağımsızlık mücadelesi ve Türklerin modernleşmesi için yaptıkları Kosova ve Makedonya Türkleri açısından daha da anlam kazanmıştır. Türk kimliğinin ve kültürünün bölgede devam etmesinde onun doğrudan ve dolaylı etkisinden bahsetmek mümkündür. Bu çalışmada, özellikle Makedonya ve Kosova'daki Türk aydınlarının Atatürk'e ve onun ideallerine bakış açısı ele alınmaktadır. Türk aydınlarının bütününe yakınının yazdığı, bölgenin en önemli kültür-sanat dergisi olan Sesler’in ve diğer kaynakların içerik analizine dayanan çalışmada esas olarak Atatürk hakkında yazılan nesirler üzerine yoğunlaşılmıştır. Ancak anlam ve söyleyiş açısından güçlü olan bazı manzumelere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk , Balkanlar , Makendonya , Kosova

Kaynakça

• Aktepe, M. M. (2002). Kosova. İslam Ansiklopedisi (26). s. 216-219. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Barlas, Z. (2010). Atatürk ve Makedonya. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (12), 43-49.
• Bugariç, R. M. (1997). Dil Devrimi’nin bizdeki etkisi. Sesler, (314-315), 45-51.
• Demirez, A. (2023). 20.yüzyıl başlarında Balkanlar’da Türkçe ve Fahri Kaya. S. Üst Erdem ve S. Mürteza (Ed.), Balkan Türk Edebiyatı içinde (s. 106-119), Balkan Üniversitesi Yayınları.
• Emin, İ. (1981). Türkiye kültüründe Atatürk düşüncesi. Sesler, (160), 105-113.
• Emin, İ. (2008). Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’da hayalet ile hesaplaşması. https://ilhamiemin.wordpress.com
• Engüllü A. (1988). Yugoslavya Türk halk şiirinde Atatürk konusuna bir bakış. Sesler, (230), 28-41.
• Engüllü, A. (1996). Makedon Türk şiirinde Atatürk konusunda örneklemelerle genel bir bakış. Sesler, (303), 57-64.
• Hafız, N. (2004) Balkan Türk şiirinde Atatürk. Bal-Tam Türklük Bilgisi 1. https://turkoloji.cu.edu.tr/ATATÜRK/arastirmalar/nimetulla_hafiz_balkan_siirinde_Atatürk.pdf.
• Hamza, Y. (1991). Mustafa Kemal Atatürk. Sesler, (254-255), 13-17.
• Hamza, Y. (1996). Mustafa Kemal Atatürk'ün 115. doğum yıldönümünü kutlarken. Sesler, (306-307), 15-20.
• Hasan, V. (1981). Atatürk'ün devrimciliği ve ideolojisi. Sesler. (160), 91-100.
• Karahasan, M. (1991). Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümü dolayısıyla Yugoslavya basının eseri ve kişiliği üzerine değerlendirmeleri. Sesler, (256-257), 5-7.
• Kartal, N. (2002). Atatürk ve Kocacık Türkleri, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaya, F. (1988). Atatürk'ün Manastır yılları ya da Manastırlıların anılarında Atatürk. Sesler, 12-27.
• Mercan, H. (1981). Türkiye kültüründe Atatürk düşüncesi. Sesler, (160), 114-121.
• Muzbeg, İ. (1988). Yeni Türkiye'nin kurucusu Kemal Atatürk. Sesler, (230), 55-57.
• Önem, M. Y. (2022). İlhami Emin’in Yürüyen Duvar’ında Yörüklerin yaşam biçimi olarak Melamilik ve Bektaşilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (102), 343-359.
• Yenisoy, H. S. (04 Kasım 2011). Balkan Türkleri Edebiyatında Atatürk Şiirleri. Kırcaali Haber. https://kircaalihaber.com/yorum/balkan-turkleri-edebiyatinda-Atatürk-siirleri.