ENTERING THE “CAVE” WITH ASAF HALET CELEBI AND KAZAKH POET SVETKALI NURCAN

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 420 - 433, 15.06.2025

Orhan Söylemez , Ferudun Ay , Sefa Başımoğlu

https://doi.org/10.7884/teke.1637867

Öz

Archetypes, which are products of the collective unconscious and emerge in similar ways in different geographies, are embodied in literary narratives through symbols and metaphors. Accordingly, when the meanings attributed to these symbols are examined through comparative literary studies on literary works of societies with historical, cultural and religious ties in different times and places, it is possible to compare how artists address the common issues of humanity. The cave metaphor, one of the important symbols in the context of Jung’s “rebirth” archetype, has been processed in various disciplines from myths to holy books, from philosophy to psychology, and has found a wide range of associations in literature.
In this study, the poems of Asaf Halet Çelebi and Svetkali Nurcan were comparatively examined around the cave metaphor, and the thought, belief and cultural systems underlying the cave symbol of both poets were explained. This study will contribute to those who will conduct comparative literary studies on Turkish and Kazakhstan literatures in terms of revealing the world of imagination and the sources they draw from.

Anahtar Kelimeler

Asaf Halet Çelebi , Svetkali Nurcan , Jung , Archetypes , Al-Kahf , Seven sleepers , Dede Korkut

ASAF HALET ÇELEBİ VE KAZAK ŞAİR SVETKALİ NURCAN İLE “MAĞARA”YA GİRMEK

Öz

Ortak bilinç dışının ürünü olan ve farklı coğrafyalarda birbirlerine benzer şekilde ortaya çıkan arketipler edebî anlatılarda sembol ve metaforlarla somutlaşır. Buna bağlı olarak farklı zaman ve mekânlarda arasında tarih, kültür ve inanç bağı olan toplumların edebî eserlerine yönelik karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları vasıtasıyla bu sembollere yüklenen anlamlara bakıldığında insanlığın ortak meselelerinin sanatçılar tarafından nasıl ele alındığını karşılaştırmak mümkündür. Jung’un “yeniden doğuş” arketipi bağlamında önemli sembollerden biri olan mağara metaforu da mitlerden kutsal kitaplara, felsefeden psikolojiye kadar çeşitli disiplinlerde işlenmiş ve edebiyatta geniş bir çağrışım alanı bulmuştur.
Bu çalışmada Asaf Halet Çelebi ile Svetkali Nurcan’ın şiirleri mağara metaforu etrafında karşılaştırmalı olarak incelenmiş, her iki şairin de mağara simgesinin arka planında yatan düşünce, inanç ve kültür sistemleri açıklanmıştır. Bu çalışma imgelem dünyasını ve beslendikleri kaynakları ortaya koyması bakımından Türkiye ve Kazakistan edebiyatlarına ilişkin karşılaştırmalı edebiyat çalışması yapacaklara katkı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Asaf Halet Çelebi , Svetkali Nurcan , Jung , Arketips , Kehf suresi , Yedi uyurlar , Dede Korkut

Kaynakça

• Alyılmaz C. (2016) Gobustan’ın gizemi. (Kıpçaklara giden yol). Ankara: Bitlis Eren Üniversitesi.
• Alyılmaz, C. (2012). “İslamiyet öncesi Türk eserleri,” Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Abideleri. Ankara: Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği.
• Anar. (1999). Dede Qorqud. (akt. Ehed Eşkriz), İstanbul: Ötüken.
• Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Millî Eğitim.
• Bars, M. E. (2017). Türk destanlarında mağara kültü üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 75-82.
• Beydili, C. (2004). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. Ankara: Cantekin.
• Біржан АХМЕР. “Айтман поэзиясындағы этномәдени суреттер”; https://adebiportal.kz/kz/news/view/aitman-poeziiasyndagy-etnomadeni-suretter__25584 (28.07.2024)
• Campbell, J. (2011). Joseph Campbell companion: reflections on the art of living. San Anselmo CA: Joseph Campbell Foundation (Electronic edition).
• Eco, U. (2003). Yorum ve aşırı yorum. K. Atakay (çev.), İstanbul: Can.
• Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I (giriş-metin-faksimile), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Hazer, G. (2014). Ontolojik tahlil metoduyla Ahmet Muhip Dıranas’ın “Yaşarken” şiirinin incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, (41) Mart-Nisan, 1-13.
• Jung, C. G. (2006). Analitik psikoloji. Ender Gürol (çev.), İstanbul: Payel.
• Kaplan, M. (1974). Şiir tahlilleri 2, Cumhuriyet devri Türk şiiri. (3. baskı), İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, M. (1987). Tevfik Fikret (devir-şahsiyet-eser). İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, M. (2018). Edebiyatımızın içinden. 5. baskı, İstanbul: Dergâh.
• Mengüşoğlu, T. (1976). Fenomenoloji ve Nicolai Hartmann. Ankara: Doğu Batı.
• Moran, B. (2020). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim.
• TDK, Güncel Türkçe sözlük, https://sozluk.gov.tr/ (9.01.2025)
• Tunalı, İ. (1971). Sanat ontolojisi. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi.
• Uçman, A. (1993). “Çelebi, Asaf Halet”, TDV İslâm Ansiklopedisi; https://islamansiklopedisi.org.tr/celebi-asaf-halet - (07.01.2025).
• https://islamansiklopedisi.org.tr/kehf-suresi (04.03.2025)
• https://www.zharar.com/index.php?do=shorttexts&action=item&id=32128 - (5.12.2024)