FUZÛLÎ’NİN BİLİNMEYEN BİR GAZELİ VE BU GAZELİN ŞERHİ

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 3, 869 - 880, 15.09.2025

Sadık Beklen

https://doi.org/10.7884/teke.1643474

Öz

Klasik Türk edebiyatına mensup şairler yazdıkları şiirleri çoğunlukla divan adını verdikleri eserlerinde toplamışlardır. Ancak çeşitli sebeplerden dolayı bu divanlara almadıkları şiirler de kaleme almışlardır. Şairlerin divanlarına almadıkları bu şiirler; tezkire, cönk ve özellikle şiir mecmuaları gibi çeşitli kaynaklar sayesinde günümüze ulaşmaktadır. Özellikle şiir mecmuaları, bilinmeyen şairlerin şiirlerini ve bilinen şairlerin bilinmeyen şiirlerini ihtiva etmeleri bakımından oldukça önemlidir.
Türk edebiyatının önemli şairlerinden olan Fuzûlî, divan sahibi şairlerden biridir. Arapça, Farsça ve Türkçe dillerinde divan sahibi olan Fuzûlî’nin bu divanlara almadığı pek çok şiiri çeşitli kaynaklar sayesinde günümüze ulaşmış ve araştırmacılar tarafından tespit edilmiştir.
Yapılan araştırmalar neticesinde Milli Kütüphane 8121 Numarada kayıtlı Mecmû’a-i Gazeliyyât’ta Fuzûlî mahlasıyla yazılmış bir gazel tespit edilmiştir. Fuzûlî ile ilgili yapılan çalışmalar taranmış olup söz konusu gazele bu çalışmalarda rastlanılamamıştır. Çalışma kapsamında söz konusu gazelin Fuzûlî’ye ait olup olmadığı tartışıldı, ayrıca gazel şekil ve muhteva yönünden incelemeye tabi tutuldu.

Anahtar Kelimeler

Fuzûlî , divân , gazel , mecmua

AN UNKNOWN GHAZAL OF FUZÛLÎ AND A COMMENTARY OF THIS GHAZAL

Öz

In Classical Turkish literature, poets generally compiled the poems they composed into works known as divans. However, for various reasons, they also wrote poems that they did not include in these divans. These excluded poems have survived to the present day through various sources such as tezkires, cönks, and especially poetry miscellanies. Especially poetry magazines are very important as they contain poems of unknown poets and unknown poems of known poets.
Fuzûlî, one of the most significant poets in Turkish literature, is among these divan poets. He produced divans in Arabic, Persian, and Turkish, and many of his poems that were not included in these divans have come down to us through different sources and have been identified by researchers.
As a result of recent investigations, a ghazal bearing Fuzûlî’s pen name was found in a ghazal miscellany registered under number 8121 at the National Library. Upon reviewing the existing scholarship on Fuzûlî, this particular ghazal was not encountered in any of the studies. Within the scope of the study, it was discussed whether the ghazal in question belongs to Fuzûlî, and the ghazal was also examined in terms of form and content.

Anahtar Kelimeler

Fuzûlî , divan , ghazal , miscellany

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (1998). Fuzuli. İstanbul: Timaş.
• Akyüz, K. Beken, S. Yüksel, S. Cunbur, M. (1958). Fuzûlî Türkçe divan. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Araslı, H. (1958). Mehemmed Fuzûlî, eserleri 4 cilt. Bakü: Azerbaycan SRR Elmler Akademisi Neşriyatı.
• Ayan, H. (1981). Leylâ vü Mecnun. İstanbul: Dergâh.
• Ayan, H. (2001). Rind ile zahid. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Bayoğlu, S. (1996). Erenler bahçesi (hadîkatu’s-su’adâ). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Beklen, S. (2017). Milli kütüphane 8121 numarada kayıtlı mecmû’a-i gazeliyyât (inceleme-metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Belenkuyu, B. (2013). Topkapı sarayı kütüphanesi revan no: 1972’de kayıtlı mecmūʿa-i eşʿar (vr. 80b-160a) (inceleme-metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Ceylan, Ö. (2022). Fuzûlî dîvânı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Cunbur, M. (1956). Fuzuli hakkında bir bibliyografya denemesi. Ankara: Maarif Vekaleti.
• Çıpan, M. (1997). Fuzûlî’nin gazellerine yazılan nazîrelerden bazıları ve bestelenmiş şiirleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (3), s. 103-114. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258300
• Dilçin, C. (2001). Fuzûlî dîvânı üzerine notlar (studies on Fuzûlî’s divan). Cambridge MA: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• Doğan, M. N. (1998). Fuzuli: hayatı-sanatı-eserleri. İstanbul: Boğaziçi. Doktor Hüseyin Muhammedzade, S. (1384). Dîvân-ı eş’âr-ı Türkî (Türkçe divan)-Fuzûlî. Tahran.
• Gölpınarlı, A. (1948, 1961, 1985). Fuzûlî dîvânı. İnkılâp Kitabevi.
• Gölpınarlı, A. (1940). Fuzulî, sıhhat ve maraz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü.
• Kanar, M. (2015). Fuzûlî dîvân. İstanbul: Ayrıntı.
• Kesik, B. (2017). Fuzûlî’nin yayımlanmamış şiirleri (iki gazel). Journal of Turkish Language and Literature, 3(4), 101-108. Doi: 10.20322/littera.340080.
• Kılınç, A. (2021). Fuzûlî divanı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Küçük, S. (1989). Fuzûlî’nin yeni bir şiiri. Fırat Üniversitesi Dergisi (Sosyal Bilimler), 3(2), 245-248. https://isamveri.org/pdfdrg/D00903/1989_2/1989_2_KUCUKS.pdf
• Kürkçüoğlu, K. E. (1947). Fuzûli’nin bilinmeyen birkaç şiiri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5(3), 315-322. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2152435
• Mengi, M. (1996). Fuzûlî’nin şiirlerini kalıcı kılan bazı üslûp özellikleri. Fuzûlî Kitabı: 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 109-118). İstanbul: İBB Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı.
• Parlatır, İ. (2014). Fuzûlî Türkçe divan. Ankara: Akçağ.
• Şahin, E. (2007). Klasik Türk edebiyatında Fuzûlî biyografileri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(9), 507-534. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/655307
• Tarlan, A. N. (1950). Fuzûlî divanı musammat-mukatta’ ve rübailer kısmı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Tarlan, A. N. (2001). Fuzûlî divanı şerhi. Ankara: Akçağ.
• Uzun, M. (1996). Fuzûlî’nin bestelenmiş şiirleri. Fuzûlî Kitabı: 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 327-354). İstanbul: İBB Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı.