Evrensel Bir Adalet Teorisi Geliştirmek? Honneth’in "Freedom’s Right" Adlı Eseri Örneğinde Metodolojiye Dair Bazı Düşünceler

Yıl 2014, Sayı: 1, 95 - 133, 01.06.2014

Muhammet İkbal İmamoğlu

Öz

Evrensel bir adalet teorisi geliştirebilmenin ne derece mümkün olduğuna dair yakın dönemde yaşanan tartışmalarda üç farklı tavrın ortaya çıktığı görülmektedir: Yerelcilik, evrenselcilik ve uzlaştırmacı tavır. Makalede, ilk iki tavrın temel iddialarına kısaca değinildikten sonra, ağırlıklı olarak uzlaştırmacı tavır üzerinde durulacak ve bu tavrı benimsemenin ne tür bir araştırma metodunun da benimsenmesini gerektirdiği gösterilmeye çalışılacaktır. Bu metod, ahlâk ve adaletle ilgili konularda araştırma yaparken, hem “içeriye” hem de “dışarıya” bakılması gerektiğini söyler. Yani, (1) kendi ait olduğumuz çevreyi şekillendiren ahlâk ve adalet anlayışlarının neler olduğuna dair bilincimiz, felsefî, tarihsel, kültürel, bağlam odaklı, psikolojik, ampirik ve kurumsal araştırmalar yapılmak suretiyle güçlendirilmelidir. (2) Bu anlayışların evrensel değerlerle ne derece uyum içerisinde olduğunu tesbit edebilmek için eleştirel bir gözle kültürlerarası karşılaştırmalar yapılmalıdır. Bu meyanda, kanaatimizce bu metodolojik yaklaşım tarzının izlerini taşıyan bazı eserler tanıtılacaktır. Ardından, bu tarzın uygulamaya nasıl aktarılabileceğini daha yakından gösterebilmek amacıyla, Axel Honneth’in Freedom’s Right adlı kitabı örnek metin olarak incelenecektir. Sonuç bölümünde ise, Honneth’in eserinde bu tarzı ne oranda benimsediği değerlendirildikten sonra, eserin Türkiye’de hukuk felsefesi, sosyolojisi ve tarihi alanlarında yapılacak olan çalışmalar açısından önemine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

İnsan hakları, küreselleşme, modernizm, komüniteryanizm, Avrupa Birliği, Frankfurt Okulu, Hegel, kapitalizm, hukuk tarihi, disiplinlerarası çalışmalar

Developing a Universal Theory of Justice? Some Methodological Considerations Using the Example of Honneth’s “Freedom’s Right”

Öz

There are three main approaches in the controversy about the possibility of developing a universal theory of justice: particularism, universalism and the mediating approach which is called contextualist universalism. In this article, I summarize the particularist and universalist approaches and then I concentrate on the contextualist universalism. I want to
explain the investigation method which the contextualist universalism prefers. This method tries to link looking “inward” and “outward” with each other; namely (1) sharpening understanding of conceptions of morality and justice which form our community by means of philosophical, historical, cultural, contextual, psychological, empirical and institutional inquiry, and (2) critical analysis of these conceptions with regard to their compatibility with universal values by means of intercultural comparisons. In this spirit I call attention to some works in which I see reflections of this methodological approach. Then I focus on a representative work, namely on Axel Honneth’s “Freedom’s Right”, in order to show how this approach can be applied. In the conclusion, to what extent Honneth fulfills the requirements of this approach is
evaluated and, the importance of his work for researches on the philosophy, sociology and history of law in Turkey is explained.

Anahtar Kelimeler

Human rights, globalization, modernism, communitarianism, European Union, The Frankfurt School, Hegel, capitalism, history of law, interdisciplinary studies

Kaynakça

• Akal, Cemal Bâli, Modern Devletin Doğuşu. İspanyol Altın Çağı, Dost Kitabevi, Ankara, 2010.
• Arlı, Alim ve Halit Özkan, Nurullah Ardıç (ed.), Medeniyet ve Klasik, Klasik Yayınları, İstanbul, 2007.
• Berkeley Law. Memorial Service, Philip Selznick 1919-2010, Berkeley, California, 2011.
• Beyme, Klaus von, Geschichte der politischen Theorien in Deutschland 1300–2000 [Almanya’da Siyaset Teorilerinin Tarihi 1300–2000], VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden, 2009.
• Beyme, Klaus von, Politische Theorien im Zeitalter der Ideologien. 1789-1945 [İdeolojiler Çağında Siyaset Teorileri. 1789-1945], Westdeutscher Verlag, Wiesbaden, 2002.
• Bogdandy, Armin von, “The European constitution and European identity: Text and subtext of the Treaty establishing a Constitution for Europa”, International Journal of Constitutional Law, Volume 3, Numbers 2&3. Special Issue, 2005, 295-315.
• Di Fabio, Udo, Gewissen, Glaube, Religion. Wandelt sich die Religionsfreiheit?[Vicdan, İnanç, Din. Din Özgürlüğünün (Mahiyeti) mi Değişiyor?], Verlag Herder, Freiburg im Breisgau, 2012.
• Duve, Thomas, European Legal History – Global Perspectives. Working Paper for the Colloquium “European Normativity – Global Historical Perspectives” (Max-Planck-Institute, September, 2nd - 4 nd, 2013), MaxPlanck-Institute for European LegalHistory, Research Paper Series, No. 2013–06.
• Duve, Thomas, “Von der Europäischen Rechtsgeschichte zu einer Rechtsgeschichte Europas in globalhistorischer Perspektive” [“Avrupa Hukuk Tarihi’nden, Dünya Tarihi Penceresinden Avrupa’da Hukukun Tarihine”, Legal History: Journal of the Max Planck Institute for European Legal History 20, 2012, 18–71.
• Forst, Rainer, Toleration in Conflict: Past and Present, Ciaran Cronin (çev.), Cambridge University Pres, Cambridge, 2013.
• Forst, Rainer, “Kommunitarismus”, Handbuch der Politischen Philosophie und Sozialphilosophie [Siyaset Felsefesi ve Toplum Felsefesi Elkitabı] içinde, Stefan Gosepath, Wilfried Hinsch, Beate Rössler (haz.), De Gruyter, Berlin, 2008, c. 1, s. 631–635.
• Forst, Rainer, Toleranz im Konflikt. Geschichte, Gehalt und Gegenwart eines umstrittenen Begriffs [Çatışmada/Çatışan Tolerans. Tartışmalı Bir Kavramın Tarihi, Mahiyeti ve Bugünü], Suhrkamp Verlag, Frankfurt/M., 2003.
• Forst, Rainer, Contexts of Justice. Political Philosophy beyond Liberalism and Communitarianism, çev. John M. M. Farrell, University of California Press, Berkeley, 2002.
• Forst, Rainer, Kontexte der Gerechtigkeit. Politische Philosophie jenseits von Liberalismus und Kommunitarismus, Suhrkamp, Frankfurt/M., 1996.
• Hattenhauer, Hans, Europäische Rechtsgeschichte [Avrupa Hukuk Tarihi], C. H. Müller Verlag, Heidelberg, 2004.
• Honneth, Axel, Freedom’s Right: The Social Foundations of Democratic Life, Columbia University Pres, New York, 2014.
• Honneth, Axel, Das Recht der Freiheit. Grundriß einer demokratischen Sittlichkeit [Özgürlüğün Hakkı. Demokratik Bir Ahlâk Düzeninin Taslağı], Suhrkamp Verlag, Berlin, 2011.
• İmamoğlu, Muhammed İkbal, “Liberal Komüniteryanizmde İnsan, Toplum ve Devlet”, Dîvân. Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi (Siyaset Felsefesinde Yeni Arayışlar I), 34, 2013/1, 97-160.
• İmamoğlu, Muhammed İkbal, “Değer Yargıları Bağlamında Avrupa Kimliği”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt III/1, 2008, 147–159.
• Jordaan, Eduard, “Dialogic Cosmopolitanism and Global Justice”, International Studies Review 11, 2009, 736–748.
• Kirste, Stephan, “Das Fundament der Menschenrechte” [“İnsan Haklarının Temeli”], Der Staat, 52 /1, 2013, 119–140. MacIntyre, Alasdair, Whose Justice? Which Rationality?, University of Notre Dame Pres, Notre Dame, 1988.
• Pollmann, Arnd ve Lohmann, Georg (ed.), Menschenrechte. Ein interdisziplinäres Handbuch [İnsan Hakları. Disiplinlerarası Bir Elkitabı], Verlag J. B. Metzler, Stuttgart, 2012.
• Popper, Karl R. , Açık Toplum ve Düşmanları II: Hegel, Marx ve Sonrası, Mete Tunçay, Harun Rızatepe (çev.), Liberte Yayınları, Ankara, 2008.
• Rawls, John, A Theory of Justice, Belknap Pres, Cambridge, 1971. Sayar, Ahmed Güner, Sahhaf Râif Yelkenci, Kubbealtı İktisâdî İşletmesi, İstanbul, 2012.
• Schmidt, Rainer, Verfassungskultur und Verfassungssoziologie. Politischer und rechtlicher Konstitutionalismus in Deutschland im 19. Jahrhundert [Anayasa Kültürü ve Anayasa Sosyolojisi. 19. Yüzyılda Almanya’da Siyasî ve Hukukî Anayasacılık], Springer VS, Wiesbaden, 2012. Selznick, Philip, A Humanist Science. Values and Ideals in Social Inquiry, Stanford University Pres, California, 2008.
• Selznick, Philip, The Moral Commonwealth. Social Theory and the Promise of Community, University of California Pres, Berkeley, 1992.
• Sezgin, Fuat, İslam’da Bilim ve Teknik I: Arap-İslam Bilimleri Tarihine Giriş, Abdurrahman Aliy (çev.), Eckhard Neubauer, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2008.
• Schmidt, Thomas, “Universalismus/Partikularismus”, Handbuch der Politischen Philosophie und Sozialphilosophie [Siyaset Felsefesi ve Toplum Felsefesi Elkitabı] içinde, Stefan Gosepath, Wilfried Hinsch, Beate Rössler (haz.), De Gruyter, Berlin, 2008, c. 2, s. 1372–1375.
• Stolleis, Michael, Öffentliches Recht in Deutschland. Eine Einführung in seine Geschichte. 16.-21. Jahrhundert [Almanya’da Kamu Hukuku. Tarihine Giriş. 16. ve 21. Yüzyıllar Arası], Verlag C. H. Beck, München, 2014.
• Stolleis, Michael, Geschichte des öffentlichen Rechts in Deutschland. Staats- und Verwaltungswissenschaft in West und Ost 1945–1990 [Almanya’da Kamu Hukuku’nun Tarihi. 1945-1990 Yılları Arasında Batı ve Doğu Almanya’da Devlet ve İdare Bilimi], Verlag C. H. Beck, München, 4, 2012
• Stolleis, Michael, Yasanın Gözü: Bir Metaforun Tarihi, Arif Çağlar (çev.), Kitap Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Stolleis, Michael, Rechtsgeschichte schreiben. Rekonstruktion, Erzählung, Fiktion? [Hukukun Tarihini Yazmak. Yeniden İnşa, Anlatı, Kurgu?], Schwabe Verlag, Basel,2008.
• Stolleis, Michael, A History of Public Law in Germany 1914–1945, Thomas Dunlap (çev.), Oxford University Press, Oxford, 2004. Stolleis, Michael, Public Law in Germany 1800-1914, çev. Pamela Biel, Berghahn Boks, New York, Oxfod, 2001.
• Topakkaya, Arslan, “Adalet Kavramı Bağlamında Aristoteles-Platon Karşılaştırması”, Flsf: Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 2008, Güz, 27–46.
• Ünay, Sadık, Kalkınmacı Modernlik. Küresel Ekonomi Politik ve Türkiye, Küre Yayınları, İstanbul, 2013.