DAS PROBLEM DES ÜBELS : VON AL -ĠAZA̅LI̅UND LEIBNIZ ' OPTIMISMUS BIS KANT' AUTHENTISCHE THEODIZEE

Yıl 2017, Sayı: 6, 33 - 56, 15.01.2017

Selahattin Akti

Öz

Wie kann ein Gott, der allmächtig, allwissend und allgütig ist, mit der
Existenz des Übels in der Welt in Einklang gebracht werden? Theodizee steht als
Terminus technicus für die Beweisführung der Gerechtigkeit oder der Weisheit
Gottes trotz und gegenüber der Existenz des Übels in der Welt. Für Werke zur
Theodizee-Problematik sind al-Ġazālī und Leibniz insbesondere wichtig aufgrund
ihrer auch heute noch kontrovers diskutierten Formulierung von der „besten aller
möglichen Welten“. Auf der anderen Seite kritisiert Kant alle Versuche der
Theodizeeverfasser, welche, ohne die Grenzen des Verstandes zu bedenken,

* Dr. Phil. Johann Wolfgang Goethe – Universität Frankfurt am Main.
34
versuchen, die göttliche Weisheit mit dem Übel in der Welt in Einklang zu bringen,
und gelangt zu der Ansicht, dass sie alle zum Scheitern verurteilt sind.

Anahtar Kelimeler

al-Ġazālī, Leibniz, Kant, Theodizee, authentische Theodizee, Übel, Problem des Übels

GAZZÂLÎ VE LEİBNİZ OPTİMİZMİNDEN KANT’IN OTANTİK TEODİSESİNE KÖTÜLÜK SORUNU

Öz

Tümüyle iyi olan bir Tanrı‟ya rağmen kötülüğün âlemde bulunuyor
olmasının mantıksal bir çelişkiye yol açtığını iddia eden düşünürlerin sorularına,
yüzyıllar boyu cevap vermeye çalışan teolog ve filozoflar olmuştur. Fikir tarihinde
genel olarak Teodise şeklinde isimlendirilen bu çalışmalar içerisinde, “İmkânda,
var olandan daha mükemmeli yoktur” (Leyse fi‟l-imkâni ebda„u mimmâ kân) ve
“Mümkün dünyaların en iyisi” (die beste aller möglichen Welten) cümleleriyle
birbirine benzeyen ifadeler sarf eden Gazzâlî ve Leibniz‟in çalıĢmaları dikkat
çekicidir. Her iki düşünürün de ifadeleri kendi çevrelerinde yankı bulmuş ve uzun
tartışmalara sebep olmuştur. Bu makalede, farklı zaman dilimlerinde ve farklı
kültür havzalarında yaşamış olan bu iki mütefekkirin, söz konusu ifadeleriyle aynı
düşünceleri paylaşıyor olup olmadıkları araştırılıp, hangi argümanları
kullandıklarına göz atılacaktır. Diğer yandan Kant, aklın sınırlarını dikkate
almadan, kötülüğün yeryüzündeki varlığını ilahi hikmet ile açıklamaya çalışan
Teodise yazarlarına eleştiriler getirerek hepsinin başarısızlığa mahkûm olduğunu
iddia eder.

Anahtar Kelimeler

Gazzâlî, Leibniz, Kant, Teodise, Otantik Teodise, Kötülük, Kötülük sorunu, Mümkün dünyalar

Kaynakça

• Peter Fischer, Philosophie der Religion, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht; UTB [u.
• a.], 2007.