İSLAM DÜŞÜNCESINDE FELSEFENIN YERI VE MEŞRÛIYET MESELESI

Yıl 2017, Sayı: 7, 61 - 79, 20.07.2017

Ahmet Çapku

Öz

Bu çalışmanın amacı İslam filozoflarından hareketle felsefenin İslam

düşüncesi içindeki yerinin ne olduğu sorusuna cevap aramaktır. Bu açıdan öncelikle

İslam filozoflarının meseleyi ne şekilde anladıkları, varlık incelemesi noktasında akıl

ve vahiyi ne şekilde uzlaştırmaya çalıştıklarına yer verildi. İslam düşüncesi içinde

felsefeye dair olumsuz imajın hangi kaynaklardan ortaya çıktığı ve beslendiği, bu

durumun medrese ve felsefe bahsinde ne şekilde yer edindiği konusuna değinildi.

Modern dönem Batı düşüncesinde felsefenin seyri ve bunun pozitivist materyalist

felsefe biçimindeki haliyle Osmanlı son dönem düşüncesine yansıması neticesinde

din ve felsefe karşıtlığının aldığı şekil sorgulandı. Bu birikimden hareketle

günümüzde özellikle ilahiyat ve felsefeye dair tartışmalara kapı aralandı. Felsefe

olmadan ilahiyat ilimlerinin ve çağdaş sorunlar karşısında Müslüman aklın

karşılaşacağı sorunlara dikkat çekildi.

Anahtar Kelimeler

İslam düşüncesi, Felsefe, Meşrûiyet, Eğitim, İlahiyat.

THE PLACE OF PHILOSOPHY IN ISLAMIC THOUGHT AND THE PROBLEM OF LEGITIMACY

Öz

The aim of this study is seeking a reply to the question of the place of

philosophy in Islamic thought regarding Islamic philosophers. In this respect, first

the way Islamic philosophers understand the issue, considering the examination of

the being, the way they reconcile reason and revelation is included. The sources of

the negative image of philosophy in Islamic thought and the way of the situation in

the subjects of madrasa and philosophy taking place is mentioned. The progress of

philosophy in modern western thought and because of the reflection of positivist

materialist form of this philosophy in the late Ottoman thought the way the

antagonism of religion and philosophy is investigated. From this accumulation, now,

especially the discussions about theology and philosophy is opened. Without

philosophy, the problems that Muslim mind will face with the contemporary

questions and theological sciences is pointed out.

Anahtar Kelimeler

Islamic Thought, Philosophy, Legitimacy, Education, Divinity

Kaynakça

• Abdullah Cevdet, “Şehzade Mecid Efendi Hazretleriyle Mülakat”, İctihad, 7 Mart 1329, sayı. 57.
• Aydınlı, Yaşar, “İbn Bâcce” mad. Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 19.
• Baha Tevfik, “Maksat ve Meslek”, Felsefe Mecmuası, sayı 1.
• Bakar, Osman, İslam Düşüncesinde İlimlerin Tasnifi, çev. Ahmet Çapku, İst. 2012, İnsan Yay.
• Baykan, Erdal, “Kadim Bir Soğukluğun Modern Temsili: İlahiyat Fakültelerinde Felsefe Fobisi”, Akademide Felsefe Hikmet ve Din içinde, , Zonguldak, 2014, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Bülent Ecevit Ün. Yay.
• Bilkan, Ali Fuat, Hayrî-nâme’ye Göre XVII. Yüzyılda Osmanlı Düşünce Hayatı, Ankara, 2002, Akçağ Yay.
• Bolay, S. Hayri, “Akıl” mad., Diyanet İslam Ansiklopedisi, c.2.
• Bolay, S. Hayri, “Din ve Felsefe”, Akademide Felsefe Hikmet ve Din içinde, Zonguldak, 2014, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Bülent Ecevit Ün. Yay.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma yay., İst. 1999.
• Çadırcı, Musa, “Cevdet Paşa’nın Medreselerle İlgili Görüşleri”, Ahmet Cevdet Paşa içinde, Ankara 1997, Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Çevik, Mustafa, Felsefe Bayiliği (Cumhuriyet Dönemi Felsefe Geleneği), İst. 2015, C Planı Yay.
• Deniz, Gürbüz, “İlahiyat Fakültelerinde Felsefe ve Felsefe Tarihi Okutmak Neden Gereklidir?”, Akademide Felsefe Hikmet ve Din içinde, Zonguldak, 2014, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Bülent Ecevit Ün. Yay.
• Duralı, Teoman, Çağdaş Küresel Medeniyet, İst. 2000, Dergah Yay.
• Duralı, Teoman, Sorun Nedir, İst. 2006, Dergah Yay.
• Fârâbî, Kitâbu’l-Hurûf, çev. Ömer Türker, İst. 2008, Litera Yay.
• Farabi, Tahsilu’s-saâde, nşr. Cafer Ali Yasin, Beyrut 1981, Darül-Endelüs. 78
• Fârâbî, “Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gereken Konular”, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri içinde, çev. Mahmut Kaya, İst. 2003, Klasik Yay.
• Fazlıoğlu, İhsan, “İslam Medeniyetine İlişkin Bir Kavram Okuması: ‘İlmü’d-dünyâ ve ‘ilmü’d-dîn”, Dîvân-İlmî Araştırmalar içinde, 1996/2.
• Gazzâlî, el-Münkız mine’d-dalâl, nşr. Abdurrezzak Tek, Bursa 2015, Bursa Akademi Yay., 2. bsm.
• Günay, Durmuş, “İlahiyatta Felsefe Niçin Gerekli?”, Akademide Felsefe Hikmet ve Din içinde, Zonguldak, 2014, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Bülent Ecevit Ün. Yay.
• İbn Rüşd, Faslül-Makâl (Felsefe-Din İlişkisi), yay. hzl. Bekir Karlığa, İst. 1992, İşaret Yay.
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifa, Metafizik (ll), çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker, İst. 2005, Litera Yay.
• İbn Sînâ, eş-Şifa et-Tabiiyât (en-Nefs), nşr. G. Anawati, Said Zayid, Kahire, 1975.
• Karakuş, Rahmi, Felsefe Tasavvurumuz, İst. 2003, Değişim Yay.
• Katip Çelebi, Mîzânu’l-hak fî ihtiyâri’l-ehakk (İslamda Tenkid ve Tartışma Usulü), hzl. Süleyman Uludağ, İst. 1990, Marifet Yay.
• Kaya, Mahmut, “Felsefe” mad., Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 12.
• Kaya, Mahmut, “Kindî” mad., Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 26.
• Kindî, Felsefî Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İst. 2014, Klasik Yay., 3. bsm.
• Kocabaş, Şakir, “İslam ve Bilim’e Bir Eleştiri Üzerine”, Dîvân-İlmî Araştırmalar içinde, 1996/2.
• Kutluer, İlhan, Akıl ve İtikad, İst. 1996, İz Yay.
• Kutluer, İlhan, Felsefe Tasavvuru, İst. 1996, İz Yay.
• Kutluer, İlhan, Yitirilmiş Hikmeti Ararken, İst. 2011, İz Yay.
• Kutluer, İlhan, “el-Ulûmu’l-felsefiyye: İslam Entelektüel Geleneğinde Felsefenin Bilim Olarak Kavranışı Üzerine”, Akademide Felsefe Hikmet ve Din içinde, Zonguldak, 2014, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Bülent Ecevit Ün. Yay. 79
• Neumann, Christoph K., Araç Tarih Amaç Tanzimat (Tarih-i Cevdet’in Siyasi Anlamı), çev. Meltem Arun, İst. 2000, Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Sarıkaya, Yaşar, “Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi”, İslam Araştırmaları Dergisi, 1999.
• Şehristani, Milel ve Nihal, çev. Mustafa Öz, İst. 2011, 2. bsm., Litera Yay.
• Taşköprizade, Mevzûatül-ulûm (İst. 1311, c. 1, sf. 345-346) nakleden Bolay, S. Hayri, “Din ve Felsefe”, Akademide Felsefe Hikmet ve Din içinde, Zonguldak, 2014, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Bülent Ecevit Ün. Yay.
• Turhan, Kasım, Din-Felsefe Uzlaştırıcısı Bir Düşünür Âmirî ve Felsefesi, İst. 1992, İFAV Yay.