Farabi’nin Adalet Anlayışı (Hak, Liyakat ve Pay Teorisi)

Yıl 2018, Sayı: 8, 43 - 63, 18.01.2018

Mehmet Kasım Özgen

Öz

Farabi’nin adalet anlayışı hak-liyakat-pay ilkesine dayanmaktadır. Varlık, hak-liyakat-pay

ilkesine göre çalışıyorsa; bu durumda insani işlerin olduğu bu dünyanın da hak-liyakat-pay

ilkesine göre inşa edilmesi gerekir. Bir toplumda hak-liyakat-pay dengesi bozulduğunda

adaletsizlik hemen baş gösterir. Farabi’ye göre adalet her zaman sevgiye tâbidir. Eş deyişle

adalet, sevgiyi izler. Erdemli toplumda sevgi, öncelikle erdeme olan iştiraklerle meydana

gelir. İştirakleri sevgi ile çoğaltmak, erdemleri çoğaltmak demektir. Farabi herkes herkesten

korktuğu sürece adaletin o toplumda zor tecelli edeceği, birbirine iradî sevgi bağı ile bağlı

toplumlarda ise adaletin hızla tecelli edeceği görüşündendir. Farabi, adalet ve mutluluk

arasında ilişki kurar. Mutluluk, yaşamın amacıdır. Bu amaca ulaşmak için adalet erdeminin

mutlaka gerçekleşmesi gerekir.

Anahtar Kelimeler

Adalet, Hak, Erdem, Mutluluk, Varlık, Toplum

Al-Farabi’s Concept of Justice: Right, Merit and The Theory of Shares

Öz

Al-Farabi’s concept of justice is based on principles of right, competence and share. If the

being abides by principles of right, competence and share; the World in which there are

human affairs should also be built upon the principles of right, competence and share. When

the balance of right-competence and share system is disturbed in a society, injustice emerges

instantly. In Al-Farabi’s view, justice is always tied to love. In another saying, justice follows

love. In virtuous societies, love firstly arises when people act virtuously. Increasing such

manners with love equals to increasing virtues. Al-Farabi is of the opinion that justice is hard

to come out as long as everyone is afraid of each other and adds that justice can emerge quickly

in societies where people are attached to each other with sincere love. Al-Farabi establishes a

link between justice and happiness. Happiness is the aim of life, and reaching this aim is only

possible through the actualization of justice.

Anahtar Kelimeler

Justice, Right, Virtue, Happiness, Being, Society

Kaynakça

• Aydınlı, Y. Farabi’de Kozmik Uyum, Bağlılık ve Düzenin İnsani Alana Yansıması, Kur’an ve Sosyal Adalet, Bursa, 2016
• Bayraklı, B. Farabi’nin Eğitim Felsefesinde Adalet Kavramı,,M.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı, 5-6, İstanbul, 1993
• Farabi, El Medinetül Fazıla, çev. Ahmet Arslan, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara,1990.
• Farabi, Es- Siyaset ul Medeniyye, Çev. M. Aydın, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1992.
• Farabi, Mutluğun Kazanılması, Çev. A. Arslan, Vadi Yayınları, Ankara, 1999.
• Farabi, Mutluluk Yoluna Yöneltme Çev. H. Özcan, Dokuz Eylül Ü. Yayınları, İzmir, 1993.
• Farabi, Siyaset Felsefesine Dair Görüşler, Çev. H. Özcan, MÜİV Yayınları, İstanbul, 2014.
• Güriz, A., Adalet Kavramı, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara, 1994.
• Güriz, A., Hukuk Felsefesi, A. Ü. Yayınları, Ankara, 1996.
• Ksenophon, Sokrates’ten Anılar, Çev. C. Şentuna, Ankara, 1997.
• Kamil, A. C. İbn Miskeveyh’te Adaletin Sosyal Boyutu, Kur’an ve Sosyal Adalet, Bursa, 2016.
• Platon, Devlet, Çev. H. Demirhan, Palme Yayıncılık, Ankara, 2007.
• Platon, Sokrates’in Savunması, Çev. F. İlkderin, Say Yayınları, İstanbul, 2017.
• Skirbekk, G. Felsefe Tarihi, Çev. E. Akbaş, Üniversite Kitapevi Yay., İstanbul, 1971.
• Soccio, Douglas J., Felsefeye Giriş, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2010.
• Thilly, F., Bir Felsefe Tarihi, Çev. N. Küçük, İdea Yayınları, İstanbul, 2010.
• Topakkaya, A., Adalet Kavramı Bağlamında Aristoteles – Platon Karşılaştırılması, FLSF Dergisi, Sayı 6, Cilt,6, 2008, ss.27-49.
• Topakkaya, A., Hukuk ve Adalet, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Topakkaya, A.; “İdeoloji Kavramının Tarihsel Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış”, Erzincah Ünv. Hukuk Fak.Dergisi, Cilt XI, sayı:1-2 (2007), ss.163-180.
• Topakkaya, A.; “Aristoteles’te Adalet Kavramı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt II/6, Kış 2009, ss.628-634
• Turan, R. Farabi Düşüncesinde Adalet: Dağıtıcı ve Düzeltici Adalet kavramlarının Yansımaları, E. Ü. Sos. Bil. Dergisi, XL,2016 s.53-71
• Wright, H. W., The Classification of the Virtues, The Journal of Philosophy, Volume 4, 1907, s.155-160.
• Yayla, A., Adalet Teorilerine Bir Bakış, Yeni Form, Ankara, 1991.
• Yayla, A., Özgürlük Yolu: Hayek’in Sosyal Teorisi, Turhan Yayınları, Ankara, 1993.
• Zeller, E., Grek Felsefe Tarihi, çev. Ahmet Aydoğan, İz Yayıncılık, İstanbul, 2001.