İnsan Haklarında Kuşaklar Tartışması ve Bir Çözüm Denemesi

Yıl 2020, Sayı: 13, 73 - 85, 30.07.2020

Celal Yeşilçayır

Öz

İnsan hakları, herkesin salt insan olmaya bağlı temel hakları olarak bilinmektedir. İnsan hakları kuşakları ise bu anlayışın fikirsel gelişim sürecindeki dönemleri ifade eden bir kavramdır. Bununla birlikte insan hakları kuşakları çerçevesinde birtakım tartışmaların yaşandığı ve bu tartışmaların haklarla ilgili bazı ayrışmalara neden olduğu görülmektedir. Liberal düşünürler, ileri sürdükleri farklı fikirlerle bahsi geçen tartışmalarda başat rol oynamaktadırlar. Bu bağlamda bazı liberal düşünürlerin insan haklarını sadece birinci kuşak haklar olarak bilinen “yaşama hakkı” ile sınırlandırdıkları ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan insan hakları kuşaklarını bir bütünün parçaları olarak gören ve söz konusu sınırlandırmaya karşı çıkan düşünürler de mevcuttur. İnsan hakları kuşaklarındaki ayrışmaların hukuk sistemlerine yansıması ise birçok hak ihlaline neden olabilmektedir. Dolayısıyla insan hakları kuşakları minvalinde yaşanan tartışmaların ve ayrışmaların bir çözüme ulaşması konusunda felsefi bakış açılarına gereksinim duyulduğu anlaşılmaktadır. Elinizdeki çalışmada kuşaklar tartışması bağlamında yaşanan sorunlar analitik ve eleştirel bir anlayışla irdelenerek, birtakım tespitlere ulaşılmaya çalışılmaktadır. Aynı zamanda sorunların çözümüne yönelik felsefi mahiyette bazı önerilerin oluşturulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnsan hakları, kuşaklar tartışması, Cranston, Rawls, Nozick

Kaynakça

• Ağaoğulları, Mehmet Ali. “Fransız Devriminin Birey-Devlet İlişkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 3-4 (1989): 195-228.
• Akyıldız, Fulya. “Binyıl Kalkınma Hedefleri, İnsan Hakları ve Demokrasi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14 (2011): 39-60.
• Cicero, Republic, İng. çev. N. Rudd, Oxford: Oxford University Press, 1998.
• Cranston, Maurice. “İnsan Hakları Nelerdir?”, çev. Atilla Yayla, Sosyal Siyasal Teori içinde, der. A. Yayla, (Ankara: Siyasal Kitabevi, 1993), 251-257.
• Çotuksöken, Betül. İnsan Hakları ve Felsefe, İstanbul: Papatya Yayıncılık, 2012.
• Demirel, Orse. İnsan Hakları Açısından Çevre Hakkı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• DeLaet, Debra L. The Global Struggle for Human Rights: Universal Principles in World Politics, Stamford: Cengage Learning, 2015.
• Direk, Mithat. Tarım Tarihi ve Deontoloji, Konya: Eğitim Yayınevi, 2012.
• Freeman, Michael. “Human Rights”, in: Politics in the Developing World, ed. Peter Burnell, Vicky Randall, Oxford: Oxford University Press, 2008, 353-372.
• Gökpınar, Mahmut. “Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 120 (2015): 11-72.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2011.
• Zafer Temel Sağlık Hizmetleri 1978-2018, (Ankara: Hasuder Yayınları, 2018),
• Nozick, Robert. Anarşi, Devlet ve Ütopya, çev. Alişan Oktay, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Öztek, Zafer. Temel Sağlık Hizmetleri 1978-2018, Ankara: Hasuder Yayınları, 2018.
• Rawls, John. Bir Adalet Teorisi, çev. Vedat Ahsen Coşar, İstanbul: Phoenix Yayınevi, 2018.
• Şahin, Adil. “Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Ekonomik Sosyal ve Kültürel Hakların Niteliği Bağlamında Sağlık Hakkının Kapsamı Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59 (2010), 711-766.
• Yeşilçayır, Celal. İnsan Hakları Felsefesi, Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
• Naciye Yıldız, “Neoliberal Küreselleşme ve Eğitim”, D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 11 (2008): 13-32.
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
• https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf, Erişim Tarihi: 22.03.2020.
• https://ajanscyprus.com/haber-bm-den-carpici-rapor-her-11-saniyede-bir-anne-ya-da-bebek-oluyor-68045.html, Erişim Tarihi: 05.04.2020.