Ingeborg Bachmann’ın Şiirlerinde Heidegger ve Wittgenstein Felsefelerinin İzlekleri

Yıl 2020, Sayı: 14, 176 - 200, 23.12.2020

Gökhan Şefik Erkurt

Öz

Kültürel dünyanın en önemli dinamiklerinden biri olan edebiyat, felsefi anlamda ele alınıp yorumlandığında sadece sanat sahası olmakla kalmayıp bir düşünce sahasına dönüşür. Edebiyat eserini üreten sanatçının düşünceleri, felsefe ile olan bilimsel bağı, eserin yazıldığı dönem ve şartlar bu yorumlamada çıkış noktaları olabilir. Alman edebiyatı tarihinde felsefe ile bağı olan birçok yazar ve şaire rastlanır. İkinci Dünya Savaşı sonrasının önemli yazar ve şairlerinden biri olan Ingeborg Bachmann da felsefe ile doğrudan bağı olan bir edebiyatçıdır. Bachmann, yükseköğrenim sürecinde filoloji ve psikolojinin yanı sıra felsefe alanında doktora eğitimi görmüştür. Çalışmalarında Ludwig Wittgenstein ve Martin Heidegger üzerinde yoğunlaşan Bachmann, Heidegger felsefesi üzerine doktora tezi yazmıştır. Bachmann, şiirlerinde insanın varoluşuna, dil ile varoluş arasındaki bağıntıya, var olmanın ve varlığın sıkıntısına kendi düşünce dünyasının gelişim süreçlerinden izler taşıyan öznel diliyle değinir. Bu çalışmada Bachmann’ın temel yaşam düşüncesini oluşturan yaşam şartları, kültürel alan, yaşadıkları, insan ilişkileri, eğitimi dikkate alınarak şiirlerinde Wittgenstein ve Heidegger felsefelerine yönelimlerinin gözlemlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın amacına yönelik olarak Bachmann’ın şiirlerinde, Wittgenstein’ın dil felsefesi ile Heidegger’in varlık (Sein) üzerine olan düşüncelerinin izleri sürülmüş ve eklektik bir yaklaşım sergilenerek edebiyat bilim alanındaki Felsefeye Dayalı İnceleme ve Pozitivist İnceleme yöntemleriyle yorumlanmıştır. Şiirlerinde, Heidegger ve Wittgenstein’ın düşüncelerinden izlerin olduğu gözlemlenmiştir. Bachmann’ın, insanın var olma ve düşünme süreçlerini; kendi dilsel varlığı ve nesneler dünyası aracılığıyla tanımlamaya çalıştığı yönünde kanaate varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ingeborg Bachmann, Heidegger, Wittgenstein, Varlık, Dil Felsefesi, Şiir

Kaynakça

• Açıkgöz, Ümit. ‘Her Şey’ ve Ingeborg Bachmann. Ankara: Kül Dergisi Güncel Edebiyat ve Sanat Seçkisi-Ingeborg Bachmann Özel Sayısı 39, 2003.
• Altuğ, Taylan. Dile gelen Felsefe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Aşar, Haluk. Heidegger ve Sartre Felsefesinde “Kaygı” ve “Bulantı” Kavramlarının Analizi. FLSF-Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar, sayı:17, 2014.
• Aytaç, Gürsel. Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Aytaç, Gürsel. Genel Edebiyat Bilimi. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Bachmann, Ingeborg. Toplu Şiirler, çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• Bachmann, Ingeborg. İnsanoğlu Gerçeği Taşıyabilecek Güçtedir. Ankara: Kül Dergisi Güncel Edebiyat ve Sanat Seçkisi-Ingeborg Bachmann Sayısı 39, 2003.
• Bachmann, Ingeborg. Bu Tufandan Sonra. çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Metis Yayınları, 1998.
• Bachmann, Ingeborg. Wir müssen wahre Sätze finden. Gespräche und Interviews. München: Piper & Co Verlag, 1983.
• Baki, Hayati. Şair ve Hakikat/19. Ankara: Kül Dergisi Güncel Edebiyat ve Sanat Seçkisi-Ingeborg Bachmann Özel Sayısı 39, 2003.
• Biemel, Walter. Heidegger’de Şiir ve Dil. Ankara: Doğu Batı Yayınları Felsefe 51, 2010.
• Bubner, Rüdiger. Modern Alman Felsefesi, çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınları, 2014.
• Çamlıbel, Aysel, Kılıç, Yavuz. Heidegger’in Bergson’un Zaman Görüşüne Yönelik Eleştirisi Üzerine Bir Eleştiri (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 2020)
• Direk, Zeynep. Heidegger’in Sanat Anlayışı. İstanbul: Cogito sayı:64, 2010.
• Ejder, Özge. Heidegger Düşüncesinde Sıkıntı Kavramı Üzerinden Modernite Eleştirisi. İstanbul: Cogito 64, 2010.
• Erşahin, Karakaş Sevim, Heidegger Düşüncesinde Teknikleşmiş Hayvan Olarak Modern İnsan. Temaşa Felsefe Dergisi 13, 2020.
• Fehervary, Helen. Ingeborg Bachmann: Hayatta Kalmamıza İzin Verin, çev. Görgü M.- Görgü A.T. Ankara: Kül Dergisi Güncel Edebiyat ve Sanat Seçkisi-Ingeborg Bachmann 39, 2003.
• Gece Çelikkan, Şule. Heidegger’de Dil ve Sanatın Yaratıcı Şiirselliği. İstanbul: Felsefi Düşün-Akademik Felsefe Dergisi, Nisan 2017.
• Heidegger, Martin. Tanrılığın Menşei, çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Cogito sayı:64, 2010.
• Heidegger, Martin. Giriş’e Giriş: Varlık ve Zaman’ın ‘Giriş’ Kısmı Hakkında Notlar, çev. Kaan H. Ökten, İstanbul: Cogito sayı:64, 2010.
• Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman, çev: Kaan H. Ökten. İstanbul: Agora Kitaplığı 2008.
• İyi, Sevgi. Heidegger’de ‘Logos’un Yeri. İstanbul: Cogito sayı:64, 2010.
• Kızıler Emer, Funda. Hertha Kräftner’in ‚Başkentte‛ ve Ingeborg Bachmann'ın ‚Köpek Havlamaları‛ adlı Öykülerinde (Post)Modern Dünyada Özyabancılaşım ve Anne-Oğul Yabancılaşması. The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 70, 2018.
• Mahrdt, Helgard. Denken und Schreiben – “Ansiedlungsversuche” in der Welt. Ingeborg Bachmann und
• Hannah Arendt. Ljubljana: Slowenische Germanistische Studien, Znanstvena založba Filozofske fakultete 2010.
• Meriç, Cemil. Kırk Ambar, Cilt 1, Rümuz-ul Edep. İstanbul: İletişim Yayınları, 1988
• Pöggeler, O., Allemann, B. Heidegger Üzerine İki Yazı, çev: Doğan Özlem. İstanbul: İnkılap Yayınları 2006.
• Sancar, Mithat. Yeni Bir Dil Olmadan Yeni Bir Dünya Yaratılamaz. Ankara: Kül Dergisi Güncel Edebiyat ve Sanat Seçkisi-Ingeborg Bachmann Özel Sayısı 39, 2003.
• Saydam, Oktay. Savaş Sonrası’nın Bir Yazıncısı Olarak Ingeborg Bachmann. Ankara: Kül Dergisi Güncel Edebiyat ve Sanat Seçkisi-Ingeborg Bachmann Özel Sayısı 39, 2003.
• Öymen, Örsan K. Heidegger Üzerine Düşünceler. İstanbul: Felsefi Düşün-Akademik Felsefe Dergisi, Nisan 2017.
• Weischedel, Wilhelm. Felesefenin Arka Merdiveni, çev. Sedat Umran. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014
• Winterauer, Ursula. Wittgentein’s Einfluss auf Bachmanns Schreibweise. Eine Analyse anhand des Romans Malina. Wien: Universität Wien, 2013.
• Wittgenstein, Ludwig. Über Gewiβheit. Bibliothek Suhrkamp, 2018.
• Wittgenstein, Ludwig. Tractatus Logico-Philosophicus, çev. Oruç Aruoba. İstanbul: Metis Yayınları, 2008.