Eski Türkler'de Zaman

Yıl 2021, Sayı: 15, 17 - 22, 15.06.2021

Arslan Topakkaya

Öz

Türkler Orhun yazıtlarından da anlaşıldığı üzere zaman ve mekâna ayrı bir önem vermektedirler ve bunları hayatlarının merkezine alırlar. Türklerin hayatındaki zaman algısında yaşadıkları kültür çevresinin çok büyük etkisi olmuştur. Özellikle başlangıçta yaşadıkları bozkır kültür çevresinde insanın insanla, insanın hayvanla ve tabiatla vermiş olduğu mücadele yaylaktan kışlığa, kışlaktan yaylağa yapılan yorucu göçler Türk insanını zaman belirlemeye yöneltmiştir. Türklerin bu göçebe ruhu, doğayla olan ilişkilerini ve kültürlerini oldukça derinden etkilemiştir. Bu göç mevsimlere göre olmakta ve bu anlamda her mevsimde insanlar doğa ile farklı bir ilişki içerisine girmektedirler. Eski Türkler’de zaman ile ilgili kavramlara ilk olarak Göktürk yazıtlarında rastlanmaktadır. Eski Türkler’de zaman anlayışı bağlamında onların kullandıkları “On İki Hayvanlı Türk Takvimi”nden bahsetmek gerekir. Bu takvim Türkler tarafından bazen tek başına bezen de diğer milletlerin takvimiyle mezcedilerek kullanılmıştır. Yıl hesabında güneşin esas alındığı, on iki yıllık daimî bir devirden ibaret olan On İki Hayvan Takvimi’nde yıllar hayvan adlarıyla anılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

zaman, türkler, mekan, insan, varoluş, uygarlık

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti. “Türkler’de Tarih Zaptı”. Makaleler, I içinde, ed. Osman Fikri Sertkaya, 156- 164. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1987a.
• Arat, Reşit Rahmeti. “Türkler’de Zaman ve Vakit Tesbiti”. Makaleler, I içinde, ed. Osman Fikri Sertkaya, 165- 179. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1987b.
• Aydın, Erhan. “Türk Dilinde Zaman Adları”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002. Durmuş, İlhami. “Eski Türklerde Zaman ve Takvimler”. https://www.gunaz.tv/az/xeberler/arxiv/eski-turklerde-zaman-ve-takvimler-prof-dr-ilhami-durmus-49577 [Erişim Tarihi: 24.09.19].
• Günay, Ünver. “Türk Dünyasında Kronolojik Sistemler”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20 (2006): 239-272.
• Manaz, Abdullah. “Türk Takvimi”. https://www.researchgate.net/publication/336639747_Turk_Takvimi) [Erişim Tarihi:04.03.20].
• Mirşan, Kazım. Türk Takvimi. Bodrum: Özel Bilgisayar Baskısı, 1999.
• Roux, Jean-Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev. A. Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1994.
• Turan, Osman. On İki Hayvanlı Türk Takvimi. Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1941.
• Topakkaya, Arslan. Felsefe, Din ve Kültürde Zaman. (2. Baskı) İstanbul: Say Yayınları, 2017.