Özgürlüğün Olanağı Olarak Yaratıcı Eylem: Schelling’in Dogmatizm ve Kritisizm Üzerine Felsefi Mektuplar’ı Üzerine Bir Analiz

Yıl 2022, Sayı: 17, 158 - 170, 14.06.2022

Oya Bektaş

https://doi.org/10.55256/temasa.1092995

Öz

Schelling'e göre Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’nde kritisizm ile dogmatizm arasında çizemediği sınırlar ve bunun yarattığı belirsizlik, yeni bir dogmatizmin ortaya çıkmasına neden olur. Bu yeni dogmatizmin temsilcileri, Kant'ın felsefesindeki boşluklardan yararlanarak kendi Tanrı temsillerini haklı çıkarmaya çalışırlar. Sözü edilen dogmatikler, teorik aklın bir tanrıyı bilme konusunda zayıf olduğunu ve Tanrı bilinecekse o zaman pratik aklın alanında kalınması gerektiğini iddia ederler. Bunun sonucu ise Tanrı’nın ahlaki bir varlık olarak düşünülmesidir. Ancak Schelling’e göre Tanrı, ahlaki varlık olarak ele alındığında özgürlüğünden yoksun kalır, çünkü o, ahlak yasasını kendi dışında bulur. Böyle bir tanrı varsayımı insan özgürlüğünün de önünde önemli bir engeldir, nitekim sonlunun sonsuz karşısındaki edilgenliğini talep eder. Schelling, özgürlüğü felsefesinin merkezine koymuş bir filozof olarak, mutlak olana ve insana özgürlüğünü yeniden kazandırma çabası içerisindedir. O da tıpkı Kant ve Kantçı dogmatistler gibi özgürlüğün ancak pratik akıl alanında olanaklı olduğunu göstermeye çalışır. Ancak onun pratik akıl alanı derken kast ettiği şey, dogmatizmin ve kritisizmin varsaydığı gibi ahlak değil estetiktir. Bu bağlamda erken dönem felsefesinin önemli eserlerinden biri olan Dogmatizm ve Kritisizm Üzerine Felsefi Mektuplar’da kritisizm ve dogmatizmin eleştirisinden yola çıkan Schelling, bu iki sistemin başlangıç noktaları yüzünden özgürlüğün özü olan sonludan sonsuza geçişi açıklayamadığını ileri sürer. Problemin yeni bir kritisizm sistemi ile çözülebileceğini iddia eden Schelling’e göre felsefe sonlu ile sonsuz arasındaki mücadelenin sürdüğü bir savaş alanıdır ve dolayısıyla karşıtların mücadelesinden doğar. Bu mücadele yaratıcı eylem alanında gerçekleşir ki Schelling bu alanı, ahlak değil estetik olarak kurgulamakla felsefesine yeni bir boyut kazandırır.

Anahtar Kelimeler

Schelling, Dogmatizm, Kritisizm, Özgürlük, Estetik

Kaynakça

• Beiser, Frederick. German Idealism: The Struggle against Subjectivism 1781-1801. Cambridge: Harvard University Press, 2002.
• Bruno, G. Anthony. “Schelling’s Philosophical Letters on Doctrine and Critique” in Critique in German Philosophy: From Kant to Critical Theory, Editörler: María del Rosario Acosta López and Colin J.McQuillan, 133-154. Albany: SUNY Press, 2020.
• Distaso, Leonardo V. The Paradox of Existence. London: Kluwer Academic Publishers, 2004.
• Fischer, Kuno. Geschichte der neuern Philosophie, VII Band, Schellings Leben, Werke und Lehre. Heidelberg: Carl Winter’s Universitätsbuchhandlung, 1902.
• Frank, Manfred. Eine Einführung in Schellings Philosophie. Frankfurt: Suhrkamp, 1985.
• Hoffmeister, Johannes. Briefe von und an Hegel, Vier Bände, Band I: 1785-1812. Hamburg: Felix Meiner, 1969.
• Hühn, Lore. Fichte und Schelling oder: Über die Grenze menschlichen Wissens. Berlin: Springer-Verlag, 1994.
• Ostaric, Lara. “Nature as the World of Action, Not of Speculation” in Schelling’s Philosophy Freedom, Nature, and Systematicity, Editör: G. Anthony Bruno, 11-31. Oxford: Oxford University Press, 2020.
• Plitt, Gustav Leopold ed. Aus Schellings Leben, in Briefen, Erster Band, 1775-1803. Leipzig: Hirzel, 1869.
• Sandkaulen-Bock, Birgit. Ausgang vom Unbedingten: Über den Anfang in der Philosophie Schellings. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1990.
• Schelling, F.W.J. Briefe und Dokumente, Band I, 1795-1809. Editör: Horst Fuhrmans, Bonn, H. Bouvier u. Co., 1962.
• Schelling, F.W.J. Sämmtliche Werke. Editör: Karl Friedrich August Schelling, Stuttgart: J.G. Cotta. 1859.
• Tatián, Diego. Spinoza Bir Başlangıç. Çeviren: Ali Dokuzlu, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2019.
• Wolfinger, Franz. Denken und Transzendenz, zum Problem ihrer Vermittlung: Der unterschiedliche Weg der Philosophien F.H. Jacobis und F.W.J. Schellings und ihre Konfrontation im Streit um die Göttlichen Dinge (1811/12). U.K.: Lang, 1981.
• Zeltner, Hermann. Schelling, Volume XXXIII of Frommanns Klassiker der Philosophie. Stuttgart: Frommanns, 1954.