Alman Oryantalist Friedrich Heinrich Dieterici’nin İhvân-ı Safâ ve Fârâbî’ye Dair Çalışmaları

Yıl 2022, Sayı: 18, 150 - 161, 14.12.2022

Nurfadiye Kara

https://doi.org/10.55256/temasa.1197044

Öz

19. yüzyıl Alman oryantalistler arasında önemli bir yere sahip olan Friedrich Heinrich Dieterici, Arap edebiyatı ve İslâm felsefesi alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır. Özellikle metin neşri ve kaleme aldığı tercümeler ile sonraki yıllarda yapılacak olan çalışmalara yön vermiş, meslektaşlarına araştırma ve tartışma zemini hazırlamıştır. Alman literatüründe oryantalistlerin çalışma alanlarının başında Kur’ân-ı Kerîm tercümeleri, İslâm tarihi, Hadis ve Hz. Peygamber’in hayatı gelmektedir. İslâm felsefesi ise 19. yüzyılda kapalı ve mühürlü bir alan olarak görülmekte ve çok az oryantalist bu alanda araştırmalar yürütmektedir. Dieterici’nin amaçlarından biri, kendinden sonraki nesilleri İslâm felsefesi alanına teşvik etmektir. Nitekim İslâm felsefesi Dieterici’ye göre, Ortaçağ kültür tarihi açısından önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla İslâm felsefesine dair bulmacalar çözüme ulaşmadan Ortaçağ kültür tarihini tam anlamıyla kavrayabilmek de mümkün görünmemektedir. Böylelikle Dieterici hayatının son yıllarını İslâm felsefesine adamış ve zengin bir miras geride bırakmayı başarmıştır. Bu çalışmamızda ilk olarak Dieterici’nin genel İslâm felsefesine ilişkin görüşleri hakkında bilgi verilecek; sonrasında İhvân-ı Safâ risâleleri ve Fârâbî’ye dair çalışmaları ekseninde bir değerlendirme sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alman Oryantalizm, Dieterici, İslâm Felsefesi, Fârâbî, İhvân-ı Safâ

Kaynakça

• Brönnle, Paul, Friedrich Heinrich Dieterici. Die Staatsleitung von Alfârâbî: Deutsche Bearbeitung mit einer Einleitung. Leiden: E. J. Brill, 1904.
• Cerr, Halil. “Fârâbî Füsus’ül Hikem’in Yazarı mıdır?,” çeviren: Kifayet Özaydın, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (1972): 153-161.
• Dağ, Mehmet. “Fârâbî’nin İki Yapıtı,” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14-15 (2003): 17-87.
• Daiber, Hans. “İslam Felsefesi Tarihi Çalışmamızın Anlamı ve Amacı Nedir?,” Çeviren: M. Cüneyt Kaya, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45, no. 11 (2004): 355-377.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. “Die Philosophische Bestrebungen der lautern Brüder,” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 15 (1861): 577-614.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Die Propaedeutik der Araber im zehnten Jahrhundert. Berlin: E. S. Mittler und Sohn, 1865.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Die Logik und Psychologie der Araber im zehnten Jahrhundert n. Chr. Leipzig: J. C. Hinrichs, 1868.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Die Philosophie der Araber im X. Jahrhundert n. Chr. Einletiung und Makrokosmos. Leipzig: J. C: Hinrichs, 1876.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Die Sogenannte Theologie des Aristoteles aus arabischen Handschriften. Leipzig: J. C. Hinrichs, 1882.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Alfârâbî’s Philosophische Abhandlungen aus Londoner, Leidener und Berliner Handschriften herausgegeben. Leiden: E. J. Brill, 1890.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Alfârâbî’s Philosophische Abhandlungen aus dem arabischen übersetzt. Leiden: E. J. Brill, 1892.
• Dieterici, Friedrich Heinrich. Der Musterstaat von Alfârâbî aus dem arabischen übertragen. Leiden: E. J. Brill, 1900.
• Kaya, M. Cüneyt. “Şukûk alâ ‘Uyûn: ‘Uyûnü’l-Mesâil’in Fârâbî’ye aidiyeti Üzerine,” İslam Araştırmaları Dergisi 27 (2012): 29-67.
• Müller, August. “IX. Jahresbericht über semitisch-griechische Philosophie 1887-1890,” Archiv für Geschichte der Philosophie 4 (1891): 519-525.
• Nöldeke, Theodor, Ernst Windisch. “August Müller,” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 46 (1892): 775-779.
• Pines, S. “İbn Sînâ ve “Risâletu’l-Füsus Fi’l-Hikme”nin Yazarı,” çeviren: Kifayet Özaydın, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (1973): 193-196.
• Said, Edward W. Şarkiyatçılık. Çeviren: Berna Yıldırım, İstanbul: Metis Yayınları, 2017.
• Stein, Ludwig. “XIII. Die Contiunität der griechischen Philosophie in der Gedankenwelt der Araber,” Archiv für Philosophie 7, no. 4 (1899): 379-406.
• Vezzan, Adnan Muhammed. Oryantalizm ve Oryantalistler. Çeviren: Yavuz Fırat, Kayseri: Kimlik Yayınları, 2013.
• Wachler, Ludwig. Handbuch der Geschichte der Litteratur. Frankfurt a. M.: Hermann, 1823.