Saul Aaron Kripke Semantiğinde Özel Adlar ve Gönderim Problemi

Yıl 2023, Sayı: 19, 6 - 17, 14.06.2023

Gülsima Urtekin , Serdar Saygılı

https://doi.org/10.55256/temasa.1190999

Öz

Saul Aaron Kripke, son yüzyılın semantik geleneğinin önemli filozoflarından birisidir. Kripke, özel adların gönderimlerini, olanaklı dünyalar kuramını kullanarak açıklamaya çalışmıştır. Böylece özel adların olanaklı dünyalardaki gönderimi, önermelerin doğruluk değerini belirlemektedir. Ancak Frege ve Russell, özel adların gönderiminde, betimleyici gönderim kuramlarını kullanmıştır. Betimleyici kuramla beraber, özel adlar ile betimleyiciler arasında hem özdeşlik hem de anlamsal bir zorunluluk kurulmuştur. Kripke, olanaklı dünyalar kuramıyla beraber adların gönderimleri ile betimleyicileri arasındaki ilişkiyi olgusal bağlamında değerlendirmiştir. Olanaklı dünyalar kuramı, olgusal dünyanın farklı zihinsel versiyonları olarak karşımıza çıkmaktadır. Zihinsel sürecin ürünleri olan olanaklı dünyalar kuramı, önermelerin olgu bağlamında değerlendirilmesinin sorgulamasına sebep olmuştur. Olgu karşıtı durumların değerlendirilmesiyle özel adlar ve betimleyicileri arasındaki özdeşlik ve anlamsal zorunluluk algısı değişmiştir. Kripke’nin çalışmalarıyla beraber Kant’tan sonra devam eden apriori zorunluluk düşüncesi aposteriori zorunluluğa olanak tanımıştır. Bu çalışmamızda Kripke’nin olanaklı dünyalar kuramı bağlamında özel adların gönderimi ve gönderimin zorunluluk ilişkisi incelenecektir. Ayrıca Kripke semantiğinde özel adlar, gönderim ve betimleyiciler arasındaki gönderim ilişkisi tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Özel Adlar, Gönderim, Katı Belirleyiciler, Olanaklı Dünyalar Kuramı, Zorunluluk

Kaynakça

• Akyüz, Turgay. “Kant’ın Analitik ve Sentetik Ayrımının Aristotelesçi Felsefe Geleneği Bakımından Değerlendirilmesi,” Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (2017): 149-159.
• Altınörs, Atakan. Dil Felsefesine Giriş. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2003.
• Aristoteles. Metafizik. Çeviren: Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 2010.
• Başoğlu, Recep Yavuz ve Mehmet Taylan Cüyaz. “Boş Adlar ve Özel Adların Ontolojik Yükü,” Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar (2010/1): 114-126.
• Boz, Erdoğan. “Dil Felsefesine Göre Özel Adların Anlamsal Görünümü,” Türk Dili (2020/2): 36-46.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2010.
• Çelebi, Vedat. “Kripke’de Özel Adlar, Fiziksel Durumlar ve Zihinsel Durumlar İçin İleri Sürülen Özdeşlik Tezi Tartışması,” Beytülhikme Felsefe Dergisi (2017/2): 51-74.
• Çetres, İbrahim Halil. “Sentaks ve Semantik Arasında: Saul A. Kripke” VI. Mantık Çalıştayı içinde, Editör: Şafak Ural ve Vedat Kamer, 83-87. İstanbul: Mantık Derneği Yayınları, 2016.
• Çitil, Ahmet Ayhan. Çağdaş Felsefe 1. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları, 2012.
• Çitil, Ahmet Ayhan. Çağdaş Felsefeden Kesitler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Frege, Gottlob. Aritmetiğin Temelleri. Çeviren: H. Bülent Gözkan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Frege, Gottlob. Kavram Yazısı. Çeviren: Mustafa Özdemir, İstanbul: Külliyat Yayınları, 2019.
• Frege, Gottlob. “On Sence and Referance,” Philosophical Review (1948): 209-230.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2007.
• İnan, İlhan. Dil Felsefesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları, 2012.
• Kant, Immanuel. Prolegomena. Çeviren: İonna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumları, 2015.
• Kripke, Saul A. Adlandırma ve Zorunluluk. Çeviren: Berat Açıl, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• Kripke, Saul A. “A Puzzle About Belief” in Meaning And Use, Editör: Avishai Margalit, 293-283. Holland: Dortrech, 1979.
• Kripke, Saul A. Philosophical Troubles: Collected Papers Volume1. New York: Oxford University Press, 2011.
• Kripke, Saul A. Reference And Existence The John Locke Lectures. New York: Oxford Universty Press, 2013.
• Kripke, Saul A. “Speaker's Reference and Semantic Reference,” Midwest Studies In Philosophy (1977/2): 255-276.
• Kripke, Saul A. Wittgenstein Kurallar ve Özel Dil. Çeviren: Berat Açıl, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Özlem, Doğan. Mantık. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2004.
• Russell, Bertnard. Dış Dünya Üzerine Bilgilerimiz. Çeviren: Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1996.
• Russell, Bertnard. “Gönderim Üzerine,” Çeviren: Alper Yavuz, Felsefe Tartışmaları (2015): 55-72.
• Russell, Bertnard. Mistisizm ve Mantık. Çeviren: Mustafa Özdemir, İstanbul: Külliyat Yayınları, 2019.
• Topçu, Nurettin. Mantık. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.
• Yıldırım, Mustafa. “Frege’nin Anlam ve Gönderim Ayrımı,” Beytülhikme Felsefe Dergisi (2017/2): 163-183.