Social Studies and Natural Disasters

Yıl 2024, Sayı: 21, 58 - 69, 15.01.2024

Emel Sarıkoca , Ersin Topçu

Öz

The aim of this study is to determine how the subject of natural disasters is reflected in the social studies curriculum and textbooks and to offer concrete solutions for any deficiencies. In order to achieve this aim, 4th, 5th, 6th and 7th grade social studies textbooks and the curriculum were examined. As the study group in the research, one textbook at each grade level belonging to two different publishers was examined in March-April in the spring semester of the 2022-2023 academic year. The findings obtained in the research, which utilized the document analysis technique, were analyzed with the document analysis technique. According to the findings obtained, it was determined that the curriculum was sufficient for the subject of natural disasters and the textbooks were prepared in accordance with the program in terms of achievements, skills and values. In addition, although natural disasters are included in the textbooks at every grade level, with earthquakes being the most common, it was found that this situation was more limited in grades 6 and 7. As a result of all these, although the program and textbooks have sufficient content, it is important to eliminate some deficiencies by making updates.

Anahtar Kelimeler

Social studies textbooks, curriculum, natural disaster

Sosyal Bilgiler ve Doğal Afetler

Öz

Bu araştırmanın amacı doğal afetler konusunun sosyal bilgiler öğretim programına ve ders kitaplarına nasıl yansıdığını tespit ederek varsa eksiklikler konusunda somut çözüm önerileri sunmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için okullarda okutulmakta olan 4, 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları ve uygulanan öğretim programı incelenmiştir. Araştırmada çalışma grubu olarak iki farklı yayınevine ait her sınıf seviyesinde birer ders kitabı 2022-2023 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Mart-Nisan ayları içerisinde incelenmiştir. Doküman incelemesi tekniğinden faydalanılan araştırma da elde edilen bulgular doküman analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre doğal afetler konusu özelinde öğretim programının yeterli olduğu, ders kitaplarının da kazanım, beceri ve değerler açısından programa uygun şekilde hazırlandığı tespit edilmiştir. Ayrıca ders kitaplarında en fazla deprem olmak kaydıyla doğal afetlere her sınıf düzeyinde yer verilse de 6 ve 7. sınıflarda bu durumun daha sınırlı olduğu ulaşılmıştır. Tüm bunların neticesinde program ve ders kitapları yeterli içeriğe sahip olsalar da ve güncellemelerin yapılarak bazı eksikliklerin giderilmesi önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler ders kitapları, öğretim programı, doğal afet

Kaynakça

• Abanoz, G. (2021). ABD’de sosyal bilgiler öğretmen yetiştirme programları üzerine bir araştırma: Penn State Üniversitesi örneği. Uluslararası Disiplinlerarası Mükemmellik Arayışı Dergisi, 1(1), 2-20.
• AFAD, (2023). Acil Durum Yönetim Başkanlığı. https://www.afad.gov.tr/acıklamalıafetyönetimleriterimlerisözlüğü. Erişim tarihi: 30.04.2023.
• AFAD 2023a: https://www.afad.gov.tr/afadem/dogal-afetler. Erişim tarihi: 30.04.2023.
• AFAD 2023b. 2022 yılı doğa kaynaklı olay istatistikleri. URL: https://www.afad.gov.tr/afet-istatistikleri. Erişim tarihi: 30.04.2023.
• Altay, S. (2018). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde depremle ilgili konuların irdelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Avdar, R. & Avdar, R. (2022). Türkiye’de yaşanan doğa kaynaklı afetlerin sosyo-ekonomik etkileri. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 1-12.
• Başıbüyük, A., Pala, Ş. M. (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programları kazanımlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 25(2). 184–197.
• Bayra, E. (2021). Büyük Doğu Japonya depremi sonrası Japon mevzuatında görülen eksikliklerin düzeltilmesi bağlamında deprem ve hukuk. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. (27),2, 1191-1206. DOI:10.33433/maruhad.983394.
• Beccari, B. (2016). A comparative analysis of disaster risk, vulnerability and resilience composite indicators. PLOS Currents Disasters, (14).8, 1-37. DOI:10.1371/currents.dis.19f9c194f3e3724d9ffa285b157c6ee3.
• Bernhardsdottir, A. E., Musacchio, G., Ferreira, M. A. & Falsaperla, S. (2016). Informal education for disaster risk reduction. Bulletin of Earthquake Engineering, 14(7), 2105-2116. DOI:10.1007/s10518-015-9771-9.
• Cvetković, V., Dragićević, S., Petrović, M., Mijaković, S., Jakovljević, V. & Gačić, J. (2015). Knowledge and perception of secondary school students in Belgrade about earthquakes as natural disasters. Polish Journal of Environmental Studies, 24(4), 77-85. DOI: 10.15244/pjoes/39702.
• Demirdelen, S. (2020). Osmaniye ili merkez ilçesinde görev yapan ilkokul ortaokul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane.
• Değirmenci, Y., Kuzey, M. & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi. 6(2), 33-46.
• Gençoğlu, S. E. (2019). 6. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi yoluyla incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Gökçekuş, H., Barlas, C., Almuhisen, M. & Eyni, N. (2018). Doğal ve insan kaynaklı afetler, sonuçları ve afet yönetimi. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M. & Peace, R. (2016). Improving the impact and implementation of disaster education: Programs for children through theory‐based evaluation. Risk Analysis. 36(11), 2120-2135. DOI:10.1111/risa.12545
• Karaçayır, F. (2022). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde doğal afetlerin infografikler ile öğretimin öğrenci başarısına ve dersin tutumuna etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Karakuş, U. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afet kavramlarına ilişkin algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3).735-751
• Kaymak, F. (2003). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin doğal afetlerle ilgili kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Kılıç, B. C. (2019). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki doğal afetler konusunun sarmal sistem yönünden değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Kısa, G. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programına uygun (4.5.7.sınıflara) doğal afetler konusunda etkinlik önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Laçiner, V. & Yavuz, Ö. (2013). Van depremi örneğinde afetler sonrası yapılan yardımlar ve hukuki çerçevesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9): s. 114-135.
• MEB, (2018a). Milli Eğitim Bakanlığı sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4,5,6 ve 7. sınıflar). Ankara.
• MEB, (2019b) ilkokul 4.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara Tuna.
• MEB, (2019c) Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5.Sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB.
• MEB, (2019d) Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 6.Sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB.
• MEB, (2019e) Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 7.Sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: MEB.
• Ozdemir, M. & Gökçe, N. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1). 61-75.
• Özey, R. (2006). Afetler coğrafyası. İstanbul: Aktif.
• SSB. 2023. 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf. Erişim tarihi: 26.08.2023.
• Sözcü, U. (2019). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Şahin, C. & Sipahioğlu, Ş. (2009). Doğal afetler ve Türkiye. (4. Baskı). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• TMMOB, (2018). Düzce Depremi`nin üzerinden 21 yıl geçti, değişen bir şey yok! JEO dergi. (18). https://eski.jmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=13940&tipi=3&sube=0. Erişim tarihi: 09.09.2023.
• Tokcan, H. & Yiter, E. (2017). 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (KİT) aracılığıyla incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD). (18)1, 115-129.
• Torlak, V. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik farkındalıklarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Turan, İ. & Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD). (13)3, 67-81.
• Ursavaş, M. (2016). Ortaokul sosyal bilgiler programında yer alan doğal afetler konularına yönelik öğrencilerin farkındalık, bilinç düzeyleri ve görüşlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• URL 1. https://www.statista.com/statistics/1166128/japan-yearly-number-of-major-earthquakes/. Erişim tarihi: 11.08.2023.
• Usta G. (2023). Dünya’da meydana gelen afetlerin istatistiksel olarak analizi (1900-2022). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (14)1, 172-186.
• URL2: https://ourworldindata.org/natural-disasters. Erişim tarihi: 11.08.2023.
• Uzunyol, B. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin doğal afetler hakkındaki bilgi düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Niğde.
• URL 3: https://dosder.org.tr/butun-afetlerin-altinda-ekoloji-bilgisi-yetersizligi-ve-insan-faktoru-gorulmektedir/. Erişim tarihi: 11.07.2023.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (12. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Zengin, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• URL 4. https://www.icisleri.gov.tr/tum-acil-numaralar-112de-toplandi. Erişim tarihi: 19.08.2023.