Türk İstihbaratının Değişen Dinamikleri: Son 10 Yılda Reform, Siyasa ve Operasyonel Açılım

Yıl 2021, , 371 - 405, 30.07.2021

Merve Seren

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.956792

Cited By: 1

Öz

MİT’in ‘proaktif’ ve ‘entegre’ yaklaşım üzerine inşa ettiği yeni istihbarat doktrini sayesinde, son 10 yılda Türkiye’nin dış ve güvenlik mimarisinin ana sütunlarından biri haline geldiğine tanıklık edilmektedir. Türk dış politikası, 2011 sonrası Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki stratejik ortamda yansımasını bulan yeni bölgesel güvensizlik dalgalarına ve sarmalına binaen dönüşürken; bu dönüşümde MİT, Türkiye’nin karşılaştığı güvenlik sorunlarının üstesinden gelmenin yanı sıra, Türk diplomasisine imkân, esneklik ve kolaylaştırıcılık sağlayan başat aktörlerden birisi olmuştur. Suriye, Irak ve Libya örnekleri; MİT’in Türkiye’nin güvenlik stratejisinin icrasındaki belirleyiciliğini, terörle mücadele politikasındaki operasyonel kapasitesini ve bizatihi istihbarat diplomasisinin, Türkiye’nin arka kapı diplomasisini şekillendirici rolünün en somut tezahürü ve kanıtı mahiyetindedir. Mevzubahis referanslardan hareketle, MİT özelinde Türkiye’nin artan istihbarat aktivizmini açıklamada üç itici faktörden bahsetmek mümkündür. Birincisi; istihbarat ve siyasa arasında kurulan yeni diyalog mekanizması olup, MİT’in 2000’lerdeki değişim ve dönüşümüne kaynaklık etmektedir. İkincisi; Türkiye’nin ihtiyaçlarına özgü kurumsal, hukuki, teknik ve mali düzenlemeleri ihtiva eden istihbarat reformu ve bu minvalde Ankara’nın dış, güvenlik ve savunma politikasının yapım ve uygulanma sürecinde MİT’e tanımladığı asli ve işlevsel roldür. Üçüncüsü; MİT’in kavuştuğu imkân ve kabiliyetler sayesinde Türkiye’nin yeni operasyonel sahasında inisiyatif alabilen güçlü ve aktif rolüdür. Makale, itici faktörler kapsamında istihbarat reformunun dinamiklerini, hükümetin yeni istihbarat politikasını ve MİT’in operasyonel açılımının yansımalarını izah etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

istihbarat, MİT, reform, politika, operasyon

Changing Dynamics of Turkish Intelligence: Reform, Policy and Operational Outreach in The Last Decade

Öz

Thanks to the new intelligence doctrine adopted by Turkey’s National Intelligence Agency (MIT) which is built upon a proactive and integrated approach, it is witnessed that MIT has become one of the main pillars of Turkey’s foreign and security architecture in the last decade. While Turkish foreign policy has been undergoing a constant transformation owing to the rising waves of insecurity in its’ region, seeing their reflections on the strategic environment of the Middle East and North Africa in the aftermath of 2011 Arab Spring; during this period MIT has become one of the leading actors, not only for providing solutions to avoid or mitigate the different security issues faced by Turkey but also offering opportunity, flexibility and a facilitatory role for Turkish diplomacy. Syria, Iraq, and Libya examples present the most tangible appearance and evidence of MIT’s decisiveness on Turkey’s security strategy implementation, the operational capacity to combat terrorism and intelligence diplomacy of itself, its persuasive role in Turkey’s back-channel diplomacy. Concerning the aforementioned developments, it is possible to put forth three driving factors in terms of exploring Turkey’s intelligence activism, in particular the MIT. The first one is the new dialogue mechanism between the intelligence and politics that MIT’s change and transformation in the 2000s originates. The second one is the unique intelligence reform designed peculiar to Turkey’s needs and demands which encompasses institutional, legal, technical, and financial regulations, and in this manner, the essential and functional role that Ankara qualified MIT during the process of Ankara’s foreign, security and defense policymaking and implementation. The third one is MIT’s strong and active role that can take initiative in Turkey’s new operational areas by virtue of the opportunities, skills, and abilities MIT has reached.

Anahtar Kelimeler

intelligence, MIT, reform, politics, opperation

Kaynakça

• Aksan, S. (2018). MİT’ten yabancı örgütlere Kaşıkçı dersi. Yeni Şafak, Erişim tarihi: 19.01.2019 https://www.yenisafak.com/gundem/mitten-yabanci-orgutlere-kasikci-dersi-3404000 Al Jazeera. (2013 March). Profile: Turkey’s ‘secret-keeper’ Hakan Fidan. Erişim tarihi: 22.05.2020 https://www.aljazeera.com/news/2013/3/22/profile-turkeys-secret-keeper-hakan-fidan
• Anadolu Ajansı. (2021). FETÖ üyesi Selahaddin Gülen yurt dışında MİT operasyonuyla yakalanarak Türkiye’ye getirildi. Erişim tarihi: 31.05.2021 https://www.aa.com.tr/tr/fetonun-firarileri/feto-uyesi-selahaddin-gulen-yurt-disinda-mit-operasyonuyla-yakalanarak-turkiyeye-getirildi-/2259115
• ANSA. (2021 May). Draghi makes Belloni Italy’s first woman intelligence head. Erişim tarihi: 13.05.2021 https://www.ansa.it/english/news/politics/2021/05/13/draghi-makes-belloni-italys-first-woman-intelligence-head_57da404b-fd8b-4a16-aca1-f366ade8fbca.html
• Bar-Joseph, U. (2013). The Politicization of Intelligence: A Comparative Study. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 26(2), 347-369.
• Betts (2003), The politicization of intelligence: Cost and benefits, Richard K. Betts and Thomas G. Mahnken (Eds.), Paradoxes of Strategic Intelligence: Essays in Honor of Michael I. Handel, London: Frank Cass, 57-76.
• CNN Türk. (2014 Temmuz). MİT’e ABD modeli: İstihbarat 6’ya bölünüyor. Erişim tarihi: 29.01.2018 https://www.cnnturk.com/haber/turkiye/mite-abd-modeli-istihbarat-6ya-bolunuyor
• Davies, P. H. (2019). All in Good Faith? Proximity, Politicization, and Malaysia’s External Intelligence Organization. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 32(4), 691-716.
• Donmez, B. B. (2021 January). Hillary Clinton touts documentary on Khashoggi killing. Anadolu Agency. Erişim tarihi: 21.02.2021 https://www.aa.com.tr/en/americas/hillary-clinton-touts-documentary-on-khashoggi-killing/2108298 Entous, A., and Parkinson, J. (2013 October). and Turkey’s Spymaster Plots Own Course on Syria . The Wall Street Journal Erişim tarihi: 22.10.2013 https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303643304579107373585228330
• Gentry, J. A. (2019). “Truth” as a Tool of the Politicization of Intelligence . International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 32(2), 217-247.
• Gentry, J. A. (2020). The New Politicization of the U.S. Intelligence Community. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 33(4), 639-665.
• Gruszczak, A. (2017). The Polish Intelligence Services and Security Dilemmas of a Frontline State. Romanian Intelligence Studies Review(17-18), 65-80.
• Hürriyet. (2007 Ocak). MİT’ten çarpıcı mesajlar. Erişim tarihi: 19.02.2007 https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mitten-carpici-mesajlar-5727063
• Hürriyet. (2016 Kasım). MİT bütçesi yüzde 21 arttı. Erişim tarihi: 19.12.2016 https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mit-butcesi-yuzde-21-artti-diyanetin-payi-basbakanlikin-dort-kati-40267791
• Hürriyet. (2020 Kasım). Cumhurbaşkanlığı 2021 bütçesi 4 milyar lira. Erişim tarihi: 30.12.2020 https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/abdde-enflasyon-13-yilin-zirvesinde-41809633
• Habersol. (2013 Şubat). Milli İstihbarat Teşkilatı İTÜ’de stant açtı! Erişim tarih: 23.02.2018 https://haber.sol.org.tr/toplum/milli-istihbarat-teskilati-itude-stant-acti-229039
• Habertürk. (2019 Şubat). MİT Başkanı Hakan Fidan’dan YÖK’te konferans. Erişim tarihi: 08.03.2019 https://www.haberturk.com/mit-baskani-hakan-fidan-dan-yok-te-konferans-2387383
• Hastedt, G. (2013). The Politics of Intelligence and the Politicization of Intelligence: The American Experience. Intelligence and National Security, 28(1), 5-31.
• Hegemann, H. (2018). Toward “normal” politics? Security, parliaments and the politicisation of intelligence oversight in the German Bundestag. The British Journal of Politics and International Relations, 20(1), 175–190.
• Ignatius, D. (2013 October). Turkey blows Israel’s cover for Iranian spy ring. The Washington Post. Erişim tarihi: 05.11.2013 https://www.washingtonpost.com/opinions/david-ignatius-turkey-blows-israels-cover-for-iranian-spy-ring/2013/10/16/7d9c1eb2-3686-11e3-be86-6aeaa439845b_sto
• Kershner, I. (2013 October). Report That Turkey Exposed Spies Strains Its Relations With Israel. The International New York Times. Erişim tarihi: 05.11.2013 https://www.nytimes.com/2013/10/18/world/middleeast/israel-turkey-ties-strained-by-report-of-spy-exposure.html
• Lomas, D. W. (2021). Party politics and intelligence: The Labour Party, British intelligence and oversight, 1979-1994. Intelligence and National Security, 36(3), 410-430. MİT. İKK ve Koruyucu Güvenlik Brifingleri. Erişim tarihi: 11.01.2021 http://www.mit.gov.tr/ikk_seminer.html
• MİT. İstihbarat Araştırmaları Merkezi. Erişim tarihi: 11.01.2021 https://www.mit.gov.tr/isamer.html
• MİT. 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Millî İstihbarat Teşkilâtı Kanunu. Erişim tarihi: 17.12.2020 https://www.mit.gov.tr/2937.pdf
• MİT 2937 Sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nda 6532 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenleme. Erişim tarihi: 17.12.2020 https://www.mit.gov.tr/2937.html
• Mendee, J., and Tuvshintugs, A. (2013). Consolidating Democracy: The Reform of Mongolian Intelligence. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 26(2), 241-259.
• Milliyet. (2014 Şubat). MİT’te kaç kişi çalışıyor? Erişim tarihi: 18.06.2014 https://www.milliyet.com.tr/siyaset/mitte-kac-kisi-calisiyor-1841257
• Milliyet. (2020, Aralık). MİT’ten İranlı ajan operasyonu! Erişim tarihi: 30.12.2020 https://www.milliyet.com.tr/gundem/son-dakika-mitten-iranli-ajan-operasyonu-zindastinin-11-adami-yakalandi-6379168
• NPR. (2019 October). How The Relationship Between Trump And His Spy Chiefs Soured Erişim tarihi: 15.12.2019 https://www.npr.org/2019/10/29/773127809/how-the-relationship-between-trump-and-his-spy-chiefs-soured
• NTV. (2011 Mart). Askerî dinleme üssü MİT’e devrediliyor. Erişim tarihi: 10.06.2011 https://www.ntv.com.tr/turkiye/askeri-dinleme-ussu-mite-devrediliyor,rJMiogC_zUyIS0aTjeRE-g
• NTV. (2012 Nisan). Erdoğan: Fidan benim sır küpüm, yedirmem. Erişim tarihi: 22.05.2012 https://www.ntv.com.tr/turkiye/erdogan-fidan-benim-sir-kupum-yedirmem,FZiYBalukUuo9pYyEASPGQ
• NTV. (2015 Şubat). CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu NTV canlı yayınında soruları yanıtladı. Erişim tarihi: 04.03.2015 https://www.ntv.com.tr/turkiye/chp-lideri-kemal-kilicdaroglu-ntv-canli-yayininda-sorulari-yanitladi,Ln1uLItrqE6ruhK1H0-ZKg
• OPAM. (2019 Mayıs). Savunma Sanayii Fuarı IDEF’te Uzay Teknolojilerini Sergiledi. Erişim tarihi: 13.06.2019 https://www.isikun.edu.tr/web/1644-14433-1-1/isik_universitesi/isik_universitesi/haberler/opam_savunma_sanayii_fuari_idefte__uzay_teknolojilerini_sergile
• Oren, A. (2010). Israel Worried by New Turkey Intelligence Chief’s Defense of Iran. Erişim tarihi: 22.08.2010 https://www.haaretz.com/1.5130395
• Paksoy, M. (2020, Haziran). FETÖ’nün hükümeti yıkmaya yönelik ilk kalkışması. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 01.07.2020 https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/fetonun-hukumeti-yikmaya-yonelik-ilk-kalkismasi-7-subat-2012-mit-kumpasi/1884609
• Rovner, J. (2011). Fixing the Facts: National Security and the Politics of Intelligence. London: Cornell University Press.
• Rubin, M. (2016). The Temptation of Intelligence Politicization to Support Diplomacy . International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 29(1), 1-25.
• Sabah. (2012 Ocak). İstihbarat köyü kuruluyor. Erişim tarihi: 14.02.2012 https://www.sabah.com.tr/gundem/2012/01/05/istihbarat-koyu-kuruluyor
• Sabah. (2021 Mayıs). MİT ve Emniyetten kritik operasyon. Erişim tarihi: 10.05.2021 https://www.sabah.com.tr/video/haber/son-dakika-mit-ve-emniyetten-kritik-operasyon-deasin-kilit-ismi-istanbulda-yakalandi-video
• Seo, H. (2018). Intelligence Politicization in the Republic of Korea: Implications for Reform. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 31(3), 451-478.
• SSB, 3232 Sayılı Yasa- Savunma Sanayii Başkanlığı. Erişim tarihi: 11.04.2020 https://www.ssb.gov.tr/Images/Uploads/MyContents/F_20170913104007039980.pdf
• TBMM Başkanlığı. (2012, Ağustos). İstanbul Milletvekili Umut Oran tarafından verilen 7/8252 Sayılı Yazılı Soru Önergesinin Cevabı. Erişim tarihi: 10.10.2012 https://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-8252c.pdf?TSPD_101_R0=08ffcef486ab200097ef1e064e7c3df82b86fc11d58be220baf04dd1cbb8a8ddf9be
• TRT Haber (2021 Mart). MİT’ten nokta operasyon. Erişim tarihi: 10.05.2021 https://www.trthaber.com/haber/gundem/mitten-nokta-operasyon-ypgnin-sozde-tugay-komutani-yakalandi-564534.html
• TRT Haber. (2021, Mayıs 18). Bakan Soylu, MİT ve TSK’yı kutladı. Erişim tarihi: 18.05.2021 https://www.trthaber.com/haber/gundem/bakan-soylu-mit-ve-tskyi-kutladi-581459.html
• Wetzling, T. (2017). Germany’s intelligence reform: More surveillance, modest restraints and inefficient controls. Berlin: Stiftung Neue Verantwortung.
• Yeni Şafak. (2007 Ocak). MİT Müsteşarı’ndan ezber bozan çıkış. Erişim tarihi: 18.02.2007 https://www.yenisafak.com/politika/mit-mustesarindan-ezber-bozan-cikis-23326
• Yetkin, M. (2009 Ocak). Mercek altındaki MİT’te köklü değişiklikler yapıldı. Erişim tarihi: 30.01.2009 http://www.radikal.com.tr/yazarlar/murat-yetkin/mercek-altindaki-mitte-koklu-degisiklik-yapildi-915082/