Discussions About Civil Society and Democracy Within Islam and Eastern Muslim Societies

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 155 - 190, 31.01.2017

Tuba Gün

Öz

The purpose of this study is to give
literature about the studies that show the relationship between basic
principles of Islam and civil society, democracy concepts and their practices.
Despite the fact that the concepts of civil society and democracy have been
interpreted within different scope of understanding, these concepts are
generally being understood in company with a reference to Western mindset and
antagonism between West and East (Islam). One of the reasons is that these two
concepts are based on Ancient Greek, etymologically. In this study, it is
examined whether the concepts of civil society and democracy do really exist
within Islam, in theory and under Eastern Muslim societies in practice. And,
the answers are classified. Within this scope, three different basic categories
are formed and they are; civil society and democracy concepts correspond with
Islam; secondly, there is no any alignment between these two concepts and
Islamic values; thirdly, there is a partially and contextual relation between
these two concepts and Islamic principles under Muslim societies. Consequently,
it is mentioned that the coherence between Islamic principles, values and the
concepts of civil society and democracy should be evaluated within the scope of
existing social values. 

Anahtar Kelimeler

Civil Society, Democracy, Islam, Eastern Muslim Societies, Western Societies

İSLAM’DA VE MÜSLÜMAN DOĞU TOPLUMLARINDA SİVİL TOPLUM VE DEMOKRASİ KAVRAMINA İLİŞKİN TARTIŞMALAR

Öz

Bu çalışmanın amacı, sivil toplum ve demokrasi kavram ve
uygulamalarının İslam’ın temel ilkeleriyle ilişkisini ortaya koyan çalışmalara
ilişkin bir literatür vermektir. Sivil toplum ve demokrasi kavramları ilk
ortaya konulduklarından bu yana farklı anlam çerçevelerinde yorumlanmış olsalar
da etimolojik olarak Antik Yunan’a dayandıkları için genellikle Batı’ya
referansla ve Doğu (İslam) karşıtlığı üzerinden okunmaktadırlar. Bu okuma,
birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bu çalışma, sivil toplum ve demokrasi
kavramlarının teorik olarak İslam’da ve pratik olarak Müslüman Doğu
toplumlarında herhangi bir karşılığının olup olmadığı sorusuna verilen
cevapları ele almakta ve bunları sınıflandırmaya çalışmaktadır. Bu çerçevede,
sivil toplum ve demokrasi kavramlarının İslam’da bir karşılığının olduğu, bu
kavramlarla İslami değerler arasında herhangi bir uyuşma olmadığı ve İslami
ilkeler ve Müslüman toplumlarla bu kavramlar arasında kısmi ve bağlamsal bir
ilişki olduğuna vurgu yapan üç temel kategori oluşturulmuştur. Sonuç olarak, sivil
toplum ve demokrasi kavramlarının İslami ilke ve değerlerle uyumununmevcut
toplumsal değerler çerçevesinde ele alınması gereğine değinilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Sivil Toplum, Demokrasi, İslam, Müslüman Doğu Toplumları, Batılı Toplumlar

Kaynakça

• Aktaş, M. (2016). Arap “Baharı” ve Demokrasi. II. Uluslararası Ortadoğu Sempozyumu; Ortadoğu’da Devlet, Devlet –Dışı Aktörler ve Demokrasi, ss. 147- 158. http://Ods2016.Org /Ods_2016.Pdf. Erişim tarihi: 03.01.2017
• Aktay, Y. (2005). Sivil Toplum ve Sıkıntıları: Oryantalizm, Şiddet, Vesaire… .Sunar L. (Ed.). Sivil Toplum: Farklı Bakışlar.ss. 9- 28. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Aktay, Y. (2015). Postmodern Kavşakta Din ve Sivil Toplum.İstanbul: Tezkire Yayıncılık.
• Aristoteles (2015).Politika. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Ayubi, N. (1993). Arap Dünyasında Din ve Siyaset. (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Cep Kitapları.
• Beckman, B. (1999). Demokratikleşmeyi Açıklamak: Sivil Toplum Kavramı Üzerine Notlar. E. Özdalga ve S. Persson (Ed.). Sivil Toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası. (A. Fethi, Çev.). ss. 1- 10. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bobbio, N. (1993). Gramsci ve Sivil Toplum Kavramı. J Keane (Ed.). Sivil Toplum ve Devlet Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar. (E. Akın, A. Bora ve A. Çiğdem, Çev.). ss. 91- 118. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bulaç, A. (1992). Medine Vesikası Hakkında Genel Bilgiler.Birikim Dergisi,38- 39, 102- 111.
• Bulaç, A. (1993). Medine Vesikası Üzerine Tartışmalar (I).Birikim Dergisi,47, 40- 46.
• Bulaç, A. (1995). Asrı Saadette Bir Arada Yaşama Projesi: Medine Vesikası. Bütün Yönleriyle Asrı Saadet I- V, C. II.ss. 169- 195. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Bulaç, A. (1998). Modern Ulus Devlet.İstanbul: İz Yayınları.
• Bulaç, A. (2008). Osmanlı’da Yukarıdan Emredilen Modernleşme Projesi Sivil Hayatı Daraltan Ana Faktördür. M. Şentürk ve A. Erdoğan (Ed.). Sivil Toplum Kavramı Tartışmaları.ss. 19- 42. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bukay, D., (2007). Can There Be An Islamic Democracy?.Middle East Forum, 14(2), 71- 79. http://www.meforum.org/1680/can-there-be-an-islamic-democracy. Erişim tarihi: 18.11.2016.
• Carnoy, M. (2001). Gramsci ve Devlet. Praksis Dergisi, 3.(M. Yetiş, Çev.). 252- 278.
• Cengiz, K., Küçükural, Ö., Tol, U. ve Akşit, B. (2005). “Türkiye ve Orta Doğu’da Sivil Toplum Tartışmaları”. Lütfi Sunar (Ed.). Sivil Toplum ve Demokrasi. ss. 213- 263. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çaha, Ö. (1994). Osmanlı’da Sivil Toplum. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49 (3). ss. 79- 99.http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ausbf/article/view/5000053885/5000051201. Erişim tarihi: 02.01.2017.
• Çaha, Ö. (2007). Aşkın Devletten Sivil Topluma.İstanbul: Plato Film Yayınları.
• Doğan, İ. (2000). Sivil Toplum Ondan Bizde de Var. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Duman, D. ve Barut, I. (2015). İslam ve Sivil Toplum Tartışmaları Üzerine Eleştirel Bir Bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,8 (37), 871- 879.
• Ege, R. (1993). Medine Vesikası Mı, Hukuk Devleti Mi?.Birikim Dergisi, 47, 21- 39.
• Esposito, J. (1992). The Islamic Threat: Myth or Reality?. New York: Oxford University Press.
• Esposito, J., ve Voll, J. (1998). İslamiyet ve Demokrasi. (A. Fethi, Çev.).İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Esposito, J. (2011). What Everyone Needs To Know About Islam. New York: Oxford University Press.
• Ferguson, A. (1782). An Essay on the History of Civil Society. 5th ed. London: T. Cadell. http://oll.libertyfund.org/titles/1428#Ferguson_1229_515 . Erişim tarihi: 05.12.2016.
• Gerber, H. (2005). Osmanlı Sivil Toplumu ve Modern Türk Demokrasisi. K. Karpat (Ed.). Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si, (S. Taner, Çev.). ss. 243- 260. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Giddens, A., ve Sutton, P. W. (2014). Sosyolojide Temel Kavramlar. (A. Esgin, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Gramsci, A. (2011). Hapishane Defterleri. (A. Cemgil, Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Gürbey, G. (1997). Türkiye’de Bir Sivil Toplum Oluşumunun Önündeki Siyasi ve Hukuki Engeller. F. İbrahim ve H. Wedel (Ed.). Ortadoğu’da Sivil Toplumun Sorunları, ss. 117- 135. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gümüş, T. (2014). Demokrasilerde Sivil Toplum ve Devlet- Sivil Toplum İlişkisinde Karşılaşılabilecek Sorunlar. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,18 (3- 4), 529- 572.
• Hayek, F. A. (2011). The Constitution of Liberty. R. Hamowy (Ed.). Chicago: The University of Chicago Press.
• Hegel, F. (1991). Hukuk Felsefesinin Prensipleri.(C. Karakaya, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Heper, M. (2006). Türkiye’de Devlet Geleneği.(2. Baskı). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Heywood, A. (2012). Siyasetin Temel Kavramları.(H. Özler, Çev.). Ankara: Adres Yayınları.
• Hobbes, T. (2013). Leviathan. (S. Lim, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Irmak, H. (1994). “Medine Vesikası” Tartışmaları Üzerine İki Soru. Birikim Dergisi, 62, 94- 95.
• İbrahim, F. (1997). Sivil Toplum Üzerine Arap Tartışması. F. İbrahim ve H. Wedel (Ed.). Ortadoğu’da Sivil Toplumun Sorunları,(E. Özbek Çev.). ss. 29- 59. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İbrahim, F. ve Wedel, H. (1997). Giriş. F. İbrahim ve H. Wedel (Ed.). Ortadoğu’da Sivil Toplumun Sorunları,(E. Özbek, Çev.). ss. 11- 27. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İnalcık, H. (2013). Osmanlı ve Modern Türkiye.İstanbul: Timaş Yayınları.
• İnalcık, H. (1998). Turkey Between Europe and The Middle East. Perceptions Journal Of International Affairs,3 (1). http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/02/HalilInalcik.pdf. Erişim tarihi: 01.01.2017.
• İnsel, A. (1992). Totalitarizm, Medine Vesikası ve Özgürlük. Birikim Dergisi, 37, 29- 32.
• Keane, J. (1993). Sivil Toplum ve Devlet Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar. (L. Köker, A. Çiğdem, M. Küçük, E. Akın, A. Bora, A. Nur, Çev.). Ankara: Ayrıntı Yayınları.
• Keane, J. (1994). Demokrasi ve Sivil Toplum.(N. Erdoğan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Keser, H. ve Hışım, S. (2016). Demokrasilerde Sivil Toplumun Rolü. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (2), 201- 224.
• Keyman, F. (2004). Türkiye’de ve Avrupa’da Sivil Toplum. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları. No: 3. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi. http://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/01/keyman_std_3.pdf-. Erişim tarihi: 31. 12. 2016.
• Locke, J. (2002). Sivil Toplumda Devlet: Uygar Yönetim Üzerine İkinci İnceleme. (S. Taşçı ve H. Akman, Çev.). İstanbul: Metropol Yayınları.
• Maga, İ. (2001). Sivil Toplum Devletin Büyümesidir. M.Çulhaoğlu, K. Okuyan ve İ. Maga (Ed.). Sivil Toplum: Devletin Büyümesi, ss. 7- 17. İstanbul: YGS Yayınları.
• Mardin, Ş. (2015a). Sivil Toplum. M. Türköne ve T. Önder (Ed.). Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1,ss. 9-19. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2015b). Türk Toplumunu İnceleme Aracı Olarak “Sivil Toplum”. M. Türköne ve T. Önder (Ed.). Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1, ss. 21- 34. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (2013). Alman İdeolojisi. (T. Ok ve O. Geridönmez Çev.) İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Mawdudi, S. A. (1967). The Islamic Way of Life. K. Ahmad and K. Murad. (Ed.). Delhi: Dawah Centre.
• Mill, J. S. (2005). Özgürlük Üstüne ve Seçme Yazılar. (A. Ertan, Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Özcan, A. (2005). Türkiye’de Sivil Toplumun Batıl Anlamda Hiçbir Karşılığı Yoktur. L. Sunar (Ed.).Sivil Toplumu Konuşmak,ss. 9- 21. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Parray, T. A. (2012). “Islamic Democracy” or Democracy in Islam:Some Key Operational Democratic Concepts and Notions. World Journal of Islamic History and Civilization, 2 (2),66-86.
• Platon (2015). Devlet. (F. Ertunç, Çev.). İstanbul: Karmen Yayıncılık.
• Rayyis, M. Z. (1990). İslam’da Siyasi Düşünce Tarihi.(A. Sarıkaya, Çev.). İstanbul: Nehir Yayınları.
• Rousseau, J. J. ( 2012). Toplum Sözleşmesi. (V. Günyol, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (1998). Türkiye’de Demokrasi ve Sivil Toplum. F. Keyman ve A. Y. Sarıbay (Ed.).Küreselleşme Sivil Toplum ve İslam,ss. 88- 110. Ankara: Vadi Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (2008). İslami Politik Düşüncede Sivil Toplum: Bazı Kavramsal Sorunlar ve Bazı Çelişkiler. M. Şentürk ve A. Erdoğan (Ed.). Sivil Toplum Kavramı Tartışmaları,ss. 159- 163. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Sariolghalam, M. (1999). Ortadoğu’da Sivil Toplum Umutları: Kültürel Engeller Üzerine Bir Çözümleme. E. Özdalga ve S. Persson (Ed.). Sivil Toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası, (A. Fethi Çev.). ss. 74- 82. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sunar, İ. (1999). Sivil Toplum ve İslamiyet.E. Özdalga ve S. Persson (Ed.). Sivil Toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası,(A. Fethi Çev.). ss. 11- 21. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Therborn, G. (1999). Sivil Toplumun Ötesi: Demokratik Deneyimler ve Ortadoğu’ya Uygunlukları. E. Özdalga ve S. Persson (Ed.). Sivil Toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası,(A. Fethi Çev.). ss. 61- 73. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tibi, B. (1999). İslam Uygarlığında Sivil Toplumun Kültürel Dayanağı: İslam ve Demokrasi- Uygarlıklar Arasındaki Köprüler. E. Özdalga ve S. Persson (Ed.). Sivil Toplum, Demokrasi ve İslam Dünyası,(A. Fethi Çev.). ss. 31- 44. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tocqueville, A. (1994). Amerika’da Demokrasi. (İ.Sezal ve F. Dilber, Çev.). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Tosun, G. E. (2005). Türkiye’de Devlet- Sivil Toplum İlişkisi ve Demokrasinin Pekişmesinin Önündeki Engeller. L. Sunar (Ed.). Sivil Toplum ve Demokrasi, ss. 123- 143. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Turner, B. (2002). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. (İ. Kapaklıkaya Çev.). İstanbul: Anka Yayınları.
• Uluç, V. (2013). Türkiye’de Sivil Toplum ve Demokrasi İlişkisi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14 (1), 399- 418.