The Concept of Muzır Music in Ottoman Archive Documents

Yıl 2022, , 229 - 284, 30.09.2022

İrfan Yiğit

https://doi.org/10.55709/tetkikdergisi.2022.2.76

Öz

Egyptian, Greek/Greek philosophers and systemist school musicians such as al-Fārābī, Ibn Sīnā, Ṣafī al-Dīn al-Urmawī, and ʿAbd al-Qādir al-Marāghī, who created the first works on music, tried to create a system by making various classifications in the field of music. The classifications made by these scholars in their works started with the ‘formation of sound’ and continued with different concepts over time. Later, many distinctions, such as traditional Turkish music, art music, folk music, religious music, and non-religious music, determined the boundaries of the classification of music within itself. In our paper, we have examined the concept of ‘muzır music’, which is in the history of music but has been excluded from the classifications made in the field of music until now. We used the qualitative data analysis method in our study. We made the catalogue scans at the Presidency of the State Archives, and we reached forty documents, that the dates of these documents are between 1892-1909 and those documents belong to the reigns of Abdulhamid II (1876-1909). We analyzed the reasons for the events mentioned in the documents. In addition, by examining different subjects, including those that were taken into the category of muzır for ethnic, moral, and political reasons, and songs that were seen as muzır because they contain some concepts that were banned in ‘Resimli Kāmûs-ı Osmânî [Pictured Qāmūs Osmanī)’ published by Ali Seydi between 1908-1914, he examined the events in the documents. We analyzed the reasons. In our statement, we tried to answer the following questions: What was meant in the period when the concept of ‘muzır music/song’ was used? Has a classification such as muzır music/song and Non-muzır music/song taken place in the music literature? What are the criteria for restrictions on muzır songs? Was it applied for political, religious, ethnic, and moral reasons? Was the muzır song characterisation made due to restrictions in different areas? Are the Ottoman subjects interested in muzır music/song composed of a certain ethnic structure or religious group? Why did the government feel the need to ban these songs? Why did he keep the performers under constant control and follow them? The main purpose of our statement is to discover the basic sub-dynamics that make up the concept of muzır music and that affect the formation of prohibitions made for this reason. In this context, along with the prohibitions made on moral and religious grounds, the effect of the political atmosphere of the period on the prohibitions was tried to be revealed with case studies. Our other aim is; according to events we have examined in the documents, the concept of ‘muzır music' has been defended on the grounds that it is included in the categorizations made in the field of music. As a result of our examinations and analyses, we concluded that malicious music has political content rather than religious, moral, and ethnic reasons and that the concept of malicious music should be included in the music categories.

Anahtar Kelimeler

Music, Mūsīqī, Turkish Music, Ottoman Music, Mischievous Music, Forbidden Music

Osmanlı Arşiv Vesîkalarında Muzır Mûsiki Kavramı

Öz

Mûsiki ile ilgili ilk eserleri meydana getiren Mısır, Grek/Yunan filozofları ve ‘Sistemci Okul’ olarak adlandırılan Farabi, İbn-i Sîna, Safiyyüddin Urmevî, Abdulkadir Meraği gibi mûsikicilerin çeşitli sınıflandırmalar yaparak bir sistem oluşturmaya çalışmışlardır. Bu alimlerin eserlerinde yaptıkları sınıflandırmalar ‘sesin oluşumu’ ile başlamış, zamanla farklı kavramlarla devam etmiştir. Daha sonra geleneksel Türk mûsikisi, sanat mûsikisi, halk müziği, dinî mûsiki, din dışı mûsiki gibi birçok ayrım, gruplandırma, sınıflandırma mûsikinin kendi içerisindeki sınırlarını belirlemiştir. Bildirimizde mûsiki tarihinde yer alan fakat bu zamana kadar mûsiki alanında yapılmış olan sınıflandırmaların dışında kalan ‘muzır mûsiki’ kavramını inceledik. Çalışmamızda nitel veri analizi yöntemi kullandık. Muzır şarkı kavramının kullanıldığı Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı kataloglarında yapmış olduğumuz taamalarda ulaştığımız 1892-1909 yılları arasında Sultan II. Abdülhamid’in saltanat dönemlerine ait dinî, etnik, ahlâkî ve siyasî sebeplerle muzır kategorisine alınanlar ve 1908-1914 yılları arasında Ali Seydi tarafından yayımlanan Resimli Kâmûs-ı Osmanî’de yasaklı olan bazı kavramları içerdiği için muzır olarak görülen şarkılar olmak üzere farklı konularda kırk adet belgeyi inceleyerek belgelerde geçen olayların nedenlerini analiz ettik. Bildirimizde şu sorulara cevap vermeye çalıştık: ‘Muzır Mûsiki/şarkı’ kavramının kullanıldığı dönemde ne kastedilmektedir? Muzır Mûsiki/şarkı ve Muzır olmayan Mûsiki/şarkı gibi bir sınıflandırma mûsiki literatüründe yer almış mıdır? Muzır şarkılara uygulanan kısıtlamalardaki kriterler nelerdir? Siyasî, dinî, etnik ve ahlâkî sebeplerle mi uygulanmıştır? Muzır şarkı nitelemesi farklı alanlarda yapılan kısıtlamaların neticesi olarak mı yapılmıştır? Muzır Mûsiki/şarkı ile ilgilenen Osmanlı tebaası belirli bir etnik yapı ya da dinî gruplardan mı oluşmaktadır? Devlet bu şarkıları neden yasaklama gereği duymuştur? Neden icra edenleri sürekli kontrol altında tutup, takip etmiştir? Bildirimizde temel amacımız; muzır mûsiki kavramını oluşturan ve bu nedenle yapılan yasaklamaların oluşumuna etki eden temel alt dinamikleri keşfetmektir. Bu kapsamda ahlâkî, dinî gerekçelerle yapılan yasaklamalarla birlikte dönemin siyasi atmosferinin yasaklar üzerinde belirgin olan etkisi örnek olaylarla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Diğer bir amacımız ise; belgelerde incelediğimiz olaylar ışığında ‘Muzır mûsiki’ kavramının mûsiki alanında yapılan kategorizasyonlarda yer almasının gerekçeleriyle savunulması olmuştur. Yaptığımız incelemeler ve analizler sonucunda muzır mûsiki kavramının dinî, ahlâkî ve etnik nedenlerden daha çok siyasi içerikli olduğuna ve muzır mûsiki kavramının mûsiki kategorileri içerisinde kullanılabilecek bir kavram olduğu sonucuna vardık.
* Bu makale, 2. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu’nda sözlü olarak sunulan ancak tam metni yayımlanmayan “Osmanlı Arşiv Vesikalarında Muzır Musiki” adlı tebliğin içeriği geliştirilerek ve kısmen değiştirilerek üretilmiş hâlidir.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Mûsiki, Türk Mûsikisi, Osmanlı Mûsikisi, Muzır Mûsiki, Yasak Müzik

Kaynakça

• Demir, Şerif. “İktidar-Basın İlişkileri Osmanlı Dönemi”. The Journal of Academic Social Science Studies 5/6 (2012) 119-137. http://dx.doi.org/10.9761/jasss_169 DOI: https://doi.org/10.9761/jasss_169
• Kuloğlu, Ünüşan - Gülmemed, Süreyya. “Osmanlı Müzik Kültürü”. Ottoman Music Culture), Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi 1/5 (2009). https://www.kulturportali.gov.tr/Common/DownloadFile.aspx?f=7.osmanlimuzikkulturu_20160125052101842.pdf
• Özden, Erhan. Arşiv Belgeleriyle Dârülelhan. İstanbul: Dört Mevsim, 2015.
• Özden, Erhan. “Osmanlı Maârifi’nde Mûsikî-I”. Rast Müzikoloji Dergisi 2/1 (2014), 89-107. DOI: https://doi.org/10.12975/rastmd.2014.02.01.00022
• Serin, Muhittin. “Meşk”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Eylül 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/mesk
• Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2003.
• Üçok, Bahriye. “İslam’da Mûsiki Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (1966), 83-94. DOI: https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000466
• Yiğit, İrfan. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Mûsikî ve Yasaklar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.