Barış İnşası Çalışmalarının Din Sosyolojisi Bakış Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Sayı: 3, 87 - 105, 30.03.2023

Mehmet Emin Sarıkaya

https://doi.org/10.55709/tetkikdergisi.2023.3.52

Öz

Geleneksel barışı tesis etme çalışmalarına ek olarak kültür, değerler, inançlar gibi değişkenleri de dikkate alarak ilk olarak 1992 yılında Birleşmiş Milletler (BM) dönem başkanı B. Boutros Ghali’nin çabaları ile gündeme barış inşası çalışmaları günümüze değin önemli bir araştırma sahasını oluşturmaktadır. Barış inşası, çatışma öncesi, süreci ve sonrası olmak üzere çatışmanın farklı aşamalarında gerçekleştirilen ortak bir toplum inşası ve sürdürülebilir barış projesi olarak ilerlemektedir. Çatışan tarafların adaletin sağlanması, kurumların yeniden inşası, suçluların cezalandırılması vb. çözüm aşamalarına dahil olmalarını içeren bir süreç olarak kabul edilebilir. Barış inşası süreçleri isminden anlaşılacağı gibi kişilerin inançlarından, kimlik ve kişiliklerinden bağımsız değildir. Bu noktada farklı boyutlarıyla inanılan din, barış inşasında önemli bir faktör olarak karşımızda durmaktadır. Din ürettiği söylem, pratik, maneviyat, öğretiler yoluyla bireyi, grupları ve toplumu derinden etkiler. Toplumun var olan durumunun değiştirilmesi olarak okunabilecek barış inşası bu yönüyle din ile kesişmekte ve ortak hedefleri gerçekleştirebilmektedir. Dinin toplumla ilişkilerini inceleyen bir bilim olan Din Sosyolojisi, gruplar arası çatışmaları ve nedenlerini irdeleyen Sosyal Psikoloji ve barışın inşa edilmesinde hangi unsurların etkili olduğunu araştıran Uluslararası İlişkiler disiplinleri ortak çözüm yollarının tesis edilmesi için beraber hareket edebilecek alanlardır. Bu bağlamda çalışmanın temel problemi, barış inşası ve Din Sosyolojisi arasında nasıl bir ilişki olduğunu irdelemektedir. Çalışmanın amacı ise din sosyolojisi biliminin barış ve din ilişkisi boyutuyla barış inşası çalışmalarına hangi katkıyı sunabileceğini tartışmaktır. Çalışmada din sosyolojisi bilim dalı çerçevesinde din ve toplum ilişkisine dair kavramsal analiz barış inşası çalışmalarının çıktıları ile ilişkilendirilerek anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmada nitel yöntem ve doküman analizi tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Barış, Din, Barış İnşası, Dini Aktör

Evaluation of Peacebuilding Studies from the Perspective of Sociology of Religion

Öz

In addition to the traditional peace-building efforts, taking into account the variables such as culture, values ​​, and beliefs, peacebuilding studies have been an important field of research until today, with the efforts of the United Nations (UN) term president B. Boutros Ghali in 1992. Peacebuilding progresses as a joint society-building and sustainable peace project carried out at different stages of conflict, pre-conflict, process, and post-conflict. The conflicting parties are involved in ensuring justice, rebuilding institutions, punishing offenders, etc. It can be considered as a process that includes their involvement in the solution stages. Peacebuilding processes, as the name suggests, are not independent of people's beliefs, identities, and personalities. At this point, religion, which is believed in different dimensions, stands before us as an important factor in peacebuilding. Religion deeply affects the individual, groups, and society through the discourse, practice, spirituality, and teachings it produces. Peacebuilding, which can be read as changing the existing state of society, intersects with religion in this aspect and can achieve common goals. Sociology of Religion, which is a science that examines the relations of religion with society, Social Psychology, which examines the conflicts between groups and their causes, and International Relations, which investigates which factors are effective in building peace, are fields that can act together to establish common solutions. In this context, the main problem of the study is to examine the relationship between peacebuilding and the Sociology of Religion. The aim of the study is to discuss how the sociology of religion can contribute to peace-building studies with the dimension of the relationship between peace and religion. In the study, conceptual analysis of the relationship between religion and society within the framework of the sociology of religion was tried to be understood by associating it with the outputs of peacebuilding studies. Qualitative method and document analysis technique were used in the research.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Peace, Religion, Peacebuilding, Religious Actor

Kaynakça

• Appleby, R. Scott. The Ambivalence of the Sacred: Religion, Violence, and Reconciliation. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers, 1999.
• Ardıç, Selin. “BM Barış Gücü”. Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi 5/1 (01 Temmuz 2022), 39-70. https://dergipark.org.tr/tr/pub/suamyod/issue/68603/1024682
• Aydınalp, Halil. “Sosyal Çatışma ve Din”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (01 Haziran 2010), 187-215. http://dergipark.org.tr/tr/pub/uluifd/162810
• Barash, David P. Approaches to Peace. New York: Oxford University Press, 4th edition., 2017.
• Berger, Peter L. (ed.). The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics. Washington, D.C.: Grand Rapids, Mich: Eerdmans, 1st Prin-ting., 1999.
• Boutros-Ghali, Boutros. An Agenda for Peace. UN, 1992. https://digitallibrary.un.org/record/145749
• Boutros-Ghali, Boutros. Supplement to an Agenda for Peace. UN, 1995. https://digitallibrary.un.org/record/168325
• Colective. The World Council of Religious Leaders. Bangkok, Tailand: The World Council, 2002. http://www.millenniumpeacesummit.org/
• Comte, Auguste. Pozitif Felsefe Dersleri. çev. Ümit Meriç. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1967.
• Coward, Harold. Religion and Peacebuilding. ed. Gordon S. Smith. Albany: State University of New York Press, 2004.
• Çınar, Aliye. “Postmodern Teoloji”. Tabula Rasa: Felsefe-Teoloji IV/11 (2004), 41-53.
• Demir, Cenker Korhan. “Barışı Koruma”. Güvenlik Portalı. 2019. Erişim 30 Eylül 2022. https://trguvenlikportali.com/arastirma-2/guvenlik-yazilari/
• Düzgün, Şaban. “Din-Bilim İlişkisinde Modeller ve Ortak Kavramlar”. KADER Ke-lam Araştırmaları Dergisi 4/1 (25 Ocak 2009), 0-62. https://doi.org/10.18317/kader.09215
• Ebu Nimer, Mohammed. “Conflict Resolution, Culture, and Religion: Toward a Training Model of Interreligious Peacebuilding”. Journal of Peace Research 38/6 (2001), 685-704. https://www.jstor.org/stable/425559
• Emeklier, Bilgehan. “Uluslararası İlişkiler Disiplinininde Epistemolojik Paradig-ma Tartışmaları: Postpozitivist Kuramlar”. Bilge Strateji 3/4 (01 Haziran 2011), 139-184. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bs/issue/3806/51043
• Frazer, Owen- Friedli, Richard. “Approaching Religion in Conflict Transformation: Concepts, Cases and Practical Implications”. Peacemakers (blog), 16 Eylül 2015. https://www.peacemakersnetwork.org/approaching-religion-in-conflict-transformation-concepts-cases-and-practical-implications/
• Galtung, Johan. A Pioneer of Peace Research. New York: Springer, 2013.
• Galtung, Johan. “Foreign Policy Pragmatism and Peace Movement Moralism: Can the Gap Be Bridged—or Tertium Non Datur?” Peace Movements and Paci-fism after September 11. ed. Shin Chiba- Thomas J. Schoenbaum. 173-183. Cheltenham, UK; Northampton, MA: Edward Elgar Publishing, 2008.
• Helmick, Raymond G.- Petersen, Rodney. “Does Religion Fuel or Heal in Conflicts?” Forgiveness & Reconciliation: Public Policy & Conflict Transformation. ed. Raymond G. Helmick- Rodney Petersen. Philadelphia: Templeton Press, 1905.
• Heywood, Andrew. Siyasî ideolojiler. çev. Ahmet Kemal Bayram. Ankara: Adres Yayınları, 2007.
• Jeong, H. Approaches To Peacebuilding. London & Newyork: Palgrave Macmillan, 2. Basım, 2002.
• Khaldun, Ibn. al-Muqaddimah. çev. Majid Al- Araki. Oslo: Pax, 2012.
• Kohn, Hans- Calhoun, Craig. The Idea of Nationalism. New Brunswick, N.J: Rout-ledge, 2005.
• Lederach, John Paul. Building Peace: Sustainable Reconciliation in Divided Socie-ties. Washington, D.C: United States Institute of Peace Press, 1998.
• Little, David- Appleby, Scott. “A Moment of Opportunity? The Promise of Religious Peacebuilding in an Era of Religious and Ethnic Conflict”. Religion and Peacebuilding. ed. Gordon S. Smith. Albany: State University of New York Press, 2004.
• Marx, Karl- Engels, Friedrich. Din Üzerine. çev. Murat Belge. İstanbul: Fol Kitap, 2. basım., 1841. Merriam-webster. Erişim 09 Kasım 2021. https://www.merriam-webster.com/dictionary/peace
• Mol, Hans. Identity and the Sacred: A Sketch for a New Social-Scientific Theory of Religion. Oxford: Blackwell, 1976.
• Murithi, Tim. The Ethics of Peacebuilding. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2008.
• Okumuş, Ejder. “The Science of Umran, Conflict Resolution and Peace”. İbn Hal-dun Çalışmaları Dergisi 3/1 (Ocak 2018), 1-30. https://doi.org/10.36657/ihcd.2018.33
• Özerdem, Alpaslan. Barış İnşası Kuram ve Uygulaması. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2013.
• Paris, Roland. “Peacebuilding and the Limits of Liberal Internationalism”. Inter-national Security 22/2 (1997), 54-89. https://doi.org/10.2307/2539367
• Peterson, Jenny H. vd. Building a Peace Economy? Liberal Peacebuilding and the Development-Security Industry. Manchester; New York: Manchester University Press, 2014.
• Philpott, Daniel. “Introduction: Searching for Strategy in an Age of Peacebuilding”. Strategies of peace: transforming conflict in a violent world. ed. Da-niel Philpott- Gerard F. Powers. Studies in strategic peacebuilding. New York: Oxford University Press, 2010.
• Sambur, Bilal. “Din Şiddet Üretir Mi?” Tarihi,Dinî, Siyasi, Kültürel, Sosyo-Psikolojik Boyutlarıyla. 99-108. Ankara: Kalkan Matbaacılık, 2016.
• Sandal, Nukhet A. Religious Leaders and Conflict Transformation: Northern Ire-land and Beyond. Cambridge New York Melbourne New Delhi Singapore: Cambridge University Press, 2017.
• Sarıkaya, Mehmet Emin. “Sosyal Çatışma ve Din: Matürîdî Düşüncede İzdüşümleri Üzerine Bir İnceleme”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (Aralık 2020), 356-369. https://doi.org/10.34085/buifd.810415
• TDK Sözlük. Erişim 09 Kasım 2021. https://sozluk.gov.tr/?kelime=barış
• Webel, Charles. Handbook of Peace and Conflict Studies. London: Routledge London and Newyork, 2009.