İslam Felsefesi Perspektifinden Metaverse ve Misâl Âlemi Karşılaştırması

Yıl 2023, Sayı: 3, 107 - 130, 30.03.2023

Elif Yıldız

https://doi.org/10.55709/tetkikdergisi.2023.3.72

Öz

Metaverse ile insanların, bir ağ aracılığıyla birlikte var olmak, sosyalleşmek ve değer alışverişinde bulunmak gibi eylemlerini fiziksel dünyanın kayıtlarından bağımsız gerçekleştirebilmelerinin mümkün hale gelmesi, konunun en az teknik problemleri kadar felsefe sahasında da tartışılmasını gerektirmektedir. Bu çalışmada Metaverse’ün, yaratıcı hayâl kuvvesini harekete geçirmesiyle insanın kendi misal âlemini inşa edebilmesinin imkânı tartışılarak İslam felsefesi perspektifinden Metaverse’ün mahiyeti yorumlanmıştır. Konunun güncel ve yeni bir mesele olması nedeniyle yapılan çalışmaların teknoloji, turizm, ekonomi gibi alanlarla kısıtlanması ve Metaverse’ün fizik ötesi bir evren olma iddiasına rağmen metafizik ile ilişkilendirilmesine dair yeterli çalışmaların bulunmaması araştırmanın önemini göstermektedir. Mevzunun bilhassa güncel ve dinamik olma iddiası taşıyan İslam felsefesi çerçevesinde ele alınmasının, sonraki çalışmalara yol göstermesi ve yeni ufuklar kazandırması beklenmektedir. Metaverse’ün insanlığın fizikötesi bir evren ihtiyacını karşılayabilmesi olanağından bahseden çalışmanın amacı, İslam felsefesinin tarihsel birikiminden hareketle güncel bir problemi nasıl karşılayabileceğini tetkik etmektir. Dolayısıyla İslam felsefesinin Metaverse’e bakışını saptamak ve Metaverse’ün felsefî konumunu belirlemek amacıyla “İkiz Dünya” olarak nitelenen Metaverse; Sühreverdî, Molla Sadrâ ve İbnü’l-A‘râbî gibi İslam düşünürlerinin kabul ettiği Misal âlemiyle karşılaştırılmıştır. Çalışmada Metaverse’ün kökenine değinilmiş; yapısı, özellikleri ve işlevleri incelenerek Misâl âlemiyle benzerlikleri tartışılmıştır. Bunun için Metaverse hakkındaki literatür, Misâl âlemini ele alan çalışmalardaki bilgilerle kıyaslanmıştır. Bu kıyas neticesinde Metaverse’ün kozmolojik olarak madde ve ruhlar âlemi arasında yer alan Misâl âlemi ile aynı hakikate sahip olamayacağı velakin Metaverse’ün insanoğluna verilen idrak ve hayâl gücünü temsil eden ve varoluşunun tekâmülüne olanak sağlayan bir gerçeklik olarak Misâl âlemi kadar ontolojik öneme haiz olduğu ve bu dijital ayna dünyasının Misâl âlemini idrak etmeye ışık tutabileceği kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Misâl Âlemi, Metaverse, İkiz Dünya, Sühreverdî, İbnü’l-A‘râbî, Molla Sadrâ

Comparison of Metaverse and ’Ālam al-Mithāl from the Perspective of Islamic Philosophy

Öz

With Metaverse, people can perform their actions such as co-existing, socializing, and exchanging values ​​through a network, independent of the records of the physical world. This situation necessitates the discussion of the subject in philosophy and the technical problems. In this study, the nature of the Metaverse is interpreted from the perspective of Islamic philosophy by discussing the possibility of human beings building their own’Ālam al-Mithāl by activating the creative imagination. Since the subject is a current and new issue, the limitations of the studies carried out in areas such as technology, tourism, and economy, and the lack of sufficient studies on associating the Metaverse with metaphysics despite its claim to be a metaphysical universe show the importance of the research. The subject is expected to be handled within the framework of Islamic philosophy, which claims to be up-to-date and dynamic, to guide subsequent studies and gain new horizons. The aim of the study, which talks about the possibility of the Metaverse meeting humanity’s need for a metaphysical universe, is to examine how it can meet a current problem based on the historical accumulation of Islamic philosophy. Therefore, to determine the view of Islamic philosophy towards the Metaverse and the philosophical position of the Metaverse, the Metaverse, which is described as the "Twin World", has been compared with the’Ālam al-Mithāl, accepted by Islamic thinkers such as Suhrawardi, Mulla Sadrā, and Ibn Arabī.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, ’Ālam al-Mithāl, Metaverse, Twin World, Suhrawardī, Ibn Arabī, Mulla Sadrā

Kaynakça

• Ahmedi, Hasan. “Caygâh-i Alem-i Misal der Felsefe-i Suhreverdi”. Hırdname 56 (2009), 69-85.
• Arslan Meçin, Büşra. Melekût Ülkesine Açılan Kapı Misâl Âlemi. İstanbul: Sufi Kitap, 2021.
• Bozkurt, Birgül. “Muhyiddin İbn Arabî ve Abdulhak İbn Seb‘in’in Vahdet Anlayışlarının Mukayesesi”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 2/6 (2020), 311-368.
• Chittick, William C. Hayal Âlemleri İbn Arab’i ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi. çev. Mehmet Demirkaya. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Cirit, İrfan. Kamusallığın Yapısal Dönüşümü Bağlamında Ağ Toplumu ve Benlik İnşası: Second Life Yaşam Dünyası. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilim Enstitüsü, 2021.
• Damar, Muhammet. “Metaverse Shape of Your Life for Future: A Bibliometric Snapshot”. Journal of Metaverse 1/1 (2021), 1-8.
• Davis, Wilson J. Metaverse Explained For Beginners. Independently Published, 2021.
• Dinçer, Gökhan Deniz. Sanal Dünyaların Uzaktan Eğitim Danışmanlık Hizmetlerinde Kullanımı: Second Life Örneği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Erşed Riyahi, Ali - Vasiî, Safiye. “Âlem-i Misal ez Manzer-i Molla Sadrâ”. Faslnâme-i Endişe-i Dini Danişgâh-i Şiraz 30 (2009), 75-102.
• Griger, David. “The Metaverse: Web 3.0 Virtual Cloud Economies”. Grayscale Research, 1-18.
• Hofstadter, Douglas R. Gödel, Escher, Bach: Bir Ebedi Gökçe Belik. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2011.
• İbn Arabi, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. çev. Ahmed Avni Konuk. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Kuban Torun, Nur - Torun, Tolga. “Metaverse ve Din Kavramlarının Sosyal Medya Madenciliği Yolu ile İncelenmesi”. Alanya Akademik Bakış Dergisi 6/2 (2022), 2511-2526. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1099247
• Kuş, Oğuz. “Metaverse: Dijital Büyük Patlamada Fırsatlar ve Endişelere Yönelik Algılar”. Intermedia International e-Journal 8/15 (2021), 245-266. https://doi.org/10.21645/intermedia.2021.109
• Lee, Lik-Hang vd. “All One Needs to Know about Metaverse: A Complete Survey on Techno-logical Singularity, Virtual Ecosystem, and Research Agenda”. Journal of Latex Class 8 (2021), 66.
• Meçin, Mehmet Mekin. “Zerdüştilik ve İşrakilik Arasında Bir Karşılaştırma: ‘Minuyî Âlem’ ve "Misal Âlemi”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/3 (2020), 448-464.
• Oflozoğlu, Sonyel - Sabah Çelik, Şenay. “Avatarın Kadar Konuş: Farklı Olma İhtiyacı ve Mater-yalizm Eğiliminin Genişletilmiş Benlik Üzerindeki Etkisi”. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi 25 (2020), 1-19.
• Peyruvani, Doktor Latime Pervin. “Nezaret-i Molla Sadra Derbare-i İdrak-i Hayali ve Âlem-i Hiyal”. Hırdname 29 (2001), 87-95.
• Şirazi, Sadreddin. el-Hikmet’ül Mütealiye fi’l Esfari’l Aklıyyet’il Erbeâ. 9 Cilt. Merkezü’l Kaimiyye bi-İsfehan li-Tahriyyati’l Kambiyutiriyye, ts.
• Sühreverdî, Şihâbüddin. Hikmetü’l İşrâk. 2 Cilt. Tahran: Mecmua-yi Musannefât, 2. Basım, 1373. Stephenson, Neal. Parazit. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın, 2016.
• Taşkın, Rümeysa. “Hinduizm’de Avatar İnancı”. Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi 19 (2021), 403-407. https://doi.org/10.32950/rteuifd.912401
• Turgay, Fatma. İşrâkî Felsefe Geleneğinde Misâl Âlemi: Sühreverdî Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Türk, Gül Dilek vd. “Metaverse ve Benli̇k Sunumu”. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 12/2 (2022), 316-.
• Türk, Gül Dilek - Darı, Abdülhakim Bahadır. “Metaverse’de Bi̇reyi̇n Toplumsallaşma Süreci̇”. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/1 (2022), 277-297. https://doi.org/10.30692/sisad.1074030
• Yiğitoğlu, Mustafa. “Religious Virtual Living and Metaverse on the Real World”. Afro Eura-sian Studies Journal 10 (2022), 5-14. https://doi.org/10.33722/afes.1093513
• CNBC, “Facebook’s Meta mission was laid out in a 2018 paper declaring ‘The Metaverse is ours to lose’”, (Erişim: 11.06.2022). https://cnbc.com/2021/10/30/facebooks-meta-mission-was-laid-out-in-a-2018-paper-on-the-metaverse.html