Hafızalarda Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi: Celal Kırca Hatıraları Özelinde

Yıl 2023, Sayı: 4, 147 - 171, 17.10.2023

Meryem Karataş

https://doi.org/10.55709/tetkik.4.1301719

Öz

Dinin hem bireysel hem de sosyal alandaki etkisi ve etkileşimi göz önünde bulundurulduğunda yaşadığımız coğrafyadaki din eğitimi sürecinin farklı yönleri ile ortaya konulması önemlidir. Tarihsel sürecin anlaşılmasında sözlü kaynaklara ulaşılması en az yazılı kaynaklar kadar anlamlıdır. Yaşananların yazıya aktarılması olarak tanımlanan anılar bireylerin zihninde iz bırakan, onları etkileyen, tarihe yardımcı olan kaynaklardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin din eğitimi tarihi de bilgi ve belgelerden hareketle oluşturulmuştur. Bu bilgi ve belgelerin içerisinde anıların ayrı bir yeri vardır. Öznel bir bakış açısına sahip olmalarına rağmen anılarını paylaşanlar bugünün penceresinden bakarak konuştuğumuz olayların canlı tanıklarıdır. Araştırmanın amacı Cumhuriyet dönemi din eğitim tarihiyle ilgili sözlü kaynakların anlatımı olarak ifade edilebilen anılardan hareketle din eğitiminin sosyal ve kurumsal alandaki karşılığını kısmen de olsa betimlemektir. Yapılan tasvirleri sınırlandırmak için emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Celal Kırca’nın anılarından hareket edilmiştir. Prof. Dr. Celal Kırca farklı zamanlarda kaleme aldığı kitaplarında çocukluk döneminden başlayarak günümüze kadar gittiği okullarda, ailesinde, yakın ve uzak çevresinde şahit olduğu olayları aktarırken din eğitimi kurumlarını, dönemin din anlayışını, devletin din eğitimi ile ilgili gerçekleştirdiği değişiklikleri aktarmıştır. Çalışma sözlü tarih metodu çıktısı olan anılar ile birlikte diğer yazılı belgelerin doküman incelemesi yönteminin kullanımı ile ortaya çıkmıştır. Çalışmanın sonucunda din eğitimi tarihiyle ilgili sözlü aktarımlar ile yazılı belgelerin birbirini desteklediği görülmüş ve aynı zamanda tarihin canlı tanıklarının söylemlerinin önemine dikkat çekilmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din Eğitimi Tarihi, Din, Eğitim, Celal Kırca

Religious Education in the Republican Era in the Memories: The Memoirs of Celal Kırca

Öz

Considering the impact and interaction of religion in both individual and social spheres, it is essential to reveal the religious education process in the geography we live in with different aspects. Accessing oral sources is as meaningful as written sources in understanding the historical process. Memories, which are defined as the transcription of experiences to writing, are sources that leave traces in the minds of individuals, affect them, and help history. The history of religious education of the Republic of Turkey has also been formed based on information and documents. Memories have a special place in this information and documents. Although they have a subjective point of view, those who share their memories are living witnesses of the events we are talking about from today's perspective. The research aims to albeit partially and to describe the counterpart of religious education in the social and institutional field, based on the memories that can be expressed as the narratives of oral sources about the history of religious education in the Republic period. For limiting the descriptions, the memoirs of retired faculty member Professor Celal Kırca were used. In his books written at different times, Professor Kırca conveyed the events he witnessed in his family, close and distant surroundings in the schools he attended from his childhood to the present day, while conveying the religious education institutions, the understanding of religion of the period, and the changes made by the state regarding religious education. The study is based on the memoirs, which are the output of the oral history method, with the other written documents, using the document analysis method. As a result of the study, it was seen that oral transmissions and written documents related to the history of religious education supported each other, and at the same time, it was desired to draw attention to the importance of the discourses of the living witnesses of history.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, History of Religious Education, Religion, Education, Celal Kırca

Kaynakça

• Adıgüzel, Abdullah. “Kız Çocuklarının Okullulaşma Engelleri ve Çözüm Önerileri (Şanlıurfa Örneği)”. Ekev Akademi Dergisi 17/56 (Yaz 2013), 325-344
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Baltacı, Cahit. “Mektep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/6-7. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Bardakoğlu, Ali. “Iskat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/137-143. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Başak, Merve Günaltay. Osmanlıdan Günümüze Sıbyan Mektepleri Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Bayındır, Abdülaziz. “Abdurrahman Güzelyazıcı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14/331-332. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Bora, Veysel. Kız Çocuklarının Zorunlu Eğitim Sonrası Ortaöğretime Devam Etmeme Nedenleri. Burdur, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Cicioğlu. Hasan. “Türkiye Cumhuriyeti’nde Ortaöğretimin Gelişimi”. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu. ed. Murat Alper Parlak. 137-173. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2010.
• Çelikan, Serkan. “Üç Cuma Namazının Terki Hakkındaki Halk İnancının Hadis Kaynaklarındaki Yeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi 1/53 (Haziran 2020), 139-162.
• DİB. Diyanet İşleri Başkanlığı. Kur’an-ı Kerim Kursları Özel Talimatı. Ankara: Baylan Basımevi, 1970.
• DİB. Diyanet İşleri Başkanlığı. Kur’an Öğretim Kursları Özel Talimatı. Ankara: Ongun Kardeşler Matbaası, 1965.
• Dilli. Celalettin. Zorunlu Eğitim Çağında Bulunan Kız Çocuklarının Okula Gitmeme Nedenleri (Şırnak İli Örneği). Elâzığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönergesi, 13/12/2019, 840029.
• Diyanet İşleri Reisliği Kur’an Öğretici Kursu Hakkında Özel Talimat. 19.07.1943.
• Diyanet İşleri Reisliği Kur’an Öğretim Kursları Özel Talimatı. Ankara: Alkan Matbaası, 1959.
• Duman, Soner. Günümüz Fıkıh Problemleri. İstanbul: Beta Yayınları, 2019.
• Isfahani, Ragıp. el-Müfredât fi Ğaribi’l Kur’an. Thk. Safvan Adnân ed-Dâvûdî. Beyrut: Daru’l Kalem, 1412.
• Güçlü, Mustafa. “Eğitim Tarihi Araştırmalarında Sözlü Tarih Uygulaması”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 11/1 (Mart 2013), 100-113.
• Gündüz, Turgay. “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Öğretimi Kronolojisi (1993-1998)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (Ocak 1998), 543-557.
• İpek, Emre. “Türkiye’de Kırâat İlminin Gelişimi ve Tayyar Altıkulaç’ın Bu Alandaki Çalışmaları”. İlahiyat 2 (Haziran 2019), 67-78.
• İz, Mahir. Yılların İzi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1990.
• Kazıcı, Ziya. Osmanlı’da Eğitim Öğretim. İstanbul: Bilge Yayınları, 2004.
• Kırca, Celal. Bir Nesle Mensubiyetin Hikâyesi Anılar ve Düşünceler. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2018.
• Kırca, Celal. Bir Neslin Mazideki İzleri Portreler. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
• Kırca, Celal. Din Eğitimimiz Anılar-Sorunlar-Düşünceler. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Koç, Mehmet. “İslâm Hukukunda Iskât-ı Salât ve Devir: Osmanlı Uygulaması Örneği”. Kilitbahir 21 (Eylül 2022), 67-90.
• Kur’ân Yolu. Erişim 17 Mart 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), 2018.
• Memiş, Tuğba. Eski Türklerde Sosyal Hayata Dair Uygulamalar ve Gelenekler (İslami Devirlere Kadar). Çankırı: Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Öcal, Mustafa. “Âmin Alayı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3/63. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/484-485. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Parmaksızoğlu, İsmet. Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: MEB Yayınları, 1966.
• Sakaoğlu, Necdet. Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları,1993.
• Türkdoğan, Orhan. Çağdaş Bilimsel Araştırma Metodolojisi ve Sorunları. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2012.
• Turan, İbrahim. “Türkiye’de İlahiyat Eğitimi: İstihdam Alanı‐Program İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (Aralık 2017), 59-77.
• Tütüncü, Gülsüm. “Tarih Araştırmalarında Sözlü Tarih Yöntemi ve Çevrimiçi Sözlü Tarih Arşivlerinden Örnekler”. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (Ekim 2022), 135-173.
• Vakkasoğlu, Vehbi. “Cemal Öğüt”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/23. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Yılmaz, Bülent. “Bilgi Toplumu: Eleştirel Bir Yaklaşım”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (1998), 147–158.