Examining the Effect of Religion Factor on Self-Construction on A Woman: Example of Bezmialem Valide Sultan

Yıl 2024, Sayı: 5, 9 - 27, 31.03.2024

Handan Zülal Ersoy

Öz

Personality is the reflection of a person’s innate characteristics in attitudes and behaviors as a result of interaction with the outside world. The will achieve the consistency of a person’s attitudes and behaviours under the leadership of the mind. There are elements that control this will. Religion, both an internal and external phenomenon, is one of these elements. The controlling role of religion also plays an active role in the self-construction process. This role of religion is more effective in a person’s childhood and adolescence. In later periods, it is an element that people apply to in times of crisis. There are differences between genders in benefiting from the religious factor in the self-construction. The softness of female temperament makes her personality more open to religious factors. While this situation creates sincere submission in the woman, it also builds a holistic personality. For this reason, the effectiveness of women’s use of religion in self-construction and in times of crisis is an issue that needs to be researched to raise healthy personalities in the future. In the literature research, no studies were encountered that addressed female personality in the context of a private person. Therefore, with this study, we aimed to contribute to the missing field and to evaluate the effect of religion on self-construction as a positive controlling force. In this context, we examined the personality of Bezmialem Valide Sultan, whose life included periods under the influence of different beliefs, cultures, and traditions. We emphasized the role of religion in helping his personality reach a holistic and healthy structure in the various identities she acquired. We tried to scientifically reveal the effect of the religious factor on self-construction through the charitable foundations she established throughout her life. We have selected five examples of these charitable foundations. These are Vakıf Gureba Hospital, Dārü’l-Maʿārif, Dolmabahçe Mosque, Galata Bridge, and Terkos Lake. While the qualitative research method was used in the study, the technique of examining documents was used. As a result, it has been understood that the influence of religion is positive in self-construction through Bezmialem Valide Sultan and her charitable works. In this process, it has been observed that people exhibit consistent and permanent attitudes and behaviors when religion is the main factor controlling the will.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Self-Construction, Religion, Woman, Bezmialem Valide Sultan

Etik Beyan

This article is the revised and developed version of the unpublished conference presentation entitled “Examining the Effect of Religion Factor on Self-Construction on A Woman: Bezmialem Valide Sultan”, orally delivered at the 3. Symposium of Turkey Social Sciences (Ersoy, Handan Zülal. “Examining the Effect of Religion Factor on Self-Construction on A Woman: Example of Bezmialem Valide Sultan”. TSBS Bildiriler Dergisi 3 (2023), 75-78, https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.384).

Kişilik İnşasında Din Faktörünün Etkisinin Bir Kadın Üzerinden İncelenmesi: Bezmialem Valide Sultan Örneği

Öz

Kişilik, insanın yaratılışından gelen özelliklerinin dış dünya ile etkileşime girmesi sonucu tutum ve davranışlarda ortaya çıkan yansımadır. Kişinin tutum ve davranışlarının tutarlılığı ise aklın önderliğindeki irade ile gerçekleşir. İradeyi kontrol eden unsurlar vardır. Hem içsel hem de dışsal olgu olan din de bu unsurlardan biridir. Dinin kontrolcü rolü, kişiliğin inşa sürecinde de aktif rol oynar. Dinin bu rolü insanın çocukluk ve ergenlik dönemlerinde daha etkilidir. Sonraki dönemlerde ise insanın kriz anlarında başvurduğu bir unsurdur. Cinsiyetlerin kişilik inşa sürecinde din faktöründen yararlanması farklılık gösterir. Kadın mizacının yumuşaklığı, kişiliğini din faktörüne daha açık hale getirir. Bu durum kadında samimi bir teslimiyet doğururken bütüncül bir kişilik de inşa eder. Bu nedenle kadının kişilik inşasında ve kriz anlarında dinden yararlanmasının etkinliği gelecekte sağlıklı şahsiyetlerin yetiştirilmesi için araştırılması gereken bir konudur. Yapılan literatür araştırmalarında kadın kişiliğini özel bir şahıs bağlamında ele alan çalışmalarla karşılaşılmamıştır. Bu nedenle biz de bu çalışmayla hem alana katkı sağlamayı hem de dinin olumlu kontrolcü güç olarak kişilik inşasına etkisini değerlendirmeyi amaçladık. Bu bağlamda hayatı, farklı inançların, kültürlerin ve geleneklerin etkisinde dönemler içeren Bezmialem Valide Sultan’ın kişiliğini incelenmiştir. Edindiği çeşitli kimliklerde kişiliğini, bütüncül ve sağlıklı bir yapıya ulaştırmasında; dinin rolünü vurgulanmıştır. Hayatı boyunca yaptırdığı hayır vakıflarıyla din faktörünün kişilik inşasına etkisi bilimsel açıdan ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu hayır vakıflarından beş tane örnek seçilmiştir. Bunlar; Vakıf Gureba Hastanesi, Dārü’l-Maʿārif,, Dolmabahçe Camii, Galata Köprüsü ve Terkos Gölü’dür. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılırken dökümanların incelenmesi tekniğine başvurulmuştur. Çalışmanın sonucunda, Bezmialem Valide Sultan ve hayır eserleri üzerinden; kişiliğin inşasında, dinin etkisinin olumlu olduğu anlaşılmıştır. Bu süreçte iradeyi kontrol eden temel unsur din olduğunda insanın tutarlı ve kalıcı tutum ve davranışlar sergilediği görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Kişilik İnşası, Din, Kadın, Bezmialem Valide Sultan

Etik Beyan

Bu makale, 3. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu’nda sözlü olarak sunulan ancak tam metni yayımlanmayan “Kişilik İnşasında Din Faktörünün Etkisinin Bir Kadın Üzerinden İncelenmesi: Bezmialem Valide Sultan” adlı tebliğin içeriği geliştirilerek ve kısmen değiştirilerek üretilmiş hâlidir (Ersoy, Handan Zülal. “Kişilik İnşasında Din Faktörünün Etkisinin Bir Kadın Üzerinden İncelenmesi: Bezmialem Valide Sultan”. TSBS Bildiriler Dergisi 3 (2023), 75-78, https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.384).

Kaynakça

• Abay, Ahmet. Kur’an da Kişilik Eğilimleriyle İlgili İlkeler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp? id=2R00VjywMO25o7Y46XVa9A&no=yGgLrsWYZk8jMQs_YpoQsA
• Adler, Alfred. İnsanı Tanıma Sanatı. İstanbul: Say Yayınları, 23. Basım, 2004.
• Altınköprü, Tuncel. Şahsiyet Analizi. İstanbul: Hayat Yayınları, 5. Basım, 1999.
• Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 12. Basım, 2021.
• Başar, Fahameddin. Vakıf Kuran Kadınlar. Ankara: VGM Yayınları, 2019.
• Bayraktutan, Ayşe. Din Psikolojisi Açısından Hz. Ömer’in Kişiliği. Iğdır: Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=pquyWsHNcdtX4Nau9oyLpQ&no=EVYLSa0OxAQtoCjsJKYH5Q
• Bezmialem Vakıf Üniversitesi. “İstanbul’un Kalbine Akan Su: Terkos Gölü”. Bezmialem Aktüel Dergi 1/15 (2017), 18-35.
• Bezmialem Vakıf Üniversitesi. “Valide Köprüsünden Galata Köprüsüne”. Bezmialem Aktüel Dergi 1/5 (2014), 4-9.
• Clastres, Pierre. Devlete Karşı Toplum. çev. Mert Sert - Nedim Demirtaş. Ankara: Ayrıntı Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2017.
• Çoban, Gizem Sebahat. “Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kendini Gerçekleştirme Basamağında Gizil Yetenekler”. European Journal Of Educational Social Sciences 6/1 (2021), 111-118.
• Gazalî. İhyau Ulumi’d- Din. çev. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2019.
• Erikson, H. Erik. İnsanın 8 Evresi. çev. Gonca Akkaya. Ankara: Okuyan Us Yayın, 2018.
• Ersoy, Handan Zülal. “Kişilik İnşasında Din Faktörünün Etkisinin Bir Kadın Üzerinden İncelenmesi: Bezmialem Valide Sultan”. TSBS Bildiriler Dergisi 3 (10 Ağustos 2023). https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.384
• Fromm, Erich. Sahip Olmak Ya Da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Say Yayınları, 8. Basım, 2023.
• Hökelekli, Hayati. “Şahsiyet”. 38/297-298. Ankara: TDV İslam Ansiklopedisi, 2010.
• Karacoşkun, M. Doğan (ed.). Din Psikolojisi. Ankara: Grafiker Yayınları, 5. Basım, 2012.
• Karakaş, Sirel. Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü: Bilgisayar Programı ve Veritabanı. Erişim 09 Aralık 2023. www.psikolojisozlugu.com (Sürüm: 5.2.0/2022)
• Karakaş, Sirel. Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü: Bilgisayar Programı ve Veritabanı. Erişim 10 Aralık 2023. www.psikolojisozlugu.com (Sürüm: 5.2.0/2022)
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık, 2001.
• Nişancı, Zübeyir. “Demir Kafes”. Tübitak Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, 2022. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/demir_kafes
• Özler, Mevlüt. “Tevhit”. 41/22-24. Ankara: TDV İslam Ansiklopedisi, 2012.
• Pilehvarian, Nuran Kara. “Osmanlı Dünyasında Bilim Ve Eğitim Milletlerarası Kongresi Tebliğleri”. Bezmialem Valide Sultanın Eğitim Islahatındaki Rolü Ve Valide Mektebi Darülmaarif. ed. Hidayet Yavuz Nuhoğlu. 489-498. İstanbul: İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırmaları Merkezi, 2001. https://isamveri.org/pdfdrg/D083550/2001/2001_PILEHVARIANNK.pdf
• Şentürk, M. Hüdai. “Bezmialem Valide Sultan”. 6/108-113. Ankara: TDV İslam Ansiklopedisi, 1992.
• Terzi, Arzu. Bezmialem Valide Sultan. İstanbul: Timaş Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Tokur, Behlül. Klasik Ve Güncel Konularıyla Din Psikolojisi. Ankara: Sonçağ Yayınları, 2020.
• Zivar Paşa. Asar-ı Ziver Paşa: Divan Ve Münşeat. Ankara: Açık Erişim TBMM Yayınları, 1314. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/1056
• Introduction to Psychology. Minneapolis: University of Minnesota Libraries Publishing, 2015.