Gilded Glass Decorations with Enamel in the Mamluk Turkish State

Yıl 2024, , 81 - 98, 30.06.2024

Emine Dönmez

https://doi.org/10.53352/tevilat.1480345

Öz

The Mamluk Turkish State, which ruled in Egypt and Syria between the 13th and 16th centuries, has been the source of works that will ensure that its name will be remembered in every era in terms of glass art. It supported and contributed to the development of the trade and production workshops that existed in the region throughout history and were of great importance. The region had very rich resources in terms of infrastructure and materials, and due to its productivity and material availability, very good quality glass was produced. Known for their robustness and clarity, these glasses became famous for their ornamentation during the Mamlūk period and remained popular and imitated for a long time. In this study, we have tried to describe the development of glass production in the region and the contribution of the Mamluks to this production. In the light of the findings, we have tried to draw a general framework about the decoration and decoration techniques of glassware produced in the region. The technical and ornamental analysis of a Mamluk glass bottle, which has survived intact and is currently exhibited in the Dom Museum in Vienna and stands out with its ornamentation, has been analyzed. Glass art and ornamentation techniques in the Mamluks were evaluated through the glass bottle analyzed as an example.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Arts History, Glassware, Mamluk Turkish State, Pilgrim Bottle, Dom Museum Wien, Ornament.

Memlûk Türk Devletinde Mineli Yaldızlı Cam Süslemeler

Öz

13-16. yüzyıllar arasında Mısır ve Suriye topraklarında hüküm süren Memlûk Türk Devleti, cam sanatı bakımından adının her devirde hatırlanmasını sağlayacak eserlerin menbaı olmuştur. Bölgede tarih boyunca var olan ve büyük öneme sahip ticaret ve üretim atölyelerini desteklemiş ve gelişimine katkı sağlamıştır. Alt yapı ve malzeme bakımından çok zengin kaynaklara sahip olan bölgede verimlilik ve maddi elverişlilik sebebiyle çok iyi kalitede camlar üretilmiştir. Sağlamlık ve netliğiyle bilinen bu camlar Memlûkler devrinde bir de bezemeleriyle ün kazanmış, uzun süre rağbet gören ve taklit edilen cam ürünler olma özelliğini korumuştur. Bu çalışmada bölgede cam üretiminin gelişimi ve Memlûklerin bu üretime katkıları aktarılmıştır. Bu çalışmada bölgede üretilen cam emtianın bezenmesi ve bezeme teknikleri hakkında bulgular ışığında genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Günümüze sağlam olarak ulaşmış, hâlihazırda Viyana Dom Müzesinde sergilenen ve tezyinatıyla öne çıkan bir Memlûk cam şişesinin teknik ve süsleme analizi yapılmıştır. Örnek incelemesi yapılan cam şişe üzerinden Memlûklerde cam sanatı ve süsleme tekniklerinin değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Sanatları Tarihi, Cam Sanatı, Memlûk Türk Devleti, Hacı Matarası, Viyana Dom Müzesi, Bezeme.

Kaynakça

• Abdulazîz Salâh Sâlim. al-Funûnu’l-İslâmiyya fî ’asri’l-Ayyûbî. 2 Cilt. Kâhira: Markazu’l-kitâb li’n-neşr, 2000.
• Akkuş Yiğit, Fatma. “Memlûk Tarihinde Kadın Şarkıcı ve Müzisyenler”. Tarih İncelemeleri Dergisi XXX/1 (2015), 45-62.
• Bayazıt, Emine. Memlûkler Devri Cam Sanatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Bozkurt, Nebi. “Renk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 575-576. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2007.
• Carboni, Stefano. Glass from Islamic Lands: The al-Sabah Collection at the Kuwait National Museum. New York: Thames & Hudson Ltd, 2002.
• Carboni, Stefano - Whitehouse, David. Glass of the Sultans. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2001.
• Ekinci, Abdullah - Yavuz, Esra. “Memlük Devleti’nde Cariyelerin Sosyal Hayatta Etkisi”. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi 22 (2020), 59-73.
• Grube, Ernst J. The World of Islam. London: Paul Hamlyn, 1967.
• Heidemann, Stefan. “The History of the Industrial and Commercial Area of Abbasid Al-Raqqa, Called AL-Raqqa Al-Muhtariqa”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 69/1 (2006), 33-52. https://doi.org/10.1017/S0041977X06000024
• Henderson, Julian vd. “Experiment and Innovation: Early Islamic Industry at al-Raqqa, Syria”, 130-145.
• Hillenbrand, Robert. İslam Sanatı ve Mimarlığı. İstanbul: Homer Kitabevi, 2005.
• Irwin, Robert. Islamic Art. London: Laurance King, 1997.
• Kucharczyk, Renata. “Islamic Glass From Area U (2012-2013)”. Polish Archaeology in the Mediterranean, 73-86.
• Muhammed Mustafâ Sâbir İsmâîl. Sınâatu’z-Zucâc fî Medîneti’l-Halîl Hılâla’l-fetrateyni’l-Mamlûkiyyati va’l-Osmâniyyati. Kuds: Câmiatu’l-Kuds al-Ma’hadi’l-âlî li’l-âsâri’l-İslâmiyya, 2000.
• Özgümüş Canav, Üzlifat. Çağlar Boyu Cam Tasarımı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2013.
• Özgümüş, Üzlifat. Anadolu Camcılığı. İstanbul: Pera, 1. Basım, 2000.
• Özgümüş, Üzlifat. “Cam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/38-41. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1993.
• Özkeçeci, İlhan. Zamanı Aşanlar (IX. Yüzyıla Kadar Tür Sanatı). İstanbul: HMS Grup, 1. Basım, 2004.
• Spear, Maud. “The Islamic Glass Bracelets of Palestine: Preliminary Findings”. Journal of Glass Studies 34 (1992), 44-62.
• Stone, Nicholas. Symbol of Divine Light The Lamp in Islamic Culture& Other Traditions. Indiana: World Wisdom, 2018.
• Tez, Zeki. Camın Parıltılı Tarihi. Doruk Yayımcılık, 1. Basım, 2021.
• Turan, Hayrunnisa. “Kudüs’teki Memlûk Türk Devleti Armaları”. Belleten 83/298 (2019), 887-912.
• Ward, Rachel. “Mosque Lamps and Enamelled Glass: Getting the Dates Right”. The Arts of the Mamluks in Egypt and Syria-Evolution and İmpact. Bonn University Press, ts.
• Yeomans, Richard. The Art and Architecture of İslamic Cairo. Reading/UK: Garnet Publishing, 1. Basım, 2006.