Kenz-i Şümûs Divanında Toplumsal Değerlerin Yozlaşması: Bir Manzume Üzerine İnceleme

Yıl 2024, , 471 - 485, 31.12.2024

Fehmi Soğukoğlu

https://doi.org/10.53352/tevilat.1586711

Öz

1900-1952 yılları arasında yaşamış bir mutasavvıf olan İbrahim Halil Efendi yedi yüzden fazla manzumenin yer aldığı büyük bir divan miras bırakmıştır. Kenz-i Şümûs adını verdiği divanının ana konusunun aşk olduğu dile getirilse de birçok manzumesinde sosyal problemlere temas etmiştir. Makalede daha çok sosyal problemlerin dile getirildiği bir manzume toplumsal ve bireysel yönden ele alınmıştır. Eleştirel bir üslupla dünyadaki olumsuz değişimlere atıfta bulunan İbrahim Halil Efendi ilgili manzumede vefa, hafa, istikamet, cefa, safa, şifa, sadakat ve kadâ kavramlarına sırasıyla yer vermiştir. Beyitlerin Sultan Abdulhamid Hân’ın tahttan indirilişinden sonra yeni dünya düzeninin kurulmaya başlamasıyla kaleme alındığı düşünülmektedir. Manzumede; dünyada yaşanan olumsuz yöndeki değişim, toplumun ıslah edici kimselere karşı mesafeli duruşu, dünya nimetlerinin rahatlığın temini olarak görülmemesi gerektiği, kutsal değerler ve kavramların içinin boşaltılması ve yöneticilerin sadakat imtihanı konularından bahsedildiği tespit edilmiştir. Çalışmada bu konular, yukarıda zikredilen kavramlarla bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak manzumenin Müslümanların yaşadığı dönemi daha iyi tanımaları noktasında uyarı mahiyetinde bir nasihat içerdiği dile getirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Kelam, İbrahim Halil Efendi, İstikamet, Islah

Corruption of Social Values in Kanz Shumūs Divan: A Analysis on a Poem

Öz

Ibrāhīm Khalīl Afandī, a Sufi who lived between 1900 and 1952, left a great divan legacy of more than seven hundred verses. Although it can be stated that the main subject of his divan, which he called Kanz Shumūs, was love, he touched upon social problems in many of his verses. In this article, a verse in which social problems are mostly expressed is analysed from social and individual aspects. Ibrahim Halil Efendi, who refers to the negative changes in the world with a critical style, has included the concepts of Wafāʾ, Khafāʾ, Istiqāmah, Jafāʾ, Ṣafāʾ, Shifāʾ, Ṣadāqah and Qaḍāʾin the related verse respectively. It is thought that the couplets were written with the establishment of the new world order after the dethronement of Sultan Abdulhamid Khan. In the manzum, it was determined that the negative changes in the world, the distant stance of the society towards the reformers, the fact that the blessings of the world should not be seen as the provision of comfort, the emptying of sacred values and concepts, and the test of loyalty of the rulers were mentioned. In this study, these issues were evaluated as a whole with the concepts mentioned above. As a result, it can be stated that the verse contains advice in the form of a warning for Muslims to better recognise the period they live in.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Kalām, Ibrāhīm Khalīl Afandī, Istiqāmah, Iṣlāḥ

Kaynakça

• Beydilli, Kemal. "Dış Politika ve Siyasi Ahlak". İlmîAraştırmalar 7 (1999), 47-56.
• Ekin, Yunus. "Nifâkın Mahiyeti ve Tanınmasında Semiyotik Verilerin Önemi". Dini Araştırmalar 8/22 (2005), 131-150.
• Erdoğan, Kenan-Aydoğan, Tuğba. "Manisa'da Medfun Mutasavvıf Bir Şair: Seyyid İbrahim Halil Efendi ve Divanı Kenz-i Şümus". Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3 (2013), 273-293.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü'l-Arab. Kahire: Dârü'l-maârif, 1981.
• İbrahim Halil Efendi. Kenzi Şümûs. ed. Fakûru'l-Hak Efendi, İstanbul: Başer Matbaacılık, 2001.
• Küçük, Cevdet. "Sykes-Picot Antlaşması". TDV İslâm Ansiklopedisi. 204-206. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• Mustafa Sabri. Mevkifü'l-akli ve'l-ilm. Beyrut: Dârü ihyâi't-turâsi'l-Arabî, 1981.
• Özcan, Azmi. "Otuzbir Mart Vak'ası". TDV İslam Ansiklopedisi. 9-11. TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2007.
• Soğukoğlu, Fehmi. "İbrahim Halil Efendi’nin Gaziantep/İslahiye’deki Dinî Hayata Katkısı". Gaziantep'te Dini Hayat. ed. Erol Erkan vd. 893-906. Gaziantep: Gazi Kültür A.Ş., 2017.
• Soğukoğlu, Fehmi. "Soğukoğlu, İbrahim Halil". TDV İslâm Ansiklopedisi. 518-519. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2019.
• Suyûtî, Celâleddîn. el-Câmiu'l-kebîr. 25. Mısır: el-Ezherü'ş-şerîf, 2005.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî. Keşşâfü istilâhâti'l-fünûn. Lübnan: Mektebetü Lübnân en-nâşirûn, 1996.
• Ziya Paşa. Külliyyât-ı Ziyâ Paşa. İstanbul: Yeni Matbaa, 1924.