On the Meaning of the Actual Value of the Sunnah and the Problems Regarding This Subject

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 243 - 272, 30.06.2025

Ibrahim Kutluay

https://doi.org/10.53352/tevilat.1720174

Öz

Sunnah is the name of the Prophetic example to be followed by the ummah of Muhammad (pbuh) until the Day of Judgment. In this regard, throughout history, the Sunnah has been realized in the form of the message of Allah (revelation) being implanted in the heart of the prophet chosen from among the people and being announced and practiced by him to the people. In this respect, the source of religion is Allah, but it is His chosen prophets who communicate and practice it among people. When it is claimed that there is no need for the Sunnah or the Prophet, this fact is ignored. When it is argued that the Prophet's duty is only to convey the revelations he has received to the people to whom he is sent, it is stated that the revelations do not need to be explained, that there is no deficiency or incompleteness in the application of the laws, that every person to whom the revelations are communicated can fully understand and apply them without the need for any guidance, and that there is no need for the Prophet's leadership, his actions such as introducing an additional provision or narrowing some provisions in the application of the laws according to the developing conditions. Nevertheless, the Prophet's functions of notification, communiqué (tablig), elaborating (tafsil), allocation (tahsis) , and make judgment (tashrī) are duties assigned to him by Allah and are not independent of Him and contrary to His will. The Prophet's explanation of the Qur'an includes the meaning of “applying it to life”. In this study, the historical and universal aspects of the Sunnah, the meaning of its current value, the division of the Sunnah, change in the Sunnah, and the consequences of abandoning the Sunnah are emphasized. In this way, some basic problems such as how the Sunnah is understood in today's society, its place in the life of the individual and society in the modern world, whether the Sunnah has current/vital value, its harmony or conflict with the modern value system, whether the Sunnah is only a historical practice or a valid and functional reference for today are discussed. The aim of the study is to emphasize the principles, universal and historical aspects of the Sunnah in order to evaluate its actual value accurately, and to point out the place of the Sunnah, which is a practice of the Qur'an, and its practices that have been approved by Allah explicitly and implicitly, in religion, and to reveal that it is not possible to practice religion in a perfect way that Allah would be pleased without the Prophet’s Sunnah; at the same time, to draw attention to the existence of some different approaches and problems in this regard. In addition, it will be discussed whether the application of the Sunnah in the modern era will be based on its form and form as it was in the time of the Prophet Muhammad (Asr- saādah) or on the principle(s) it observes. This study, which excludes issues such as the value of Sunnah in tashri and the Prophet's place in religion, is limited to the actual value of the Sunnah and some problems in this regard.

Anahtar Kelimeler

Hadith , Sunnah , Actual Value , İjtihad , Change

Proje Numarası

-

Sünnet’in Aktüel Değerinin Anlamı ve Bu Konudaki Problemler Üzerine

Öz

Sünnet, kıyamete kadar gelecek olan Muhammed (s.a.v.) ümmetinin takip edeceği nebevî örnekliğin adıdır. Bu hususta tarih boyunca sünnetullah, Allah’ın mesajının (vahiy) insanlar arasından seçilen peygamberin kalbine ilkası ve onun tarafından insanlara duyurulması ve tatbik edilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Bu bakımdan dinin kaynağı Allah Teâlâ ise de onu insanlar arasında tebliğ ve tatbik edenler, O’nun tarafından seçilmiş peygamberlerdir. Sünnet’e ya da peygambere ihtiyaç olmadığı iddia edildiğinde bu gerçek göz ardı edilmiş olur. Peygamberin görevinin aldığı vahiyleri gönderildiği topluma sadece tebliğ etmek olduğu ileri sürüldüğünde ise inen vahiylerin açıklanmaya ihtiyaç olmadığı, ahkâmın tatbikinde eksiklik ya da kapalılığın bulunmadığı, tebliğ edildiği her kişinin, vahyi herhangi bir kılavuza gerek duymadan tam olarak anlayıp tatbik edebileceği; peygamberin önderliğine, gelişen şartlara göre ahkâmın tatbikinde duruma göre ilave bir hüküm getirme ya da bazı hükümleri daraltma gibi icraatlarına lüzum olmadığı ifade edilmiş olur. Bununla beraber Hz. Peygamber’in tebliğ, tebyîn, tafsîl, tahsîs ve teşrî fonksiyonları Allah Teâlâ’nın kendisine verdiği vazifeler olup O’ndan bağımsız ve O’nun rızasına aykırı değildir. Ayrıca Hz. Peygamber’in Kur’ân’ı açıklaması, onu “hayata uygulama” anlamını da ihtiva eder. Bu çalışmada ana hatlarıyla Sünnet’in tarihsel ve evrensel yönleri, aktüel değerinin ne anlama geldiği, Sünnet’in taksimi, Sünnet’te değişim, Sünnet’i terk etmenin sonuçları üzerinde durulmuştur. Bu suretle Sünnet’in bugünkü toplumda nasıl anlaşıldığı, modern dünyada birey ve toplum hayatındaki yeri, güncel/hayati değer taşıyıp taşımadığı, modern değerler sistemiyle olan uyumu veya çatışması, sadece tarihsel bir pratik mi yoksa bugün için de geçerli ve işlevsel bir referans mı olduğu gibi bazı temel problemler tartışılmıştır. Çalışmanın amacı, Sünnet’in aktüel değerini isabetli bir şekilde değerlendirebilmek için onun oraya koyduğu ilklere, evrensel ve tarihsel yönlerine vurgu yapmak ve Kur’ân’ın bir pratiği olan Sünnet’e, açık ve zımnî olarak Allah’ın onayından geçmiş nebevî uygulamaların dindeki yerine işaret etmek, Hz. Peygamber’in sünneti olmadan dini Allah’ın razı olacağı şekilde kâmil mânada tatbik etmenin mümkün olmadığını ortaya koymak; aynı zamanda bu hususa bazı farklı yaklaşım ve problemlerin varlığına dikkat çekmektir. Bununla birlikte modern dönemde Sünnet’i tatbik etmede, Asr- saâdet’te olduğu gibi şeklen ve aynen mi yoksa gözettiği ilke (ilke)nin mi esas alınacağı tartışılacaktır. Sünnet’in teşrî değeri, Hz. Peygamber’in dindeki yeri gibi hususları dışarıda bırakan bu çalışma, Sünnet’in aktüel değeri ve bu konudaki birtakım problemlerle sınırlıdır.

Anahtar Kelimeler

Hadis , Sünnet , Aktüel Değer , İctihad , Değişim

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb Arnaût vd. Beyrut: Risâle, 1421/2001.
• Abdürrezzâk, Ebû Bekr es-San‘ânî. el-Musannef. Habîbü’r-Rahmân es-San‘ânî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî. 1403.
• Bakkal, Ali. “Sünnetin Kaynak Değeri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/5 (2003), 1-27.
• Bedir, Mürteza. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Begavî, Ebü Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
• Begavî, Ebü Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd. Şerhu’s-Sünne. Thk. Şuayb Arnaût. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’s-sağîr. Thk. Abdü’l-Mut‘îm Emin el-Kal‘acî. Karaçî: Câmiatü’t-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1410/1989.
• Çelik, Büşra Kutluay. Câhiliye’den İslâm’a Sünnet’in Toplumsal Yönü. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2022.
• Dârekutnî. Ebü’l-Hüseyn Ali b. Ömer. Sünen. Şuayb Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. 1424/2003.
• Ebû Avâne, Ya‘kub b. İshâk. Müstahrec. thk. Eymen b. Arif ed-Dimeşkî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1419/1998.
• Ebû Zehrâ. İslam Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usulü). Trc. Abdülkadir Şener. Ankara: Fon Matbaası, 1979.
• Erul, Bünyamin. “Sahâbenin Sünnet’e Bağlayıcılık Açısından Bakışları”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 10/1-2-3-4 (1997).
• Erul, Bünyamin. Sahâbenin Sünnet Anlayışı. Ankara: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/440-444. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Fazlur Rahman, Islamic Methodology in History. Islamabad: Islamic Research Institute, 1964.
• Fazlur Rahman. Islam. Trc. Mehmet Dağ, Mehmet Aydın. Ankara: Selçuk Yayınları, 1993.
• Goldziher, Ignaz. Muslim Studies (Muhammedanische Studien). ed. S. M. Stern. trans. C. R. Barber and S. M. Stern. Albany, New York: State University of New York Press, 1890), 2/26.
• Görmez, Mehmet. “Hz. Peygamber’i Örnek Almak ve Sünnete Tabi Olmanın Anlamı Üzerine”. Üçüncü 1000’e Girerken İslam Kutlu Doğum Sempozyumu 2000. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Gürsoy, İsmail Hakkı. “Christian Snouck Hurgronje”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 37/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Hoque, M., Mohamed Nor, Z., Abdul Rab, M. A., & Abd Kadir, K. “Exploring the Concept of Maqasid al-Sunnah to Understand the Higher Objectives of the Sunnah”. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences 13/11. (2023).
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşur. Mekâsıdu’ ş-Şerîati’1-İslâmiyye. Tunus, 1988.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşur. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed el-Endelûsî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Thk Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dârû’l-Âfâki’l-Cedîde, ts.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr. el-Musannef. Thk. Kemal Yûsuf el-Hût. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1988.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b Hibbân. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. tertib el-Emîn Alâüddin. Thk. Şuayb Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru Kur’âni’l-azîm. Thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. Beyrut: Dârü’t-Tayyibe, 1420/1999.
• İbnü’l- Cevzî, Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Thk. Abdürezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
• İstemi, Fuat. “İmam Şâfiî’nin Kullandığı Hadis Kavramları (er-Risâle Örneği)”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/2 (2016), 641-667.
• İzzü’d-Dîn, Ebû Muhammed Abdü’l-Aziz b. Abdi’s-Selâm. Kavâidü’1-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. Beyrut, ts.
• Kâdî İyâz. “Risâletü Mâlik ile’l-Leys”. Tertîbü’l-medârik ve takrîbü’l-mesâlik. Mağrib: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûnü’l-İslâmiyye Ehli Medîne, 1418/1998.
• Karafî, Şihâbü’d-Dîn Ahmed b. İdris. el-İhkâm. Haleb, 1967.
• Karataş, Mustafa. “Fazlur Rahman and The Concept of Living Sunna”, Ekev Akademi Dergisi 9/25(2005), 123-130.
• Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes‘ud Alâüddîn. el-Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’şerâi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
• Khan, Izhar Ahmad. “The Authority of the Sunnah: Reflections on Modern Critique from a Qur’ānic Perspective”. Islamic Studies 63/1 (2024), 109-133.
• Köse, Saffet. “Hz. Ömer'in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi Tartışmalarına Bir Bakış”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 7 (2006) 13-50.
• Kutluay, İbrahim. “Müslümanların Sosyal Hayatında Hadislerin ve Sünnet’in Rolü ve Oryantalistlerin Sünnet’e Dair İddialarının Amaçları Üzerine”. İslam ve Yorum VII. 3 (2023), 127-152.
• Kutluay, İbrahim. “The Relationship Between The Sunnah and The Waḥy and Its Effects on The Authority of Sunnah According To Some Contemporary Scholars”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49 (2019) 7-47.
• Kuzudişli, Ali. “Fazlur Rahman’ın Sünnet Yorumu”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2012), 121-140.
• Margoliouth, D. S. The Early Development of Mohammedanism: Lectures Delivered in the University of London. London: Williams and Norgate, 1914.
• Osmani, Muhammed Takî. Sünnet’in Bağlayıcılığı. Trc. İbrahim Kutluay. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
• Parwez, Ghulam Ahmad - Jairajpuri, Muhammad Aslam. The Status of Hadeeth in Islam, Trc. Ejaz Rasool. Lahore: Talu-e-Islam Trust, 2016.
• Polat, Salahattin. “Hz. Peygamber’in Sünnetini Anlama ve Sünnete Uyma”. Ebedi Risalet 2. İzmir: Işık Yayınları, 1993.
• Polat, Salahattin. “Hz Peygamber’in Sünnet’i ve Değişim”. Sünnet Sosyolojisi. Edit. Mustafa Tekin. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2013.
• Polat, Salahattin, “Hz. Peygamber’in Sünnetini Anlama ve Sünnete Uyma”. Kutlu Doğum Haftası, İslam’ da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Saeed, Abdullah. “Fazlur Rahman: A Framework for Interpreting the Ethico-legal Content of the Quran”. Modern Muslim Intellectuals and the Qur’an. Edit. Suha Taji-Farouki. Karachi: Oxford University Press, 2004.
• Sakallı, Talat. “Sünnet’in Bağlayıcılık Açısından Taksimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1995), 39-101.
• Sa‘lebî. Ebû İshâkj Ahmed b. Muhammed. el-Keşfü ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. 1422/2002.
• Schacht, Joseph. The Origin of Muhammadan Jurisprudence. Karachi: Oxford University Press, 1979.
• Şâsî, Ebû Saîd el-Heysem b. Küleyb. Müsnedü Şâsî. Thk. Mahfûzü’r-Rahmân. el-Medinetü’l-Münevvere: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem. 1410/1989.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-evsât. Thk. Târık b. İvazullah Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. 1420/2000.
• Uraler, Aynur. Sahâbe Uygulaması Olarak Sünnete Bağlılık. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• Vâhidî, Ebü’l-Hüseyn Ali b. Ahmed. el-Vecîz fî tefsiri’l-kitâbi’l-azîz. Thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1415/1994.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Amr. Keşşâf an hakâiki gavâmizü’t-t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî. 1407/1986.