Modernleşme Sürecinde Aile: Değişen Annelik ve Babalık

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 35 - 60, 30.06.2020

Ali Bayer

Öz

Aile toplumu meydana getiren ve temsil eden en küçük birimdir. İnsanoğlunun yaşamını sürdürmesi için fiziksel, sosyal, duygusal ihtiyaçları bulunur ve bu ihtiyaçların giderilmesinde aile önemli rol oynar. Ailenin yapısında meydana gelen bir değişme aynı zamanda toplumdaki değişimi de yansıtmaktadır. Sanayileşme, modernleşme sürecinde kadının güç kazanması hem ailede hem de iş yerinde cinsiyet eşitliğine yol açmıştır. Geleneksel aile modelinde erkek evin geçimi sağlamak, kadın ise ev işleri ve çocuğun bakımından sorumludur. Kadının eğitim düzeyinde görülen yükselme ve ücretli bir işte çalışması kadının toplumsal ve aile içindeki konumunu, sorumluluklarını ve rollerini etkilemiştir. Değişen bu durum karşısında babalar çocuklarıyla daha fazla ilgilenir duruma gelmişlerdir. Türkiye’de eğitim düzeyi yüksek kesimlerde aile içi roller ve sorumluluklar eşler arasında eşit paylaşılsa da diğer kesimlerde halen geleneksel annelik-babalık modelinin sürdüğü ifade edilmektedir.
Modernleşme süreci toplumsal yapıyı, sosyo-kültürel hayatı etkilediği gibi anne-babalık olgusunu da etkilemiştir. Böylece erkek modern toplumda daha evcimen hale gelmiş, karı-koca birbirleriyle daha uyumlu ve ailenin korunması ve devamını korumaya başlamışlardır. Aileyi yakından ilgilendiren evlenme yaşının yükselişi, boşanma sonrası çocukların durumu, evlilik dışı birlikteliklerin artışı, homoseksüel evliliklerin yaygınlaşması, eşlerin her ikisinin de çalışması sonucu evde geçirilen zamanın azalması gibi gelişmeler annelik-babalık kavramına yüklenen anlam ve algının değişimine yol açmıştır. Çalışma deskriptif bir yöntemi esas almaktadır. Bu araştırmada annelik ve babalık olgusuna yüklenilen yeni anlamlar, modernleşmenin aile içi statü ve rollere etkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Annelik-Babalık, Rol Farklılaşması, Sosyal Değişme, Modernleşme, Eşit Rol Modeli

Family In Modernization: Motherhood And Fatherhood

Öz

Family is the smallest unit that constitutes and represents society. Human beings have needs such as physical, social and emotional in order to survive and family plays role in supply with these needs. A change in the structure of the family also reflects that change in society. In the process of industrialization and modernization, the empowerment of women has led to gender equality both family and business life. In the traditional family model, the man is responsible for the livelihood of the house, and the woman is responsible for the housework and taking care of the child. The rise in the education level of women and their employment in a paid job have affected the status, responsibilities and roles of women in the social and family. In the face of this changing situation, fathers have become more interested in their children. In our country, in high educated regions, roles and responsibilities within the family are shared equally between couples but in other segments, it is stated that the traditional mother-fathering model still continues. The study is based on a descriptive method. In this study, new meanings attributed to motherhood and fatherhood, and the effect of modernization on family status and roles will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Social Change, Motherhood-Fatherhood, Modernization, Roles of Diversity, Equal Roles Model

Kaynakça

• Alibayeoğlu, Taner, Baba Destek Programının (Badep) Babaların Çocuk Yetiştirme Tutumları Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. 2009.
• Badinter, Elisabeth. Kadınlık mı Annelik mi? . çev Ayşen Ekmekçi. İstanbul: İletişim, 2011.
• Bağlı, Mazhar - Sever Aysan. “Tabulaştırılan/Tabulaşan Kurumun (Ailenin) Kurbanlıklar Edinme Pratiği: Levirat ve Sororat”. Aile Toplum ve Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi 2/7 (2005), 9-23.
• Baydar, Nazlı-Akçınar Berna-İmer Nagihan. Çevre, Sosyoekonomik Bağlam ve Ana Babalık, Ana Babalık: Kuram ve Araştırma. Drl. Melike Sayıl-Bilge Yağmurlu. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Bayer, Ali. Eşlerarası Şiddet ve Din. Konya: Çimke Yayınları, 2019.
• Belkıs, Özlem. “Anneliğin Akademik Kariyer Gelişimine Etkileri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Eğitim Ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal Of Research İn Education And Teaching 5/4 (2016), 250-263.
• Bilir, Nazmi. “Ailede Kadının Çalışması,” Türk Aile Ansiklopedisi 2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. 1990.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 17. Basım, 2008.
• Yılmaz Demirci, Tuba. “Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Modernleşmesinde Annelik Kurguları (1840-1950)”, Cogito. 81 (2015), 66-91.
• Duby, Georges - Perrot Michelle. Kadınların Tarihini Yazmak. çev Ahmet Fehmi. Kadınların Tarihi Devrimden Dünya Savaşına Feminizmin Ortaya Çıkışı. (IV), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2005.
• Düzce, Mesut. “Sivil Din ve Politik Din Kavramlarına Teorik Bir Bakış”. Bilimname. 41 (2020), 385-41.
• Elagöz Yüksel, Mine. “Çocuğun Kişilik Gelişiminde Babanın Önemi Nedir?”. https://indigodergisi.com/2017/06/cocugun-kisilik-gelisiminde-babanin-onemi-nedir/
• Erder, Gökçen. Work-Family Conflict and Children’s Externalizing and Internalizing Problems: The Mediating Role of Parenting. İstanbul: Koç üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Erdoğmuş, Zekai. “Türk Ailesini Postmodern Çağa Hazırlamada Sosyolojik Bir Bakış Açısı. Değişim Sürecinde Aile; Toplumsal Katılım ve Demokratik Değerler.” Aile Kurultayı, 16-18 Kasım 1994. 247-261. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. 1995.
• Ergin, Ayla - Özdilek, Resmiye, “Değişen Babalık Rolü ve Erkek Sağlığına Etkileri”. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 11/1 (2014), 3-8.
• Ertem Eray, T. “Rol Çatışması, Rol Belirsizliği ve İş Tatmini Arasındaki İlişkiler: İletişim Fakültesi Dekanları Üzerine Bir Uygulama”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 27 (2017), 201-213.
• Field, Susan - Bramwell, Ross. “An Investigation into the Relationship between Caring Responsibilities and the Levels of Perceived Pressure Reported by Female Employees”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 71/2, (1998), 165-169.
• Fiorentine, Robert “Increasing Similarity in the Values and Life Plans of Male and Female College Students”. Evidence and Implications. Sex Roles, 18/3-4, (1988), 143-157.
• Gander Marry J. - Gardiner Harry. W. Çocuk ve Ergen Gelişimi çev. Bekir Onur. Ankara. İmge Yayınları. 2004.
• Giray, M. Deniz. - Ergin, Canan “Çift-Kariyerli Ailelerde Bireylerin Yaşadıkları İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Kendini Kurgulama Davranışı ve Yaşam Olayları İle İlişkisi, Türk Psikoloji Dergisi. 21/57, (2006), 83-101.
• Gökçe, B. “Çocuk Kişiliğinin Gelişiminde Aile, Okul ve Dış Çevrenin Rolü”, Aile Yazıları III Birey Kişilik ve Toplum, Bilim Serisi 3/15-23, Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. Ankara. 1991.
• Güngörmüş-Özkardeş, Oya. Baba Olmak, İstanbul: Remzi Kitabevi. 2010.
• Güngörmüş-Özkardeş, Oya - Arkonaç, Sibel. “İki Farklı Eğitim Düzeyinde Baba Olma Algısı”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 10, (1998), 253-263.
• İnandı, Yusuf. vd. “Kadın Öğretmenlerin Kariyer Geliştirme Engelleri”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5/1 (2009), 77-96
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. “Kültür ve Ana Babalık: Kuram ve Uygulama Çıkarsamaları”, Ana Babalık: Kuram ve Araştırma, 61-80. Drl Melike Sayıl-Bilge Yağmurlu, İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları. 2012.
• Kayıkçı, Deniz. “Türk Tekstil ve Konfeksiyon Sanayi Çalışma Alanında Gözlemlenen Başlıca Sorunlar”. İktisat Dergisi, 47 (2002), 421- 428.
• Kılıçarslan, Suat. - Atıcı, Meral. “Çatışma Çözme Eğitim Programının İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışları Üzerindeki Etkisi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24/2 (2015), 137-158.
• Köşgeroğlu, Nedime vd. (ed.). Şiddet Çıkmazında Kadın. İstanbul, Anfora yayıncılık. 2009.
• Kuzgun, Yıldız. - Sevim, A. Seher. “Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 37/1 (2004), 14-27.
• Kuzucu, Yaşar. The Changing Role of Fathers and its Impact on Child Development. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4/35(2011), 79-89 .
• Küçükkurt, Mehmet. (1991). “Televizyon ve Çocuk”. Aile Yazıları III. Birey Kişilik ve Toplum, Bilim Serisi. 3, 399-405. Ankara. Aile Araştırma Kurumu Yayınları. 1991
• Marshall Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Orhan. Akınhay - Derya Kömürcü. Ankara. Bilim ve Sanat Yayınları. 1999.
• Nayır, Zamantılı Dilek. (2008), “İşi ve Ailesi Arasındaki Kadın: Tekstil ve Bilgi İşlem Girişimcilerinin Rol Çatışmasına Getirdikleri Çözüm Stratejileri”, Ege Akademik Bakış, 8/2 (2008), 631-650.
• Negiz, Nilüfer - Tokmakçı, Emine. “Çalışma Yaşamında Kadının Tükenmişliği: Aile-İş-Sosyal Yaşam Açısından Tükenmişlik (Süleyman Demirel Üniversitesi Örneği). Journal of Yaşar University. 24/6 (2011), 4041-4070.
• OESD, Role Conflict (Social Role Conflict), Open Education Sociology Dictionary. https://sociologydictionary.org/role-conflict/#definition_of_role_conflict. 2020.
• Oktan, Ahmet. “Türk Sinemasında Hegemonik Erkeklikten Erkeklik Krizine: Yazı-Tura ve Erkeklik Bunalımının Sınırları”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 5/2 (2008), 152-166.
• Onur, Bekir. (2012). “Çocukluğun ve Çocuk Yetiştirmenin Tarihi”. Ana Babalık: Kuram ve Araştırma. 19-60. Drl. Melike Sayıl-Bilge Yağmurlu. İstanbul. Koç Üniversitesi Yayınları. 2012.
• Özsan Muharrem. (1991). “Çocuk Suçlarında Aile Ve Anne Baba İlişkilerinin Rolü”. Aile Yazıları III. Birey Kişilik Ve Toplum, Bilim Serisi 3/35-43. Ankara. Aile Araştırma Kurumu Yayınları.1991.
• RTÜK, İlköğretim Medya Okuryazarlığı Dersi Öğretmen El Kitabı. 2007 https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/userfiles/files/MEDYAkitabi.doc+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
• Saran, Neshap. “Aile Hayatı ve Toplum”. Aile Yazıları III. Birey Kişilik Ve Toplum. Bilim Serisi 3/35-43. Aile Araştırma Kurumu Yayınları. Ankara 1991.
• Sayıl, Işıl. “Ruh Sağlığı Sorunu Olarak Şiddet”. Kriz Dergisi. 2/2 (1994), 273-276.
• Sever, Merin. “Kadınlık, Annelik, Gönüllü Çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den Kadınlık mı Annelik mi? Tina Miller’dan Annelik Duygusu: Mitler Ve Deneyimler ve Corinne Maier’den no kid Üzerinden Bir Karşılaştırmalı Okuma Çalışması. Fe Dergi. 7/2 (2015), 72-86.
• Tahincioğlu, Nevin. Yıldız. Namusun Halleri. İstanbul. Postiga Yayınları. 2011.
• Tezel Şahin, Fatma. “Sosyal Değişim Sürecinde Değişen Baba Rolü”. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 38. ICANAS. Ankara Türkiye, 2007. VWS, WVS 2005-2008, “Corresponding to the Fifth Wave of the World Values Survey,” 2008. http://www.wvsevsdb.com/wvs/WVSAnalizeSample.jsp
• Wallis, Taryn – Price, Linda, “Relationship Between Work-Family Conflict and Central Life İnterests Amongst Single Working Mothers”. SA Journal of İndustrial Psychology, 29/1 (2003), 26-31.
• Yakupoğlu, M. Mukadder. (1996). “Erotizmde Şiddet ve Ahlak İlişkisi”, Cogito, 6-7, (1996), 313-319.
• Yavuzer, Haluk. Ana-Baba ve Çocuk. İstanbul. Remzi Kitabevi. 1998.
• Yavuzer, Haluk. - Demir, İlkay. Yeni Kuşak Anne-Babalar ve Çocukları, İstanbul, Remzi Kitabevi. 2006
• Yıldırım, Ergün. “Toplumsal Değişme Sürecinde Aile, Aile Hakkında Kuramsal Perspektifler”, 121-139, Aile Sosyolojisi. ed.. Kadir Canatan. İstanbul. Açılım Kitap. 2011.
• Yurtsever Kılıçgün, Müge - Kılıçkaya, Ayşe. “Geleneksel Annelik Ölçeği’nin Psikometrik Özellikleri: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması”. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 5/8 (2016), 2867-2881.
• Zeybekoğlu, Özge. “Günümüzde Erkeklerin Gözünden Babalık ve Aile”, Mediterranean Journal Of Humanities, 3/2 (2013), 297-328.