İslâm-Sosyal Değişim İlişkisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 187 - 206, 30.06.2020

Talip Özdeş

Öz

İmtihan edilmesi için Allah tarafından kendisine akıl nimeti verilerek yeryüzünde halife kılınan insan, aynı zamanda yeryüzünde bozgunculuk yapabilecek, kötülük işleyebilecek bir potansiyelle yaratılmıştır. Bu bakımdan insan, Yaratıcı tarafından kendisine yol gösterilmesine muhtaç bir varlıktır. Allah tarafından vahyedilen din, insan ve topluma üzerinde yürüyecekleri doğru yolu göstererek dünya ve ahiret hayatında onların mutluluğunu amaçlamaktadır. Dolayısı ile insan din için değil, din insan içindir. İslâm’ın temel kaynağı Kur’an’a göre, tarih boyunca insanlığa gönderilen bütün peygamberler bu amaca matuf olarak İslâm üzerine gönderilmişlerdir. Hz. Muhammed, Allah tarafından İslâm üzerine gönderilen peygamberlerin sonuncusudur. İslâm, inanç, ibadet, ahlâk ve hukuk alanında getirdiği prensip ve hükümlerle insan ve toplum hayatını bütün boyutlarıyla kuşatarak düzenlemektedir. Miladi Yedinci yüzyılda vahyedilen Kur’an’daki prensip ve hükümler sabit olduğu halde, o hükümlere muhatap olan toplum, dinamik yapısıyla sosyal değişime konudur. Dinin yaşanır hale gelerek hayata intikal etmesi, muhatap aldığı toplumu kuşatması, onunla canlı diyalog kurarak sosyal değişimi yönlendirmesiyle mümkündür. Bu noktada sabit olanla değişken olan arasındaki ilişkinin doğru anlaşılarak mihverine oturtulması gerekmektedir. Bu makalede, sosyal değişimle İslâmî hükümler arasındaki ilişki ele alınarak zihin karışıklıklarının giderilmesi amaçlanmıştır. Makalenin hazırlanmasında konu etrafında yapılan çalışmalardan, yazılan eserlerden istifade edilmiştir. Makale ve kitap şeklinde istifade edilen çalışma ve eserler kaynakçada gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal değişim, din, Kur'an, ahkâm, nesih, tarihsellik

Teşekkür

Raşit Hocam, derginiz hayırlı ömürlü olsun inşallah.

Evaluation of the Relationship between Islam and Social Change

Öz

Human, who has been made the caliph on earth by being given the blessing of reason to be tested by Allah, has also been created with the potential to commit mischief and evil. Therefore, human is in need of guidance by the Creator. The religion revealed by Allah aims at their happiness in the life of the world and the hereafter by showing the people and the society the right path on which they will walk. Therefore, man is not for religion, but religion is for man. According to the Quran, which is the main source of Islam, all the prophets sent to humanity throughout history were sent on Islam for this purpose. Prophet Muḥammad is the last of the prophets sent by Allah on Islam. Islam, with its principles and decrees in the fields of faith, worship, morality and law, regulates human and social life by encompassing all its dimensions. Although the principles and provisions in the Qur'an revealed in the 7th century AD are fixed, the society that is collocutor to those provisions is subject to social change with its dynamic structure. Religion’s becoming liveable and its coming to life is only possible through besieging the society and directing social change by establishing a lively dialogue with it. At this point, the relationship between the fixed and the variable should be correctly understood and pivoted. In this article, it is aimed to eliminate the confusion by considering the relationship between social change and Islamic rulings. In the preparation of this article, the studies and works written on the subject are used. The studies and works utilized in the form of articles and books are shown in the bibliography.

Anahtar Kelimeler

Religion, Tafsir, Quran, Naskh, Historicity, Social Change, Judgments

Kaynakça

• Ebû Hanîfe. “el-‘Âlim ve’l-mute‘allim”, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 4. Basım, 1981.
• Güler, İlhami. Sabit Din Dinamik Şeriat. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Günay, Ünver. “Toplumsal Değişme ve İslâmiyet”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, (2001), 9-46.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. İslâm’ın Aktüel Değeri Üzerine 1. Ankara: Otto Yayınları, 2009.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. İslâm’ın Aktüel Değeri Üzerine 2. Ankara: Otto Yayınları, 2009.
• Izutsu, Toshihiko. God and Man in the Quran. Malaysia: Islamic Book Trust, 2002.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’an’da Dini ve Ahlaki Kavramlar. çev. Selâhattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, ts.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddin Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İsfehânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Mısır: Dâru’l-‘İlmi’l-Melâyîn, 1961.
• Kâsimî, Muhammed Cemâluddîn. Mehâsinu’t-te’vîl. thk. Muammed Fu’âd Abdu’l-Bâkî. 17 cilt. Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1957.
• Kongar, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 1981.
• Kutub, Muhammed. İslâmî Açıdan Tarihe Bakışımız. çev. Talip Özdeş. İstanbul: Risale Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Te’vilâtu ehli’s-sünne. Selimağa Kütüphanesi. No. 40.
• Mes´ûd, Cubrân. er-Râid, 2 cilt, Beyrut: 4. Basım, 1981.
• Özdeş, Talip. “Büyük Türk Bilgini Mâturîdî ve Mâturîdîlik”. Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı, 22-24 Mayıs 2009 İstanbul. İstanbul: Marmara Üniversitesi Vakfı Yayınları, 2012, 123-137.
• Özdeş, Talip. “Kavramdan Teoriye Nesh Problemi”, Günümüz Tefsir Problemleri, ed. Ali Karataş – Yunus Emre Gördük. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2018.
• Özdeş, Talip. Kur’an ve Nesh Problemi-Allah’ın Kitabında Çelişki Var mı?. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Özdeş, Talip. Mâturîdî’nin Tefsir Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Özel, Recep Orhan. “Dil ve Üslup Açısından Ahkâm Âyetlerinin Bağlayıcılığı ve Tarihselciliğin İmkânı”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/1 (2017/I), 25-56.
• Pitirim A. Sorokin, Social and Cultural Dynamics With a New Introduction by Michel P. Richard. U.S.A.: 2. Printing, 1991.
• Şâfi‘î, Muhammed b. İdris. er-Risale. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: ts.
• Şelebî, Muhammed Mustafa. Ta’lîlu’l-ahkâm. Mısır: 1947.
• Vergin, Nur. “Değişim ve Süreklilik”. Türkiye Günlüğü, 25 (Kış-1993), 5-7.
• Yozgat, Fazıl. Sosyal Değişme Faktörleri. Ankara: 1997.
• Zeyd, Mustafa. en-Nesh fî’l-Kur’âni’l-Kerîm. 2 cilt. 1987.