İslam, Müslümanlar Ve Toplumsal Değişim

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 61 - 95, 30.06.2020

Ejder Okumuş

Öz

İnsanlığın yazgısı olarak değişim, toplumsal planda din ile etkileşim halinde önemli bir gerçeklik olarak karşımıza çıkar. Bu anlamda toplumsal değişim, toplumun yapısında, kurulu toplumsal sistemde köklü ve kalıcı değişiklikleri ifade eder. Din ise insanlar için bir inanç sistemi ve ona bağlı bir hayat tarzı olarak anlaşılabilir. İnsanın hayatı anlaması, anlamlandırması ve yaşaması konusunda inanç ve uygulama esasları getiren din, toplumsal hayatı tanzim etmeyi amaçlar. Bu amaç temelinde toplumu inanç, düşünce, zihniyet ve pratikte kurmaya, yapılandırmaya veya düzenlemeye, insanlara yol gösterme çalışır; mevcut toplumsal düzen ve kültürle, istikrarla, ortaya çıkan yeni durumlar ve değişim gerçeğiyle etkileşime girerken onları kendi ilke ve inanç esaslarıyla yeniden tanımlama, inşa etme veya bizzat onların gerçekleşmesinde etken olma yoluna gider. Bu bağlamda din ile toplumsal değişim ilişkisi dini ve toplumsal hayatı anlama ve anlamlandırmada önemli bir konudur. Nitekim bu çalışmada İslam ve Müslümanlar örneğinde din-toplumsal değişim ilişkisi ele alınmaktadır. Çalışmanın amacı, İslam dini ve Müslümanların toplumsal değişim boyutunu anlamak ve anlamlandırmaktır. Bu amaç çerçevesinde konuyla ilgili çalışmalar noktasında sosyal bilimlere katkıda bulunmak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din, toplumsal değişim, İslam, Müslümanlar

Islam, Muslıms, And Socıal Change

Öz

Change as the destiny of humanity appears as an important reality in interaction with religion in the social plane. In this sense, social change refers to rooted and permanent alterations in the structure of society and the established social system. Religion, on the other hand, can be understood as a belief system and a lifestyle connected to it for people. Religion, which brings the principles of belief and practice in understanding, understanding and living life for human, aims to regulate and organize social life. On the basis of this purpose, religion tries to establish, structure or organize the society and to guide people in belief, thought, mindset and practice, and, in the process of interacting with the existing social order and culture, stability, emerging new situations and the reality of change, redefines and reconstructs them or becomes a factor in their realization with its own principles and beliefs. In this context, the relationship between religion and social change is an important issue in understanding and making sense of religion and religious and social life. As a matter of fact, this study deals with the relationship between religion and social change in the case of Islam and Muslims. The aim of the study is to understand, explain and make sense of the dimension of social change in the Islamic religion and Muslims. Within the framework of this purpose, it is aimed to contribute to social sciences in terms of studies on the subject. 

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Religion, Islam, Muslims, Social Change

Kaynakça

• Kur’an’-ı Kerîm
• ADAMS, James Luther-MİKELSON, Thomas. “Legitimation”. The Encyclopedia of Religion. Ed. Mircea Eliade. 8: 499-509. New York: Macmillan Publishing Company, 1987.
• ADAMS, James Luther-MİKELSON, Thomas. “Legitimation”. The Encyclopedia of Religion. Ed. Mircea Eliade. 8: 499-509. New York: Macmillan Publishing Company, 1987.
• ADAMS, James Luther-MİKELSON, Thomas. “Legitimation”. The Encyclopedia of Religion. Ed. Mircea Eliade. 8: 499-509. New York: Macmillan Publishing Company, 1987.
• APPELBAUM, Richard P. Toplumsal Değişim Kuramları. Çev. Türker Alkan. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, ty.
• el-ASKERİ, Ebû Hilâl. Kitâbu'l-Furûk. Trablus: Cürus Bers, 1994.
• El-BEHİY, Muhammed. İnanç ve Amelde Kur’anî Kavramlar. Çev. Ali Turgut. 2. baskı. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1988.
• BERGER, Peter L. "Dini Kurumlar". Toplumbilimi Yazıları. Çev. Adil Çiftçi. 71-136. İzmir: Anadolu Yayınları, 1999.
• BERGER, Peter L.-LUCKMANN, Thomas. The Social Construction of Reality. Great Britain: Allen Lane The Penguin Press, 1967.
• BOTTOMORE, Tom B. Toplumbilim. Çev. Ünsal Oskay. 2. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 1984.
• BURKE, Peter J. “Identity Processes and Social Stres”. American Sociological Review. 56/6 (1991): 836-850.
• CHALFANT, H. Paul-BECKLEY, Robert E.-PALMER, C. Eddie. Religion In Contemporary Society. 2. Baskı. California: Mayfield Publishing Company, 1987.
• DENIEL, Raymond. “Dinler ve Sosyal Değişmeler”. trc. İzzet Er. Din Sosyolojisi. Ed. İzzet Er. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
• DURKHEİM, Emile. Din Hayatının İbtidâî Şekilleri. Çev. Hüseyin Câhid. 2 cilt. İstanbul: Tanin Matbaası, 1923.
• ER, İzzet. Sosyal Gelişme ve İslâm. 3. Baskı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1999.
• GARAUDY, Roger. 20. Yüzyıl Biyografisi. Çev. Ahmet Zeki Ünal. Ankara: Fecr Yayınları, 1989.
• GELLNER, Ernest. Legitimation of Belief. London: Cambridge University Press, 1974.
• GÜNAY, Ünver. “Türkiye’de Toplumsal Değişme ve Din”. Türk Yurdu. 116-117 (1997): 80-89.
• GÜNAY, Ünver. “Toplumsal Değişme ve İslamiyet”. Çukorova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 1/1 (2001): 9-46.
• HAMİDULLAH, Muhammed. İslâm Peygamberi. Çev. Salih Tuğ. 5. Baskı. İstanbul: İrfan Yayınları, 1990.
• HASAN, Hasan İbrahim. İslâm Tarihi. 6 cilt. Çev. İsmail Yiğit-Sadreddin Gümüş, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1985.
• HEIDEGGER, Martin. Identity and Difference. İngilizce’ye Çev. Joan Stambaugh. New York-Evanston-London: Harper-Row, Publishers, 1969.
• İBN Haldun. Mukaddime. Thk. Derviş el-Cüveydî. 2. baskı, Beyrut: el-Mektebetu'l-Asriyye, 1996.
• İBN MANZUR. Lisânu'l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1990.
• el-İSFEHANİ, Rağıb. Müfredâtü Elfazi’l-Kur’an. Dimaşk: Daru’l-Kalem, 1992.
• KARAMAN, Hayrettin. Anahatlarıyla İslam Hukuku. İstanbul: Ensar Yayınları, 1985.
• KAZANCIGİL, Ali. “Türkiye’de Modern Devletin Oluşumu ve Kemalizm”. Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim. Haz. Ersin Kalaycıoğlu-Ali Y. Sarıbay. İstanbul: Der Yayınları, ty.
• KEHRER, Günter. "Din Sosyolojisi". Din Sosyolojisi. Der. Yasin Aktay-M. Emin Köktaş. 17-118. 2. baskı, Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• KUTUP, Muhammed. Çağdaş Fikir Akımları. 3 cilt. Çev. M.Beşir Eryarsoy. 3.baskı, İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
• LUCKMANN, Thomas. The Invisible Religion. 2. baskı, New York: The Macmillan Company. 1972.
• MARDİN, Şerif. Din ve İdeoloji. 5. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları. 1992.
• McGUİRE, Meredith. Religion: The Social Context. 2. baskı, California: Wads Wordth Publishing Company, 1987.
• NARLI, Nilüfer. “Urbanisation, Structural Changes and the Rise of Political Islam in Turkey”. Erişim: 24 Aralık 2020. http://www.l.u-tokyo.ac.jp/IAS/HP-e2/eventreports/Narli.html.
• NARLI, Nilüfer. “The Rise of Islamist Movement in Turkey”. Middle East Review of International Affairs. 3/3 (1999).
• OKUMUŞ, Ejder. Türkiye'nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat. 4. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• OKUMUŞ, Ejder. Kur’an’da Toplumsal Çöküş. 5. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• OKUMUŞ, Ejder. Dinin Meşrulaştırma Gücü. İstanbul: Ark Kitapları, 2005.
• OKUMUŞ, Ejder. “Hz. Muhammed ve Toplumsal Değişim”. Yeni Bir Toplum İnşası. Ed. Adnan Demircan. 99-116. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
• OKUMUŞ, Ejder. Osmanlı’nın Gözüyle İbn Haldun. 3. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• OKUMUŞ, Ejder. Din ve Toplumsal Çatışma. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017.
• OKUMUŞ, Ejder. Toplumsal Değişme ve Din. 7. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2020.
• RAHMAN, Fazlur Ana Konularıyla Kur’an, Çev. Alpaslan Açıkgenç (Ankara: Fecr Yayınları, 1987.
• RIZA, Muhammed Reşid. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Hakîm (el-Menâr), 2. Baskı. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1973.
• RUSSEL, Bertrand. Din İle Bilim. Çev. Akşit Göktürk. 6. baskı, İstanbul: Say Yayınları, 1994.
• SAİD, Cevdet. Bireysel ve Toplumsal Değişmenin Yasaları. Çev. İlhan Kutluer. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• SEZER, Baykan. Toplum Farklılaşmaları ve Din Olayı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1981.
• SIDDIKİ, Mazhuriddin. Kur’an’da Tarih Kavramı. Çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Pınar Yayınları, 1982.
• SMITH, Wilfred Cantwell. The Meaning and End of Relgion. ABD: A Mentor Book, 1964.
• SOROKİN, Pitirim A. Çağdaş Sosyoloji Kuramları. Çev. M. M. Raşit Öymen. Ankara: KBY., 1994.
• STAMBAUGH, Joan. "Introduction". Identity and Difference. İngilizce’den Çev. Joan Stambaugh. 7-18. New York, Evanston, London: Harper-Row, Publishers, 1969.
• TURNER, Bryan S. Religion and Social Theory. 2. baskı, London: Sage Publications 1991.
• TURNER, Bryan S. “Confession and Social Structure”. Annual Review of the Social Sciences of Religion. 1 (1977): 29-58.
• ÜLGENER, Sabri F. İktisadî Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. 2. baskı. İstanbul: Der Yayınları, 1981.
• ÜLGENER, Sabri F. Zihniyet ve Din, İslâm, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlakı, İstanbul: Der Yayınları, 1981.
• ÜLGENER, Sabri F. Zihniyet, Aydınlar ve İzmler. Ankara: Mayaş Yayınları, 1983.
• ÜLGENER, Sabri F. Darlık Buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti. Ankara: Mayaş Yayınları, 1984.
• El-VEZİR, İbrahim b. Ali. Dirâse li’s-Süneni’l-İlahiyye ve’l-Müslimü’l-Muasır. 4. baskı, Kahire: Daru’ş-Şüruk, 1989.
• WACH, Joachim. The Comparative Study of Religions. New York: Columbia University Press, 1958.
• WACH, Joachim. Din Sosyolojisi. Çev. Ünver Günay. İstanbul: İfav Yayınları, 1995.
• WEBER, Max. The Sociology of Religion. İngilizce’ye Çev. Ephraim Fischoff. Boston: Beacon Press, 1964.
• YAZIR, Elmalı'lı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur'an Dili. 10 cilt. byy.: Eser Neşriyat, ty.
• ZEITLIN, Irving M. Ideology and The Development of Sociological Theory. New Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs, ty.