Deistlerin Vahiy Karşıtlığı-Muhammed Abduh’un Vahiy/Nübüvvet Anlayışı ve Modern Kelamî Yaklaşımlar Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 231 - 256, 31.12.2022

Aslı Menekşe Galip Türcan

https://doi.org/10.53352/tevilat.1115426

Öz

Modern çağda, problemler ilahî yardımdan ziyade akıl yürütme gibi insan becerilerinin yardımıyla çözümlenmektedir. Bu bağlamda ilahî vahyi reddetmek ve ancak akılla kavranabilecek bir varlığı kabul etmek üzerine kurulu olan deizm, pek çok insana makul görünmeye başlamıştır. Aynı zamanda, herhangi bir rasyonel temelden yoksun olduğu varsayılan dinî inanç ve pratiklere atıfta bulunurken hurafe kelimesini kullanmak popüler hale gelmiştir. Tanrı’nın varlığı ve kudretinin kabul edildiği deizmde insan, dinî yükümlülükler yani ibadetler ile sorumlu tutulmamaktadır. Deistik iddialara karşı vahyin gerçekliğini ve gerekliliğini, toplumsal ihtiyaç, medeniyetin kurucu unsurları, insanları doğru düşünceye yönlendirebilecek rehberler yani peygamberler üzerinden ispat etmek gerekmektedir. Bu açıdan modernist Müslüman düşünür Muhammed Abduh’un (1849-1905) yenilikçi görüşlerini ve vahiy/nübüvvet savunusunu modern dünyanın kavramları ve anlayışını dikkate alarak izah etme girişimi oldukça önemlidir. Deizm modern çağın popüler inanç yapısı olduğuna göre ona karşı İslamî vahyi savunma yönteminin de modern bakış açısına uygun olması gerekmektedir. Bu bağlamda modern dinî problemlere çözüm arayışında Abduh’un görüşleri vahyin ispatını güncelleme bakımından yol gösterici niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Din, Deizm, Kelam, Vahiy, Muhammed Abduh.

Deists' Opposition to Revelation-Muhammad Abduh's Understanding of Revelation/Prophecy and an Evaluation on Modern Kalami Approaches

Öz

In the modern age, problems are solved with the help of human skills such as reasoning rather than divine help. In this context, deism, which is based on rejecting divine revelation and accepting a being that can only be grasped by the mind, has begun to seem reasonable to many people. It has also become popular to use the word superstition when referring to religious beliefs and practices that are supposed to lack any rational basis. In deism, where the existence and power of God is accepted, man is not held responsible for religious obligations, namely worship. Against deistic claims, it is necessary to prove the reality and necessity of revelation through social needs, the founding elements of civilization, the guides that can lead people to the right thought, namely the prophets. In this respect, the attempt to explain the innovative views and defense of revelation/prophecy of the modernist Muslim thinker Muhammed Abduh (1849-1905) by taking into account the concepts and understanding of the modern world is very important. Since deism is the popular belief structure of the modern age, the method of defending the Islamic revelation against it must be in accordance with the modern point of view. In this context, Abduh's views in search of solutions to modern religious problems are guiding in terms of updating the proof of revelation.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Religion, Deism, Revelation, Muhammad Abduh

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. el-İslam ve’n-Nasrâniyye. Mısır: Kahire Amerikan Üniversitesi Kütüphanesi, BP163-M82. 1922.
• Abduh Muhammed. Risâletu’t-Tevhîd, thk. Muhammed Ammara. Kahire: Daru’ş-Şuruk, 1994.
• Abduh, Muhammed. Tevhîd Risâlesi. çev. Sabri Hizmetli. Ankara: Fecr Yayınları, 1986.
• Akarsu, Bedia. Felsefi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları. 1975.
• Amir, Ahmad Nabil. “Muhammad Abduh and His Epistemology of Reform: Its Essential Impact on Rashid Rida”. Hermeneutik: Jurnal Ilmu al-Qur’an dan Tafsir. volume 15, (2021).
• Aydın, Hüseyin. Ebu’l-Hasen el-Eş’arî’de Nazar ve İstidlâl. Malatya: Nehir Yayınevi. 2003.
• Berg, Jan Van Den. A Forgotten Christian Deist: Thomas Morgan. New York: Routledge Publishing, 2001.
• Byrne, Peter. Natural Religion and the Nature of Religion The Legacy of Deism. New York: Routledge, 2013.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Cohen, Julius. “Deism as Presented in Tindal’s Christianity as Old as Creation”. Illinois: Thesis For The Degree of Bachelor of Arts in Philosophy, College of Liberal Arts and Sciences, University of Illinois, Doktora Tezi, 1917.
• Düzgün, Şaban Ali. Çağdaş Dünyada Din ve Dindarlar, Ankara: Lotus Yayınevi, 2012.
• Ebî Dâvud, Ebû Bekr Abdullah b. Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Kitâbu'l-Mesâhif. nşr. Muhammed b. Abduh. I. Cilt. Kahire: el-Farûku’l-Hâdise, 2002.
• Feil, Ernst. Encyclopedia of the Enlightenment. ed. Michel Delon. I/361-364. New York: Routledge Publishing, 2013.
• Frolov, İvan. Felsefe Sözlüğü. çev. Aziz Çalışlar. İstanbul: Cem Yayınları, 1991.
• Gazzâlî, Hakikat Arayışı el-Mükız Mine’d-Dalâl, çev. Abdürrezzak Tek. Bursa: Emin Yayınları, 2017.
• Gündoğar, Hamdi. “Müslüman Kimliğine Yönelen İki Tehdit: Deizm ve Sekülerizm”. Journal of Analytic Divinity International Refereed Journal, 4/2, (Aralık 2020), 245-257.
• Harb, Muhammed. “el-Menâr”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 29/116-118. Ankara: İSAM Yayınları, (2004).
• Hourani, Albert. Arabic Thought in the Liberal Age. New York: Cambridge University Press, 2013.
• Herrick, James A.. The Radical Rhetoric of the English Deists: The Discourse of Skepticism 1680-1750 Studies in Rhetoric/communication. ABD: University of South Carolina Press, 1997.
• İşcan, Mehmet Zeki. Muhammed Abduh’un Dinî ve Siyasî Görüşleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1998.
• İşcan, Mehmet Zeki, “Muhammed Abduh’un Nübüvvet Görüşü ve Çağdaş İslam Düşüncesine Etkileri”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 26 (2006), 27-55.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelâm. sad. Sabri Hizmetli. Ankara: Ankara Okulu yayınları, 2013.
• Kahraman, Yakup. “Modern Bilim ve Din”, Milel ve Nihal İnanç Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 12/2 (2015), 149-170.
• Kerr, Malcolm Hooper. Islamic Reform The Political and Legal Theories of Muhammad ’Abduh and Rashid Rida. California: University of California Press, 1966.
• Köse, Ali. “XXI. Yüzyıl Türkiye’sinde Gelenekle Modernite Arasında Din Algıları ve Dindarlık Formları: Sosyolojik Bir Bakış”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 49, Aralık 2015.
• Locke, John. Essay Concerning Human Understanding: Knowledge and Opinion. ed. Jonathan Bennett. y.y: y.y., 2004.
• Özervarlı, M. Sait. “Muhammed Abduh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2005. 30/482-487.
• Paine, Thomas. Essays on Religion. www.Abika.com. (erişim: 20.03.2022).
• Paine, Thomas. The Ages of Reason, ed. Moncure D. Conway. Amerika: Dover Publishing, 2004.
• Reill-Wilson, Peter-Hanns. Encyclopedia of the Enlightenment. New York: Facts On File, 2004.
• Scharbrodt, Oliver. Islam and the Baha'i Faith A Comparative Study of Muhammad Abduh and Abdul-Baha Abbas. New York: Routledge, 2008.
• Sedgwick, Mark. Muhammad Abduh. New York: Oneworld Publications, 2013.
• Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik 1-5, çev. Abdurrahman Aliy. İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yayınları, 2008.
• Staffon, Matt. Britannica Encyclopedia of World Religions. Chicago: Encyclopaedia Britannica Inc., 2006.
• Tanrıverdi, Hasan. “İbn Haldun’un Vahiy Anlayışı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5/1, (2015), 66-85.
• Waligore, Joseph. “Christian Deism in Eighteenth Century England”. International Journal of Philosophy and Theology, 75/3, (2014).
• Wigelsworth, Jeffery. Deism in Enlightenment England. Manchester: Manchester University Press, 2009.
• Yeprem, Saim. “Peygamberlik ve Vahiy Müessesesi”. Kutlu Doğum Haftası II. Türkiye Diyanet Vakfı. (Ekim 1990), 25-49.
• Zawadi, Bassam. A Critique of Deism, https://www.academia.edu/40166753/A_Critique_of_Deism.