Nasların Evrenselliği Işığında Tarihsellik Paradoksu ile Te'vil İmkânı

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 315 - 337, 31.12.2022

Abdulbaki Deniz

https://doi.org/10.53352/tevilat.1131973

Öz

İslam’ın ahlakî ve sosyal yönü hem fert hem de topluma dair düzenlemeleri gerekli kılmıştır. İslam’ın sosyal ve ekonomik hukuk kurallarını ihtiva etmesi ahlakî öğretilerden oluşan bir din olmasına mani olmadığı gibi ağırlıklı olarak ahlakî ve manevî öğretilerden müteşekkil olması da muamelat, münakehât ve iktisada dair ilke ve prensipleri vaz‘ etmesine engel değildir. Ancak bazı oryantalistlerin öncülük ettiği “Kur’ân’ın diğer semavî kitaplarla mukayesesine” dayalı olarak ortaya çıkan fikirler neticesinde söz konusu kutsal kitaplara uygulanan yöntemlerin Kur’ân’a da uygulanması kapsamında İslam hukukunu da ilgilendiren “tarihselcilik” gibi kavramlar tartışılmıştır. “Tarihe mal olmuş hususların bilgisi” yönüyle tarihselciliğin meşruiyet kazanması için disiplin içi bazı gelişme ve uygulamalara vurgu yapılmıştır. Oysa Kur’ân’a özgü bir kavram olarak te’vilin değerlendirilmesi durumunda İslam âleminde tarihselcilik gibi bünyeye yabancı kavramların zemin bulması zordur. Bu bağlamda te’vil ile tarihselciliğin mahiyet, kapsam ve amaç gibi açılardan değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca evrensellik iddiası olan İslam hukukunda içtihadın aklî bir yöntemi olarak te’vilin nasların anlaşılması, uygulanması ve güncellenmesindeki rolü aynı zamanda tarihselciliğe yol açan zemini de ortadan kaldırabileceği görülmektedir

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Usul, Evrensellik, Tarihselcilik, Te'vil

Teşekkür

Süreçte görüşmeye devam ederiz inşallah, kolay gelsin.

The Possibility of Ta’wil With The Historicity Paradox in Light of the Universality of the Nass

Öz

The moral and social aspects of Islam necessitated individual and societal arrangements. The fact that Islam incorporates social and economic standards of law does not exclude it from being a religion based on moral doctrines, and the fact that it is primarily based on moral and spiritual principles does not preclude it from teaching documentation, debates, and economic concepts. However, as a result of the theories proposed by certain orientalists based on “the comparison of the Qur’an with other holy books”, concepts concerning Islamic law, such as “historicity”, have been debated within the framework of the idea that the methods applied to other holy books be applied to the Qur’an, as well. It has become vital to stress specific in-disciplinary developments and practices in order for historicism to obtain legitimacy in terms of "knowledge of subjects that have constituted history." However, in the case of the evaluation of ta’wil as a concept specific to the Qur’an, the need for concepts such as historicism is undoubtedly minimal. In this context, it is necessary to evaluate ta’wil and historicism within the framework of perspectives such as nature, scope and purpose. Furthermore, the role of ta'wil in comprehending, implementing, and updating the scriptures as a rational process of ijtihad in Islamic law, which claims universality, can also be utilized to eliminate the ground leading to historicism.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Principles, Universality, Historicism, Ta’wil

Kaynakça

• Aslan, Bedri. Arap Dili ve Fıkıh Usûlünde Delâlet, (Te’vilin Fıkhî Meselelere Etkisi). Ankara: Sonçağ Yayınları, 2021.
• Aydın, Mehmet. “Fazlurrahman ve İslâm Modernizmi”, İslâmî Araştırmalar Dergisi Özel Sayı, 4, 1990.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları. Ankara: 2004.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim. Sahîhu’l-Buhârî, thk. Muhammed Züheyr b. Nasır. I-Beyrut: Dâru Tavki’n-Necat, 1422.
• Cüveynî, Ebû’l-Meâlî Abdülmelik. el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh. thk. Abdulazîm Mahmud ed-Dîb. Kâhire: Dârü’l-Vefâ, 2012.
• Demir, Recep. “Kur’ân Tefsirinde Tarihselci Yöntem.” Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, I/1, Mart, 2012.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları. İstanbul: 2011.
• Deniz, Abdulbaki. İslam Hukuk Metodolojisinde Te’vil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2020.
• Duman, Soner-Shaker JABARI, “Çağdaş Dönemde Usûl-i Fıkhın Yenilenmesi Tartışmaları”, Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/1 (Mart 2020),199-233. Erturhan, Sabri. İslâm Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2008.
• Fazlurrahman, Ana Konularıyla Kur’ân. çev. Alpaslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1996.
• Fazlurrahman, İslam ve Çağdaşlık, Fikri Bir Geleneğin Değişimi. çev. Alpaslan Açıkgenç- M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl. thk. Hamza b. Züheyr Hâfız. Medine: 1413.
• Hatipoğlu, M. Saîd. "Kur’ân’ın Aktüel Değeri I.” İslamiyât, 5/1, Ankara, 2002.
• Hoebnik, Micheil. “Thinking About Renewal In Islam” Towards A History of Islamic Ideas On Modernızation And Secularization Arabica, 45, Leiden.
• Jeonrad, Werner G. Theological Hermeneuitcs. London: Mac Millan, 1991.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes'ûd. Bedâi’u’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, I-V, II. Baskı, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Kahire 1413.
• Koca, Ferhat. “Kur’ân-ı Kerim’deki Fıkhî Hükümlerin Evrensellik ve Tarihselliğini Tespit Konusunda Bir Ölçü Denemesi.” Kur’ân Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi. Ağustos, Eylül, Ekim, Sayı: 10, ll, 12.
• Kotan, Şevket. Kur’an ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• Özlem, Doğan. Tarih Felsefesi. İstanbul: 1992.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’ân ve Ben Ne Kadar Tarihseliz?” Ankara: İslâmî Araştırmalar Dergisi, 1996.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’ân ve Tarihselci Yorum” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kur’ân ve Dil-Dilbilim ve Hermenötik- Sempozyumu. Erzurum: 17-18 Mayıs 2001, 77.
• Palmer, E. Richard. Hermenötik, çev. İbrahim Görener. İstanbul: Anka Yayınları, 2002.
• Paret, Rudi. The Study of Arabic and Islâm at German Universities, Franz Steiner Verlag Gmbh, Wiesbaden 1968.
• Paret, Rudi. Kur’ân Üzerine Makaleler. çev: Ömer Özsoy. Ankara, 1995.
• Polat, F. Ahmet. Çağdaş İslam Düşüncesinde Kur’ân’a Yaklaşımlar (Doktora Tezi) Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
• Şimşek, Mehmet Saîd. Günümüz Tefsir Problemleri. Konya: Kitap Dünyası. ts.
• Taslaman, Caner. Tarihselcilik: Çelişkiler Bataklığında. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2016.
• Tilimsânî, Abdullah Muhammed b. Ahmed. Miftâhu’l-vusûl ilâ binâi’l-fürû’i ale’l-usûl. thk. Abdulvehhâb Abdullatîf. Kahire: Mektebetü’r-Reşâd, ts.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed es-Sülemî. Sünen. Thk. Ahmed Muhammed Şakir, Fuâd Abdulbâkî, İbrahim Atve. 2. Baskı. 4 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
• Ulvânî, Tâhâ Câbir. Hâkimiyyetü’l-Kur’ân. Kahire: el-Ma’hedü’l-Alemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1996.
• Urmevî, Ebü’s-Senâ Sirâcüddîn Mahmûd b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Hâmid. et-Taḥṣîl mine’l-Maḥṣûl. thk. Abdulhamîd Ali Ebû Züneyd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
• Uyanık, Mevlüt. Kur’ân’ın Tarihsel ve Evrensel Okunuşu. Ankara: Fecr Yayınları, 1997.
• Watt, Montgomery. Bell’s Introduction to the Qur’an. Edinburgh, University Press, 1970.
• Yiğit, Metin. “Hermeneutik Yöntem ve Usul-i Fıkhın Kat’î-Zannî Diyalektiği: Hitap-Muhatap Bağlamında Hermenötik Bir Çözümleme”, Kur’an ve dil: dilbilim ve hermenötik sempozyumu (17-18 Mayıs 2001), 125-186.
• Zuhaylî, Vehbe. Usûlü’l-fıkhi’l-İslâmî. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1986.