Natural Dısasters And Impossıbılıty Of Performance In Classıcal Fıqh Sources

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 381 - 398, 31.12.2023

Mustafa Harun Kıylık

https://doi.org/10.53352/tevilat.1372170

Öz

Considering the world we live in, some unorthodox natural movements, which may be considered normal, are expressed as natural disasters when they come together with the human element and cause material or moral damages. Even though the natural events in which people experience the said losses are on the agenda, the fact that the cases in which the said losses were not observed are not widely covered in the media supports what we have said. As a matter of fact, when we look at our history and fiqh sources, it will be observed that this is the case. Natural disasters, which are human in the center, have also been the subject of our fiqh resources. That is to say, although the offer and acceptance has been realized, the issues such as who should bear the damage that occurs in the event that the unfinished contracts are partially or completely affected by natural disasters, especially since the acceptance has not taken place, occupy an important place in the Islamic law of obligations. This situation may pose a problem for a normal sacrificial worship, as well as affecting contracts such as sale, rent, trust and pledge. Although natural disasters can affect such contracts in the form of partial and total losses, after briefly explaining the types of natural disasters in our fiqh sources in this study, we will try to explain the responsibilities of the parties in the contracts in the event of impossibility of performance as a result of universal losses, without going into details.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Natural Disaster, Execution of Debts, Perished, Impossibility, Damage

Proje Numarası

Proje Değil

Klasik Fıkıh Kaynaklarında Doğal Âfetler ve İfa İmkânsızlığı

Öz

Yaşadığımız yer küre için düşünüldüğünde belki olağan olarak nitelendirilebilecek alışılmışın dışındaki bazı doğal hareketler, insan unsuruyla bir araya gelip maddi veya manevi hasarlara yol açtığında doğal âfet olarak ifade edilmektedir. Şu an içerisinde bulunduğumuz dönemde de insanların söz konusu kayıpları yaşadığı doğal olayların gündem edilip söz konusu kayıpların gözlenmediği vakaların medyada çokça yer almaması da söylediklerimizi destekler mahiyettedir. Nitekim tarih ve fıkıh kaynaklarımıza bakıldığında da durumun böyle olduğu müşahede edilecektir. Merkezinde insan olan doğal âfetler fıkhi kaynaklarımızın da konusu olmuştur. Şöyle ki icap - kabul gerçekleşmiş olsa da özellikle kabz edilmediği için tamamlanmamış akitlerin doğal âfetlerden kısmen veya tamamen etkilenmesi durumunda meydana gelen zarara kimin katlanması gerektiği gibi hususlar İslâm borçlar hukukunda önemli bir yer işgal etmektedir. Bu durum normal bir kurban ibadeti için problem teşkil edebileceği gibi satım, kira, emanet ve rehin gibi akitleri de etkilemektedir. Doğal âfetler bu gibi akitleri kısmi ve külli telefler şeklinde etkileyebildiği halde biz bu çalışmada fıkıh kaynaklarımızda yer edinen doğal âfet türlerini kısaca izah ettikten sonra külli telefler neticesinde meydana gelen ifa imkânsızlıklarında akitlerde tarafların sorumluluklarını detaylara girmekten sarf-ı nazar ederek öz bir şekilde izah etme gayreti içerisinde olacağız.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh,, Doğal Âfet,, Borçların İfasi,, Telef,, İmkansızlık,, Zarar.

Etik Beyan

Sisteme Yüklendi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Proje Değil

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Altuntaş, Halil – Şahin, Muzaffer, Kur’ân-ı Kerîm Meâli, 12. Basım, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Aktan, Hamza. "İstisnâ‘", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 393-396. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Aktan, Hamza. İslâm Borçlar Hukukunda Selem ve İstisnâ‘ Akitleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi, Erzurum 1976.
• Ali Haydar, Hâce Emin Efendi. Dürerü'l-hükkâm fi şerhi Mecelleti'l-Ahkâm. b.y.: Dârü'l-Cîl, 1991.
• Aslan, Mahsum. Mecelle’nin Küllî Kaideleri ve Fıkıhtaki Örnekleri. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2023.
• Atalay, Arif. İslâm Hukukunda Kabz. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, SBE, Doktora Tezi, 2012.
• Aybakan, Bilal. “Selem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36: 404. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Muntekâ şerhu’l-Muvatta. b.y.: Matbaatu’s-Saâde, 1332.
• Bardakoğlu, Ali. “Câiha”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 7:26-27, İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Berki, Ali Himmet, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 1959.
• Bû Lihye Cemîle. Nazariyyetü'z-zurûfi't-târiefi'l-kânûni'l-medenî el-Cezâirî. Dirâse Mukârane, Yüksek Lisans Tezi, Câmiatu'l-Cezâyir Ma‘hedu'l-Hukuk ve'l-Ulûmi'l-İdâriyye, 1983.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Salâhaddin İbn Hasen b. İdris. Keşşâfü'l-kınâ‘ an metni'l-İknâ‘. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1982.
• Çeker, Orhan. Fıkıh Dersleri-1, 7. Basım, Konya: Ensar Yayınları, 2014.
• Desûkî, Ebû Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetü’d-Desûkî ale'ş-Şerhi’l-Kebîr. 4 Cilt, b.y.: Dârü’l-Fikr, ts.
• Ebû Abbâh, Muhammed b. Abdülaziz. “et-Ta‘vîd ani’d-darar fi fıkhi’l-İslâmî ve alâkatuhu bi ta’vîzi edrâri’l-kevârisi’t-tabîiyye fi’n-nizâmi’s-suûdî”. Riyad: Nâyif el-Arabîyye Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as. Sünenü Ebî Dâvud. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. 5. Basım, İstanbul: Ensar Yayınları, 2015.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed b. el-Ezherî el-Herevî. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed İvaz Mur’ib, 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhu’l-münîr fi ğaribi’ş-şerhi’l-Kebîr. 2 Cilt, Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Gözübenli, Beşir. “Âriyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3:379-380, İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Haraşî, Ebû Abillah Muhammed b. Abdullah. Şerh-u muhtasar-ı Halîl. 8 Cilt, Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Heyet, (İbrahim Mustafa-Ahmed ez-Ziyat - Hamid Abdulkadir - Muhammed en-Neccâr). el-Mu‘cemu’l-vasît, b.y.: Dâru’d-Da’ve, ts.
• Heyet. Mecelletu'l-Buhûsi'l-İslâmiyye, 95/32.
• Heyet. Mecelletü Mecma‘i'l-Fıkhi'l-İslâmî, 9/2.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdulaziz. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1992.
• İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyin Ahmed b. Zekeriyya el-Kazvini. Mu’cemu mekâyîsi’l-luğa. thk. A. Muhammed Harun, b.y.: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. Tuhfetu'l-muhtâc fi şerhi'l-Minhâc. 9 Cilt, b.y.: el-Mektebetu't-Ticâriyyetü'l-Kübrâ, 1983.
• İbn Hümâm, Kemaleddin Muhammed b. Abdülvahid. Fethu’l-kadîr. 10 Cilt, b.y.: Dârü’l-Fikr, ts.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn. el-Muğnî. 10 Cilt. b.y.: Mektebetü'l-Kâhire, 1968.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemaluddîn el-Ensârî, Lisânu’l-Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Kâhire: Dârü’l-Hadîs, 2004.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ebu'l-Abbas. Mecmûu'l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım, Medine: Mecmeu'l-Melik Fahd, 1995.
• İlîş, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Minehu'l-celîl şerh-u muhtasarı Halîl. 9 Cilt, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1989.
• Kabbânî, Muhammed Reşid, "Nazariyyetu'z-zurûfi't-târie fi'l-fıkhi'l-İslâmî ve'l-kânûni'l-vad‘î", Mecelletü Mecma‘i'l-Fıkhi'l-İslâmî, Cidde, 2/2.
• Kahveci, Nuri. "İslâm Borçlar Hukuku Açısından Kusursuz İmkânsızlık Hali'nin Edimin İfasına Etkisi", Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 11/3, (2011), 127.
• Kallek, Cengiz. "Mudârabe", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2005, 30:358-362.
• Karadâğî, Ali Muhyiddin. "İstisnâ‘", Mecelletü Mecma‘i'l-Fıkhi'l-İslâmî, Cidde 1992, 7/2.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahman. ez-Zahîre. thk. Muhammed Haccî, Saîd A'rab ve Muhammed Bû Hubze, 14 Cilt, Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâaddün Ebî Bekir b. Mesud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kayapınar, Hüseyin. "Müzâraa", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2006, 32:234-236.
• Kıylık, Mustafa Harun. İslâm Borçlar Hukukunda Doğal Âfetlerin Akitlere Etkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Köse, Murtaza, "Ticaret Hukuku Tarihi Açısından Mudârabe ve Commenda Ortaklıklarının Etkileşimi Hakkında Bir Deneme", Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 17, (151-177), Erzurum 2002.
• Lokman, Vahy Faruk. ez-Zurûfu'l-istisnâiyye elleti tatrau ale'l-akd ba‘de ibrâmih. Amman: Dirâse Mukârane, 1992.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. 19 Cilt, thk. Ali Muhammed Muavviz-Adil Ahmed Abdulmevcûd, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Merğînânî, Ebû’l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye fi şerhi Bidâyeti'l-Mübtedî. thk. Tallâl Yûsuf, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ts.
• Metîrât, Âdil Mübârek. Ahkâmu’l-cevâihfi’l-fıkhi’l-İslâmî ve Sılatuha bi nazariyyeteyi’z-zarura ve’z-zurûfi’t-târie. Kâhire: Câmiatü’l-Kâhire Küllîyetü’l-Ulûm, Doktora Tezi, 2001, 240.
• Mevsilî, Ebû’l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyar li-ta‘lîli’l-Muhtâr. thk. Şeyh Mahmud Ebû Dakika, Kâhire: Tab‘atü'l-Halebî, 1937.
• Mevvâk, Ebû Abdillah Muhammed b. Yûsuf b. Ebi’l-Kasım. et-Tâc ve’l-iklîl li muhtasari Halîl, b.y.: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Müneccid, Muhammed Salih. el-Fıkhve'l-i‘tibâr fi fâciati's-seyli'l-cerâr. Cidde: y.y., 2010.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, Ravzâtü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn, thk. Züheyr eş-Şâvîş, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut 1991.
• Özdemir, Recep. “İslâm Hukûkunda Ticâret ve Borç İlişkilerinin Genel Yapısı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2015, 15/1, (243-273).
• Özdemir, Recep. İslam Teminat Hukuku Ayni Teminat. İstanbul: Hiperyayın, 2017.
• Râfiî, Abdulkerim b. Muhammed Ebu’l-Kâsım. el-Azîz şerhu’l-Vecîz. thk. Ali Muhammed İvez, Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Remlî, Şemsüddin Muhammed b. Ebi'l-Abbas Ahmed b. Hamza. Nihâyetu'l-muhtâc ila şerhi'l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1984.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Sâvî, Ebu'l-Abbas Ahmed b. Muhammed el-Halvetî. Bulğatu's-sâlik li akrabi'l-mesâlik. 4 Cilt. b.y.: Dârü'l-Meârif, ts.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dârü'l-Ma‘rife, 1993.
• Şeybânî, Ebû Abdillah Muhammed b. el-Hasan, el-Hücce ala ehli'l-Medîne, thk. Mehdî Hasan el-Keylânî el-Kâdirî, 4 Cilt, 3. Basım, Beyrut: Âlemu'l-Kutub, 1403.
• Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali b. Yûsuf. el-Mühezzeb fî fıkhi'l-İmâmi'ş-Şâfiî. 3 Cilt, b.y.: Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed el-Hatib. Muğni’l-muhtâc ila ma‘rifeti meâni elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1994.
• Useymîn, Muhammed b. Salih b. Muhammed. eş-Şerhu’l-mumti’ ala zâdi’l-Müstakni’. 15 Cilt, b.y.: Dâru İbni’l-Cevzî, 1428.
• Vizâratü'l-Evkâf ve'ş-Şuûni'l-İslâmiyye. el-Mevsûatu'l-fıkhiyye el-Kuveytiyye. 55 Cilt, 1-23 arası ciltler: 2. Basım, Kuveyt: Dârü’s-Selâsil, 1404-1427.
• Yıldırım, Mustafa. İslâm Borçlar Hukukunda Vedîa. İzmir: y.y., 2005.
• Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali. Tebyînü'l-hakâik şerh-u Kenzi'd-dekâik. thk. Ahmed İzzu İnâye, Kâhire: Matbaatü'l-Kübra el-Emîriyye, 1893.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühü. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, ts.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. Nazariyyetu’z-zarûrati’ş-şer’iyye. Mukârane mee’l-kânûni’l-vad‘î, Beyrut: y.y., 1985.