Hadisler Özelinde Doğal Afetlere Karşı Maddî ve Mânevî Tedbirler

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 445 - 477, 31.12.2023

Garip Aydın

https://doi.org/10.53352/tevilat.1391591

Öz

Din, insanın sadece ahiret hayatına yönelik değil, dünya hayatında da huzurlu ve emniyet içerisinde yaşaması için bir takım prensipler getirmiştir. İnsanı sadece bedenden, kâinatı da sadece görülen âlemden ibaret zanneden anlayışlar ruhla bedeni, dünya ile ahireti tefrik etmişler tedbir ve yaşayışlarını dar bir alana hapsetmişlerdir. Bu bakış açısı insanın başına gelmesi her zaman muhtemel olan doğal afetlere karşı yaklaşımlarda da kendini göstermiştir. Afetlere karşı sadece maddi tedbirler alanlar yaralanma, hastalanma ve ölümle neticelen musibetlere karşı ortaya çıkan ruhsal bunalımlara manevi bir çözüm getirememişlerdir. Bunun tam tersi olarak sadece manevi tedbirler alıp maddi tedbirlerden kendilerini müstağni görenler yine benzer sıkıntılar yaşamışlardır. İnananlara örnek olarak gönderilen Hz. Peygamber’in afet ve musibetlere yaklaşımı bu noktada önem arz etmektedir. Burada Hz. Peygamber’in musibetlere karşı yaklaşımı, önermiş olduğu maddi ve manevi tedbirler, rivayetlerin geçtiği kaynaklar, bunların hükümleri ve bunların günümüzde nasıl anlaşılması gerektiği ile ilgili bir çalışma yapılacaktır. Özellikle günümüzde ihmal edilen manevi tedbirler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hz. Peygamber, Tedbir, Maddi, Manevi.

Teşekkür

teşekkür ediyorum

In the Hadiths Material and Spiritual Measures Against Natural Disasters

Öz

Religion has brought a number of principles for people to live peacefully and safely not only in the afterlife but also in the worldly life. Conceptions that think that human beings consist only of the body and the universe consists only of the visible world, have differentiated the soul and the body, the world and the afterlife, and confined their precautions and lifestyles to a narrow area. This perspective has also manifested itself in approaches to natural disasters, which are always likely to happen to humans. Those who take only material measures against disasters have not been able to provide a spiritual solution to the spiritual crises that arise against calamities that result in injury, illness and death. On the contrary, those who took only spiritual measures and saw themselves as independent of material measures experienced similar problems. Prophet Muhammad was sent as an example to believers. The Prophet's approach to disasters and calamities is important at this point. Here, a study will be conducted on the Prophet's approach to disasters, the material and moral measures he suggested, the sources of the narrations, their provisions and how they should be understood today. Particular emphasis will be placed on spiritual measures that are neglected today.

Anahtar Kelimeler

Hadith Prophet, Measure, Material, Spiritual.

Kaynakça

• Ahmed b. Muhammed, el-Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Abdurrezzak b. Hemmam, es-Sanânî. Musannef, thk. Habibu’r-Rahman el-Azamî. Beyrut: Mekebetü’l-İslamî, 1983.
• Agitoğlu, Nurullah. “Allah’a Dayanmanın İnsan Hayatına Yansıması: Tevekkül İle İlgili Bazı Hadisler Üzerine” 1. Uluslararası Hasankeyf Bilimsel Çalışmalar Ve İnovasyon Kongresi, ed. Bahar Altunok-İlyas ERPAY, Batman, 2021.
• Akto, Akif. “Allah -İnsan Arasında Ontolojik, Epistemolojik Ve Varoluşsal Bir İlişki Biçimi: Tevekkül” e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/2 (Kasım 2016), 878-902.
• Aslan, Ayşegül. “Afet Sonrası Psiko-sosyal Destek Sürecinde Manevi/Dini Desteğin Kullanımı”, Manevi Danışmanlık ve Rehberlik (Cilt-II). ed. Ali Ayten vd. İstanbul: Dem yayınları, 2016.
• Aydın, Garip. “Hz. Peygamber ve Hastalar”, Günümüze Yansımalarıyla Hz. Peygamber’in Muasırlarıyla Münasebetleri-1, ed. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Ensar Yayınları, 1. Baskı, 2018.
• Aydın, Garip. Ayetler ve Hadisler Işığında Hastalara Manevi Destek. Kayseri: Kimlik Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Aydın, Garip. Aklın Denge Durumunda Ortaya Çıkan Fazilet Anlamında Hz. Peygamber’in Hikmeti Öğretmesi, ed. M. Sami Yıldız. Ankara: İlâhiyât, 2023.
• Bağbancı, Seda. Doğal Afetlerin Afetzedeler Üzerine Psikolojik Etkileri: Trabzon İli Örneği. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Başar, Serpil. Kur’an ve Buhari’nin Kitabu’l-Merda Rivayetleri Çerçevesinde Hastalara Manevi Yaklaşım, İslamî Araştırmalar Dergisi 25/3 (2014), 137-146.
• Bayram, Fatma. En Güzel İsimler 99 Esma Sonsuz Mana. ed. Lamia Levent Abul. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı, 2021.
• Beğavî, Hüseyin b. Mesud. Şerhu’s-Sünne, thk. Şuayb el-Arnavud-Muhammed Züheyr eş-Şâviş. Beyrut: Mektebetü’l-İslam, 1983.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Buğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Edebü’l-Müfred. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. Kahire: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1989.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen ʿAlî b. Muḥammed b. ʿAlî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitâbu’t-Taʿrîfât. thk. Heyet. Beyrut: y.y., 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Musibet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/255-256, Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Mustafa Çağrıcı, “Sabır”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/337-339. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Demir, Abdulalim. “Kur’ân ve Sünnet Işığında Afet/Deprem Musibetlerine Karşı Takınılması Gereken Tutumlar”. Dini İlimler Bağlamında Deprem. ed. Teceli Karasu - Mahsum Aytepe. Ankara: Fecr Yayınevi, 2023.
• Deylemî, Şîreveyh b. Şehridâr b. Şîreveyh b. Fenâḫserû، Ebû Şucâʿ ed-Deylemî el-Hemeẕânî. el-Firdevs bi’Meʾs̱ûri’l-Ḫiṭâb. thk. es-Saʿîd b. Besyûnî Zağlûl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1406/1986.
• Düzgün, Şaban Ali. Dini Anlama Kılavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 4. Baskı, 2018.
• Elbânî, Nasıruddin. Sahîhü’l-câmiu’s-sağîr ve ziyâdetih. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2 Cilt. 2010.
• Elbânî, Nâsırüddîn. Daîfü’l-câmiu’s-sağîr ve ziyâdetüh. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî. 2010.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâ’ü ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Marife, ty.
• Gurbet, Mahmut - Sadan, Hamza – Karaoğlan, Arslan. “Kur’an ve Sünnet Bağlamında Doğal Afetlere Karşı Takınılması Gereken Bazı Tutum ve Davranışlar” ULUM Dinî Tetkikler Dergisi Özel Sayı (2023), 1-38.
• Gök, Murat. Tedbir ve Tevekkül Kavramları Bağlamında Allah Rasûlü’nün Mekke Dönemi Hayatına Dair Bir Değerlendirme, Rumeli İslâm Araştırmalar Dergisi 5/10 (2022), 151-171. DOI: 10.53336/rumeli.1140080
• Hatip, Abdulaziz. “Allah'a Tevekkülün Lüzumu Ve Mütevekkilin Alametleri”, Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmi Dergisi 3/4 (2007), 37-52.
• Hatipoğlu, Mehmed Said. Hz. Peygamber ve Kur’an Dışı Vahiy. Ankara: Otto Yayınları, 1. Baskı, 2009.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• İbn Baṭṭâl, Ebû el-Ḥasan ʿAlî b. Ḫalef b. ʿAbdulmelik. Şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 10 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423/2003),
• İbn Ebü’d-Dünyâ, Ebû Bekr ʿAbdullâḥ b. Muḥammed b. ʿUbeyd el-Ḳureşî el-Bağdâdî. Ḥusnu’ẓ-Ẓan bi’llâh. thk. Maḫlaṣ Muḥammed. Riyad: y.y., 1988.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe Abdullâh b. el-Absî. el-Kitâbu’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. 7 Cilt. Riyad: Mektebu’-r-Ruşd, 1989.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. Ahlak ve Davranış Tarzları Nefislerdeki Ahlakî Hastalıkların Tedavisi. çev. Mustafa Çağrıcı. Ankara: TDV Yayınları, 1. Basım. 2012.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ty.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Dâru’-r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisanü’l-Arap. 2 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadis, 2003.
• İbn Melek, Muḥammed b. ʿİzzuddîn. Şerḥu Mesâbîḥi’s-Sunne. thk. Nureddîn Ṭâlib vd.. 6 Cilt. b.y.: y.y., 2012.
• İsfehânî, Râgıb. Müfredât Elfâzi’l-Kur’an. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yay., 2007.
• İskenderî, Atâullah. Hikem-i Atâiyye. çev. Abdulaziz Hatip. İstanbul: Nesil Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Ḳâḍî ʿİyâḍ, Ebû’l-Faḍl ʿIyâḍ b. Mûsâ el-Yaḥṣubî. İkmâlu’l-Muʿlim bi Fevâʾidi’l-Muslim. thk. Yaḥyâ İsmâʿîl. 8 Cilt. b.y.: y.y., 1419/1998.
• Karaman, Hayreddin. vd. Kur’an Yolu Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Baskı, 2006.
• Karaman, Fikret. “Tevekkül İnancı Üzerine Bir İnceleme”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 67-91.
• Karataş, Kasım.– Baloğlu, Mustafa. “Tevekkülün Psikolojik Yansımaları”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2019), 110-118;
• Kutluay, H. İbrahim. “Hz. Peygamber’in Hadislerinde ve Sünnette Ailenin Korunması ve Neslin Devamı Bağlamında Alınan Tedbirler”, II. Uluslararası İnsan Hakları Sempozyumu Ailenin Korunması Hakkı Bildiriler Kitabı, ed. Ali Arslan. Ankara: Semih Ofset, 2019.
• Köksal, M. Asım. “Dârulerkam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/520-521, İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Maʿmer b. Râşid el-Ezdî. el-Câmiʿ. thk. Ḥabîbu’r-Raḥmân el-Aʿẓamî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1982.
• Mâverdî, Ebû Hasan. Edeb-i Dünya ve Din, çev. Selâhaddin Kip-Abidin Sönmez. İstanbul: Bahar Yayınları, 1978.
• Mevlânâ Celaleddin Rûmî, Mesnevî-i Şerif, çev. Süleyman Nahîf. İstanbul: Timaş, Yayınları, 2007.
• Miras, Kamil. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1975.
• Munâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn. Feyḍu’l-Ḳadîr fî Şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-Ṣağîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l-Kubrâ, 1937.
• Munâvî, Zeynuddîn Muḥammed ʿAbdirraûf b. Tâcu’l-ʿÂrifîn el-Ḥaddâdî. et-Teysîr bi Şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-Ṣağîr. 2 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-İmâm eş-Şâfiʿî, 1988.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dârü’c-Ceyl, 1918.
• Özdinç, Rıdvan. “Allah’ın Kaderine Kaçmak: Veba Ve Kolera Etrafında Tedbir Düşüncesi”, Kelam Araştırmaları Dergisi 12/1 (2014), 295-318.
• Râzî, Ebubekir. Ruh Sağlığı et-Tıbbu’r-Rûhânî, çev. Hüseyin Kahraman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Sinaoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/212-214. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaġīr min ḥadîs̱i’l-beşîri’n-neẕîr. 2 Cilt. Beyrut; Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Şirin, Turgay. Manevi Danışmanlıkta İhsan Modeli. İstanbul: Kaynüs Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Tuncay, Tarık. Afetlerde Sosyal Hizmet. Ankara. Özbay Ofset, 1. Basım, 2004.
• Kindî, Ya’kub b. İshak. Üzüntüden Kurtulma Yolları. çev. Mustafa Çağrıcı. Ankara: TDV Yayınları, 2. Basım, 2015.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kader”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/58-63. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Yazçıçek, Ramazan. “Afetler, İlahi İradeden Bağımsız Telakkiler Ve İhmaller -‘Tevekkül’ ve ‘Tedbir’ Ekseninde İslâmî Bakış-“, Umran (Mart 2023), 27-36.
• Yıldırım, Ahmet. Din, Dünyevîleşme ve Zühd. Ankara: Araştırma Yayınları, 2005.